Географические кроссворды. Методическое пособие для учителей школ

GEOGRAFIK

KROSVORDLAR

B. Abduraxmonov, A. Mirzakarimov, N. Sadirdinova. Geografik krosvordlar. Uslubiy qo’llanma. Namangan. 128 bet.

Mazkur qo’llanma umumiy o’rta ta’lim maktablari geografiya fani darslari va darsdan tashqari o’quv-tarbiyaviy mashg’ulotlarda foydalaniladigan didaktik materiallar turkumidan hisoblangan krosvordlar jamlanmasi va ularni tayyorlash bo’yicha tavsiyalarni o’z ichiga olgan. Krosvordlar tarkibi geografik tushuncha va atamalar (terminlar) dan iborat bo’lib, maqsadimiz o’quvchi-o’rganuvchilarning geografik madaniyatining tarkibiy qismi bo’lgan “geografik til” komponenti bo’yicha bilimlarini boyitish.

Mazkur qo’llanma maktab geografiya fani o’qituvchilari, geografiya yo’nalishi talabalari, abituriyentlar hamda geografiya fanining o`qitilishiga befarq bo’lmagan keng ommaga mo’ljallangan.

Taqrizchilar	I. Mamadaliev Namangan viloyat Xalq ta’limi boshqarmasi tabiiy fanlar yo’nalishi bo’yicha o’quv-metodik kengashi a`zosi, Yangiqo’rg’on tumani 5-maktab oliy toifali geografiya-biologiya fani o’qituvchisi
	D. Mavjutov Namangan viloyati Pop tumani 23-maktab oliy toifali geografiya-biologiya fani o’qituvchisi
	Mavlonov Namangan davlat universiteti Geografiya kafedrasi katta o`qituvchisi

Qo`llanma NamDU Tabiiy fanlar fakulteti Kengashida muxokama qilingan va nashrga tavsiya etilgan (29.04.2022. Bayonnoma №4)

© B. Abduraxmonov va b.

© GeoExplorer ijodiy klubi

© Namangan davlat universiteti

SO’Z BOSHI

Bir guruh britaniyalik olimlar (Kit Vesnec va b.) krossvordlar (boshqotirma) ishlash va bosh miya salomatligi o’rtasida bog’liqlik borligini aniqlashdi. Olimlar 10 yoshdan 20 yoshgacha bo’lgan 25 ming va 50 yoshdan katta bo’lgan 17 ming sog’lom kishi orasida so’rov o’tkazib, ulardan bir nechta vazifani ham ado etishni so’rashgan (EurekAlert nashri). Natijada ma’lum bo’lishicha, har kuni turli xil boshqotirmalarni bajarish inson miyasi sog’lig’ini yaxshilaydi va uning faoliyatini kuchaytiradi. 

Kross-vord ingl. cross-word “cross” — “kesishma” + “word” — “soʻz” ma’nolarida bo’lib, kataklarni harflar bilan toʻldirib, shu kataklarga yashirilgan, izlanayotgan soʻzni topish oʻyini; boshqotirmadir.

Qo'llanma o'quvchilarni geografiya bo'yicha juda ko'p qiziqarli va foydali ma'lumotlarni olish uchun maktab darsligi va boshqa kitoblar sahifalariga qarashga undaydi.

Qo'llanma Namangan davlat universiteti Geografiya kafedrasida faoliyat ko’rsatib kelayotgan Geograf-tadqiqotchi (GeoExplorer) ijodiy-amaliy klubi a’zolari tomonidan tayyorlanayotgan ta’lim vositalari, didaktik materillar turkumidan navbatdagi nashr bo’lib, bu qo’llanma resurslaridan geografiya darslarida va musobaqalarda foydalanish mumkin.

Mazkur qo’llanma bosma varianti bilan Geografiya kafedrasi ilmiy-uslubiy kutubxonasida hamda BotuGeoInnovation telegram kanali bazasidan yuklab olishingiz mumkin (qo’llanma orqa titul varog’ida Geografiya: zamonaviy ta’lim https://t.me/BotuGeoInnovation telegramm kanalining QrCod li manzili berilgan).

O`quvchilarni ajoyib va ​​sirli faktlar, qiziqarli savollar va topshiriqlar, krossvordlar kutmoqda.

KROSVORD TAYYORLASH BO’YICHA KO’RSATMALAR

Kompyuterda qanday qilib krossvord yaratish mumkin ?

