Дүрбөлөң Мамбетов

Сынчыл ойлом стратегиясы “Традициялык эмес леция”

Тема: ГАЛИЛЕО ГАЛИЛЕЙ

Сабактын максаты:

а) Физик окумуштуу Галилео Галилейдин өмур баяны, чыгармачылыгы,илимий ачылыштары менен тааныштыруу.

б) Окуучулардын.физик окумуштуулар жөнүндөгү тушунуктөрүн . калыптандыруу. ,

в) Патриоттуулукка тарбиялоо:

Сабактын жабдылышы: Окумуштуунун портрети, географиялык карта, Пизан мунарасынын еурету.'

Сабактын журушу: а) «Чакыруу» стадиясы:

Проблемалык суроо: Галилео Галилей илимдин кайсы тармактарында иштеди эле жана физикага кандай тушунуктерду киргизген? (окуучулар болжолдуу.ойлорун айтышат. Алардын жооптору төмөндөгү схемага жазылып турат, андан кийин текст таратылып берилет) Физик

Галилео Галилей

Ким

«Ойлонуу» стадиясы:

2004-жылдын 15-февралында италиялык улуу физиктин, еханиктин жана астрономдун, жаратылыш таануу илиминин алгачкы негиздоечулерунун бири,' акын,' филолог жана сынчы Галилео Галилейдин туулган кунунө 440 жыл болду. Ал 1564-жылы италиянын университеттик шаары болгон Пизан шаарында туулган. Галилео Галилей жаратылышты изилдөөнун тажрыйбалык методун биринчилерден болуп колдонгон. Ал нерселердин-эркин тушуу жана маятниктин термелуу закондорун ачкан, инерция кубулушунун бар экенин биринчи керсеткен. Галилей-термосконту-жылуулукту елчеечу приборду ойлоп чыгарган, астрономиялык изилдеелерге биринчи болуп телескопту колдонгон.

Галилейдин ата-бабаларынан Томмазо Бонаютти 1343-жылы Флоренция

республикасынын парламентине муче болуп шай-ланып, аты тарыхта калат. Ал. езунун экинчи баласынын атын Галилео деп коет,, Ал бала чоцойгондо керунуктуу ' врач катары элге таанылат да езунун бардык тукумуна Галилео деген ысымды берет. Галилее'Галилейдин атасы Винченсо Галилео Джулия Амманатиге уйлөнуп, эки жылдан кийин. уулдуу болот да анын атын Галилео деп коет.

11 жашка чейин ал катардагы эле мектепте окутан болсо. анын уй-булесу Пизандан флоренцияга ке^-г^п келгендел кийин бене-ликтинчилердин монастрьшда билим алый, анда тилди, рито-риканы, поэзияны, музыканы, суретту жана механиканы окуп-уйренуп ездештурген. 17 жашында дарыгерлик кесипке ээ болуш

Дурболон Мамбетовдун омур жолу

Кыргыз элинин белгилүү физик окумуштуусу Дүрбөлөң Мамбетов 1931-жылы 5-майда Кыргызстандын Нарын облусунун Тянь-Шань (азыркы Нарын) районундагы Калинин айылында (азыркы Таш-Башат кыштагында) туулган.

1942/1945-жылдары Калинин атындагы мектепте окуган.

Д. Мамбетов Кыргыз педагогикалык институтунун физика факультетине (1932-жылы Кыргыз педагогикалык институту) тапшырып, 1951-жылы Кыргыз мамлекеттик университетин артыкчылык диплому менен бүткөн.

Кыргыз педагогикалык институту И.Раззаковдун демилгеси менен 1951-ж. Кыргыз мамлекеттик университети болуп ачылган).

Ал окууну бүткөндөн кийин, Кыргыз мамлекеттик университетинде эмгек жолун баштаган.

Д.Мамбетов эмгек жолун баштаган жылдары 1950-1961-жж. Кыргызстан Компартиясынын Борбордук Комитетинин биринчи секретары болуп И.Раззаков иштеген. И.Раззаков республиканын билим берүү жана илимий потенциалын өнүгүшүнө өзгөчө камкордук көргөн. Андан сырткары улуттук кадрлардын өсүп – өнүгүшүнө абдан көңүл бурган. Мына ошондуктан ушундай камкордуктун негизинде көптөгөн кыргыз жаштары билим алууга умтулган.

Дал ушул мезгилде Д.Мамбетовдун илимий – изилдөө иши башталып, 1952-жылдын 1 октябрынан 1955-жылга чейин Кыргыз мамлекеттик уинверситетинин «Физика» адистигинин күндүзгү окуу бөлүмүндө аспирантурада окуган жана 1955-жылы Ядролук физика боюнча кандидаттык диссертациясын ийгиликтүү коргоп, физика илимдеринин кандидаты илимий даражасын алган. Анын кандидаттык диссертациясы ошол кезде абдан баалуу болгон, себеби ядролук физика боюнча адистер жокко эсе эле.

Андан кийин Өзбек ССРинин Илимдер академиясынын ядролук физика Институнда ага илимий кызматкер болуп иштеген. Окумуштуу кийинки илимий – изилдөө иштерин Кыргыз ССР илимдер академиясынын (Илимдер академиясы 1954-жылы ачылган) «Физика жана математика» Институнда лаборатория башчысы катары уланткан.

Таланттуу окумуштуу-физик, физика-математика илимдеринин кандидаты кесиптештери менен биргеликте 70 тен ашык илимий эмгектерди жарыкка чыгарган, алардын ичинде 2 монография жана жогорку окуу жайлары үчүн окуу куралдары жазылган. Жасалган илимий-изилдөө иштери Союздук республикаларда жана чет мамлекеттерде чоң маани берилген.

Дүрбөлөң Мамбетовичтин илимий иштери катуу телолор физикасына жана катуу телолордун адгезиондук (жабышуу) байланыштарынын бузулуу механизмине арналган. Анын эмгектеринде негизинен илимдеги жаңы багыт болгон – адгезиялык байланыштардын бузулушундагы жана катуу телолордун талкалануусундагы электрдик кубулуштарды изилдөөгө көңүл бурулган.

Ал өзүнүн эмгектеринде, өзгөчө докторлук диссертациясында «Катуу телолорду адгезиялык жана когезиялык бузууда электрдик кубулуштарды изилдөө», мурда байланышпаган адгезиялык тийишүүлөрдүн иштен чыгышына байкалган газрозряддык жана башка электрдик кубулуштарды, ошондой эле кристалллдарды майдалаганда щелочтук – галоиддик кристаллдардын экзиэмиссиялык