Дилбаян жазуу №

Ч.Айтматовдун “Мен таасирленген чыгарма”

“Эрте келген турналар” повести мен кызыгып жана берилип окуган чыгарма. Бул повестин каармандары:Султанмурат,Анатай,

Инкамал-апа,Бекбай,Ажымурат ж.б.Замныбыздын залкар жазуучу Ч.Айтматовдун бул повестинде кыргыз жергесиндеги кыйынчылыктарды,оор күндөрдү нечен курмандык менен келген женишке ким кандайча салым кошконун,ченемсиз эрдигин ушул “Эрте келген турналар”бөтөнчө бир эргүү,бөтөнчө бир кайталангыс сезим менен жазган.Үшүп отурган балдардын ичинен бирөө ыкшып жөтөлсө сөзүн токтото калып,суук класста Инкамал-апа Цейлон жөнүндгу ысык жерлер жөнүндөгү сабагын өтүп жаткан, балдар кана эми бизда ошол жакта туулуп калсак деп арманданып жатышкан. Бир убакта класска Тыналиев кирип Ак-Сай десантына балдарды тандап алып аларга Султанмуратты жетекчи кылып шайлайт.Мына ошентип балдар “Ак-Сай”десанттын түзүшүп,кош айдоого жөнөшөт .Борошолуу жаан-чачынга карабай,табийгаттын ар кандай татаал кырсыгына карабастан,балдар Ак-Сайдын дың жерин өздөштүрүүгө бүткүл аракетин жумшашты.Ак-Сайга барган балдардын жумушу кызып калган учурда,белгисиз каракчылар кошко чегилген аттарды уурдап,алардын артынан сая түшкон Султанмураттын Чабдарына ок жанылат.Эми инисиАжымурат экөө Чабдар минип,согуштан жениш менен келаткан атасы Бекбайды тосуп чыга алышпайт.Эми Ак-Сайга себебиз деген эгин бүтүн себилбейт,тиштери жаркыраган соколор айылга салтанат менен кайтпайт.баарынан өкүнүчтүүсү Мырзагүл аны кубанып тосуп чыкпайт.... Бирок чыгармада адамды толгонтуп. Ойго салчу не бир таттал тагдыр,татаал турмуштун элеси биринин артынан экинчиси көрүно берет.

Чыгармада тынч турмушту бузуп, адам канына кумар болгондорго,үмүт менен жер оодарган,үмүт менен үрөн сепкен адамдар карама-каршы коюлган. Бекбай менен Сатаркулдардын көтөргөн чамкарактарын кулатпай,коломтого жаккан отун өчүрбөөчү-Султанмурат,Анатайлар бар. Анкени бейпий турмуш үчүн,адамдардын бактылуу жашашы үчүн адамдар улуу үмүт менен уламдан –улам жерге дан чачып,үрөөн себет. Мына ошол жер жырткандар менен адам үмүтүнүн түбөлүк аткарылыш үчүн күрөшкөндөрдүн арасында Ч.айтматовдун таластык балдары да бар. Алардын эл жер үчүн жан үрөп иштеген иштери кадимки “Манас” эпосундагы укмуштуу баатырларды да эске салат.Ошондуктан жазуучу башкарма Тыналиевди элдик баатыр,көк жал Манастын өзүнө, ал эми Султанмурат баштаган балдарды анын баатыр чоролоруна бекеринен салыштырган жок.