Kompyuterda krossvord yaratishning 5 ta usulini tavsiya etamiz:

1-usul: Onlayn xizmatlar yordamida

2-usul: Microsoft Excel dasturida

3-usul: Microsoft PowerPoint dasturida

4-usul: Microsoft Word dasturida

5-usul: krossvordlarni yaratish dasturlari yordamida

Krossvordlarni yechish nafaqat ozgina vaqtni foydali sarflashga yordam beradi, balki aql uchun ham mashqdir. Ilgari jurnallar ommabop bo'lgan, u yerda o'xshash jumboqlar ko'p bo'lgan, ammo endi ular kompyuterda hal qilinmoqda. Har qanday foydalanuvchi krossvordlar yaratadigan ko'plab vositalardan foydalanish imkoniyatiga ega.

Kompyuterda krossvord yaratish bo`yicha tavsiyalarimizni beramiz. Kompyuterda bunday jumboqni yaratish juda oson, ammo bunda bir nechta oddiy usullar yordam beradi. Oddiy ko'rsatmalarga amal qilib, siz tezda krossvord yaratishingiz mumkin. Keling, usullarning har birini batafsil ko'rib chiqaylik. 1-usul: Onlayn xizmatlar yordamida krossvord yaratish.

Agar dasturlarni yuklab olishni xohlamasangiz, ushbu turdagi jumboqlar yaratilgan maxsus saytlardan foydalanishni tavsiya etamiz. Ushbu usulning nochorligi - tarmoqqa savollar qo'sha olmaslik. Ular qo'shimcha dasturlar yordamida to'ldirilishi yoki alohida varaqqa yozilishi kerak.

Foydalanuvchiga faqat so'zlarni kiritish, satrlarning tartibini tanlash va saqlash parametrini ko'rsatish kerak. Sayt PNG formatidagi rasmni yaratishni yoki loyihani jadval sifatida saqlashni taklif qiladi. Barcha xizmatlar taxminan ushbu printsipga muvofiq ishlaydi. Ba'zi manbalar tugallangan loyihani matn muharririga o'tkazish yoki chop etish uchun versiyasini yaratish funktsiyasiga ega.

2-usul: Microsoft Excel yordamida krossvord yaratish.

Microsoft Excel jumboq yaratish uchun juda yaxshi. Siz to'rtburchaklar katakchalardan kvadrat katakchalar yasashingiz kerak, shundan so'ng siz kompilyatsiya qilishni boshlashingiz mumkin. Siz faqat biron bir simli sxemani ishlab chiqishingiz yoki qarz olishingiz, savollarni olishingiz, so'zlarning to'g'riligi va tasodifligini tekshirishingiz kerak.

Bundan tashqari, Excelning keng funktsionalligi avtomatik tekshirish algoritmini yaratishga imkon beradi. Bu funktsiya yordamida amalga oshiriladi "Debriyaj", harflarni bitta so'zga birlashtirish, shuningdek, funktsiyadan foydalanishingiz kerak bo'ladi "IF A"kirishni tasdiqlash uchun. Buni har bir so'z bilan qilishingiz kerak bo'ladi.

3-usul: Microsoft PowerPoint yordamida krossvord yaratish.

PowerPoint foydalanuvchilar uchun osonlikcha krossvord yaratish uchun bitta vositani taqdim etmaydi. Ammo u boshqa ko'plab foydali xususiyatlarga ega. Ularning ba'zilari ushbu jarayon davomida foydali bo'ladi. Taqdimotda poydevor uchun ideal jadval mavjud. Bundan tashqari, har bir foydalanuvchi chegara tahriri yordamida tashqi ko'rinishini va tartibini o'zi sozlashi mumkin. Ilgari chiziqlar oralig'ini o'rnatgan holda, faqat yozuvlarni qo'shish qoladi.

Xuddi shu yozuvlar yordamida, agar kerak bo'lsa, raqamlash va savollar qo'shiladi. Har bir foydalanuvchi varaqning ko'rinishini xohlaganicha moslashtiradi, aniq ko'rsatmalar va tavsiyalar yo'q. Tayyor krossvorddan keyin prezentatsiyalarda foydalanish mumkin, kelajakda uni boshqa loyihalarga qo'shish uchun faqat tayyor varaqni saqlash kifoya.

4-usul: Microsoft Word yordamida krossvord yaratish.

