Электр-магниттик индукция. Ленц эрежеси.

ФИЗИКА

11-класс

Электр-магниттик индукция

Ленц эрежеси

Электромагниттик индукция –

бул өз кезегинин аймагына өткөн магнит талаасынын өзгөрүүсүндөгү катушкадагы индукция тогунун кубулушу.

Индукциянын ЭКК

ЭКК - электр кыймылдаткыч к үчү

Электромагниттик индукция кубулушу

1820-жылы  даниялык  окумуштуу  Г. Эрстед  токтун  магнит  таасирин  ачкандан  кийин,  англис  окумуштуусу  Майкл Фарадей  магнит  талаасы аркылуу электр тогун алууну өзүнө 

максат кылды. Ал бул маселенин  үстүндө 

10 жылдан ашуун эмгектенип, 1831-жылы анын ою орундалды.

Джеймс Кларк Максвелл

Майкл Фарадей

Фарадей тайжырбалары

магнит тынчтыкта турганда индукцияланган ток болмойт

Катушкага магнитти

салганда

индукциялык ток пайда болууда

Индукциялык ток  – өткөрүүчү туюк контурду, өзгөрмө же кыймылдуу магнит талаасынын агымы кесип өткөндө, ошол контурда пайда болгон электр тогу. Ал Индукциялык ток деп аталат (к. Электр-магниттик индукция кубулушу).

Фарадейдин катушканы колдонуп жасаган тайжырбалары

Түрмөктү кесип өткөн магнит агымы ар кандай жол менен өзгөртүрүлсө,  анда түрмөктө электр кыймылдаткыч күч пайда болот экен. Магнит  талаасынын  агымы  өзгөргөндүгү  себептүү  туюк  контурда  электр тогунун пайда болуу кубулушун  электр-магниттик индукция кубулушу , контурда пайда болгон ток болсо  индукциялык ток  деп aталат. Фарадей өзү жасаган тажрыйбанын натыйжаларын иликтеп, төмөнкүдөй  тыянакка келет:  индукциялык ток туюк контурда өткөргүч контур аркылуу өтүп жаткан магниттик индукция агымы өзгөргөндө гана пайда болот, б. а. магниттик агым өзгөрүп турган убакыттын ичинде гана пайда болот.

Белгилүү болгондой, электр чынжырдa ток үзгүлтүксүз болушу үчүн,  чынжырдын  кандайдыр  бөлүгүндө  электр  кыймылдаткыч  күч  (ЭКК) түн булагы болууга тийиш. Контурда туруктуу түрдө  магнит агымынын  өзгөрүп турушу натыйжасындa алынган  ЭКК индукциялык токту пайда  кылган тышкы булактын  милдетин аткарат. Мындай ЭККкө индукциянын электр кыймылдаткыч күчү дейилет.

Магнит агымынын өзг өрмөсү

убакыт

Магнит агымынын

ылдамдыгы

Электромагниттик индукциянын пайда болуусу:

магнит

агымы

кем үүд ө

магнит агымы к өбөй үүд ө

индукцияланган токтуң багыты

Индукциялык ЭККнин пайда болуусу:

эгерде

багытты

индукцияланган токтун магниттик индукция вектору

ички к үч сызыктары магниттик индукциянын векторлору

багыталгыз

ИндукциялыК ЭККнин пайда болуусу:

эгерде

багытты

индукцияланган токтун магниттик индукция вектору

индукцияланган токтун магниттик индукциясынын вектору

қарама-каршы багытта

Индукциянын ЭККнүн белгиси же багыты

магнит агымы АРТЫЛДЫ

Индукциянын ЭККнүн белгиси же багыты

магнит агымы КЕМИДИ

Индукциянын ЭККнүн белгиси же багыты

Ленц эрежеси

Эмилий Христианович Ленц

(1804-1865)

4 –жагдай

2 –жагдай

1 –жагдай

3 –жагдай

Ленц эрежеси:

Ленц эрежеси электр-магниттик индукция кубулушунун негизинде туюк өткөргүчтө пайда болгон  индукциялык  токтун багытын аныктайт. 1833-ж. орус физиги Э. Х. Ленц аныктаган. Лэнц эрежесинде сырткы магнит агымынын өзгөрүшүнөн, туюк өткөргүчтө пайда болгон  индукциялык  токтун магнит талаасынын багыты дайыма сырткы магнит талаасынын өзгөрүшүн компенсациялоого багыттала тургандыгын көрсөтөт. Мындан туюк өткөргүчтөгү  индукциялык  токтун багытын аныктап алууга болот. Лэнц эрежеси энергиянын сакталуу закондорунан келип чыгат.

ЭКК формуласы:

q

С

t

R

I

q

t

S

Маселе:

Жолугушканча

саксаламатта болгула

балдар!!!