Word-da siz jadval qo'shishingiz, kataklarga bo'lishingiz va har tomonlama tahrirlashingiz mumkin, demak ushbu dasturda tezda chiroyli krossvord yaratish juda mumkin. Jadvalni qo'shishdan boshlash kerak. Qator va ustunlar sonini ko'rsating va keyin qatorlar va chegaralarni sozlashni boshlang. Agar jadvalni qo'shimcha sozlashingiz kerak bo'lsa, menyuga murojaat qiling "Jadval xususiyatlari"... U erda ustunlar, kataklar va qatorlarning parametrlari o'rnatiladi.

Jadvalni savollar bilan to'ldirish kifoya, chunki avval barcha so'zlarning bir-biriga mos kelishini tekshirish uchun sxematik maket yaratgan. Xuddi shu varaqqa, agar joy bo'lsa, savollarni qo'shing. Yakuniy bosqichni tugatgandan so'ng tugagan loyihani saqlang yoki chop eting.

5-usul: krossvordlarni yaratish dasturlari.

Krossvord tuzishda yordam beradigan maxsus dasturlar mavjud. Masalan, CrosswordCreator-ni olaylik.Ushbu dastur krossvordlarni yaratishda ishlatiladigan barcha kerakli narsalarni o'z ichiga oladi. Va jarayonning o'zi bir necha oddiy bosqichda amalga oshiriladi:

1. Taqdim etilgan jadvalga barcha kerakli so'zlarni kiriting, ularning soni cheksiz ko'p bo'lishi mumkin.

2. Krossvord tuzish uchun oldindan o'rnatilgan algoritmlardan birini tanlang. Agar sizga yaratilgan natija yoqmasa, uni boshqasiga osongina o'zgartirishingiz mumkin.

3. Agar kerak bo'lsa, tashqi ko'rinishini sozlang. Siz shriftni, uning o'lchamini va rangini o'zgartirishingiz mumkin va jadval uchun turli xil rang sxemalari mavjud.

Krossvord tayyor. Endi u nusxa ko'chirilishi yoki fayl sifatida saqlanishi mumkin.

Ushbu usulni amalga oshirish uchun CrosswordCreator dasturi ishlatiladi, ammo krossvordlarni tuzishda yordam beradigan boshqa dasturlar ham mavjud. Ularning barchasi o'ziga xos xususiyatlar va vositalarga ega.

Xulosa qilib shuni ta'kidlashni istardimki, yuqoridagi barcha usullar krossvordlarni yaratish uchun juda mos keladi, ular faqat murakkabligi va loyihani yanada qiziqarli va o'ziga xos qiladigan qo'shimcha funktsiyalar mavjudligi bilan ajralib turadi.

Manbalar:

https://play.google.com/store/apps/details?id=uz.nisd.uzbekcrossword&hl=uz&gl=US

https://com-uzbek-kross2019.en.aptoide.com/app

Krossvord tuzuvchi dastur Krosvord tuzuvchi dasturni o'rnating va undan foydalaning.

Dasturni yuklab olish

https://bellashuv.uz/dasturlar/84-krossvord-tuzuvchi-dastur.html#gsc.tab=0

Agar dasturni aktivlashtirish jarayonida biror muammoga duch kelsangiz, aktivlashtirish kodini olib bilmasangiz quyidagi kodni kiritib aktivlashtirib olishingiz mumkin.

Name: Bellashuv.uz
License Key: BS41WDTZWP 

Yuotube da video-qo`llanmani ko`ring.

https://www.youtube.com/watch?v=kJzMPaWl-BQ

Yuotube da video-qo`llanmani ko`ring.

KROSVORD NAMUNALARI

FOYDALANILGAN ADABIYOT VA MANBALAR

Umumiy o’rta va o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlari. 2017.

П. Ғуломов. Мактаб жўғрофия атамалари ва тушунчалари изоҳли луғати. Т.: Ўқитувчи. 1984.

Е. Экзерцева. Кроссворды для школьников, география 1998.

Л.М. Безруков, Г.П. Пивоварова. Занимательная география 2015.

https://procrossword.ru/geografiya/
6. https://crossword.nalench.com/tems/53543-crossword-geography-9.html
http://1001-crossword.ru/e107_plugins/crossword/crossword_category.php?catid=24
https://uz.drunkentengu.com/how-to-make-crossword-on-a-computer-2408
https://t.me/BotuGeoInnovation

MUNDARIJA

	So’zboshi .......... .......... .......... .......... .......... .......... ........ ....	3
	Krosvord tayyorlash bo’yicha ko’rsatmalar .......... .....	4
	Krosvord namunalari .......... .......... .......... .......... ....... ....	9
	Foydalanilgan adabiyot va manbalar .......... .......... ....	127

13