Дары-дармектер,формалары

• Сабактын темасы: «Дары-дармектер»                                   10-класс

У.Салиева атындагы зээнд\\ балдардын жатак-лицейи

Химия мугалими:Пайзилдаева Айжаркын

Химиянын негизги максаты-алтын даярдоо эмес,дары-дармек жасоо.

Парацельс                                                                               

• Дарыгер оорууну дарылайт,а табият айыктырат.

• ГИППОКРАТ

Темпераменттин т\р\ организмдеги ширелердин биринин артыкчылыгына жараша болот. Ал азыркы к\ндъ жалпыга белгил\\ болгон темпераменттик айырмачылык: сангвиник ( лат. sanguis — кан), флегматика ( грек. phlegma — флегма),

холерика ( грек. chole — ът),

меланхолика ( грек. melas chole — кара ът). Бул фантастикалык концепция ж\здъгън жылдар боюу окмуштууларды кызыктырып келген.

Гален къптъгън дары-дармектерди колдонгон, кээ бири абдан татаал болгон: алардын биръъс\нъ эле 60тай заттарды кошкон! Дары-дармектер къб\нчъ чъптърдън жасалган: настойклар, кайнатмалар, сироптор, сормолор, маздар, пластырлар. Гален эмнелерди гана жасабаган ! Ал физиологияны гана эмес, анын таасири болгон - фармакология илимин да эске алган, анын ъс\мд\ктърдън алынган дарылары али к\нгъ чейин «галенов препараттары» деген ат менен сакталып калган.

• Клавдий Гален

  Дары-дармектер – ар т\рд\\ ооруунун белгилерин ъз\н\н формасы боюнча (таасири жана динамикасы)жоюуга багыталган,заттардын тобу.

Фармакология -дары-дармек каражаттары жън\ндъг\ илим.

• АВИЦЕННА

Ибн Синанын ишинин негизги философиясы — энциклопедиялык эмгеги «Айыгуу китеби» — 4 бъл\мдън турат: логика, физика, математикалык илим (геометрия, арифметика,музыка, астрономия) жана метафизика. Бул эмгек фарс тилинде «Билим китеби» («Даниш-намэ»)деп аталат.

Чыгыш жана Европа илимпоздоруна эё къп таасир эткен эмгектеринин катарында «Канон врачебной медицины».

Ал продуктуларды бузууга себепчи болгон ,мындан эки кылым мурун голландиялык айнектерди тегиздъъч\ Антон Левнгук тарабынан ачылган, «кичинекей жырткычтар»ды тапкан. Продуктуларды микробтордун таасиринен сактоо \ч\н,алдын ала ыссыктык менен иштет\\ керек. Мисалы :вино ачып чыкканда дароо кайнаганга чейин ысытып,дароо оозун башка микробдор кирип кетпестиги \ч\н жаап коюу керек,ошондо ичимдик бузулбайт.Бул продуктуларды сактоо жолу ХIX кылымда ачылып, пастеризациялоо деп аталып,тамак аш ънд\р\\ ишканаларда кеёири колдонулат.

• ПАСТЕР

• ПАУЛЬ ЭРЛИХ

Ата мекендик сырьелордон ооруксуздантуучу препаратты иштеп чыккан.

• А.Е.ЧИЧИБАБИН

Медицина боюнча Нобель сыйлыгы 1945-жылы физиология жана медицина жаатында « пеницилинди жана анын ар кандай жугуштуу оорууларды айыктыруучу таасирин ачкандыгы \ч\н» Флеминг,Чейг жана Флориге ыйгарылган.

• А. Флеминг

ПОМНИТЕ!

ПОМНИТЕ!

ПОМНИТЕ!

Башка дарылар менен болгон ъз ара аракеттен\\с\

Эсте сактагыла!

Организмдин абалы

Дарынын таасирин к\чътът же тъмъндътът.

Дары препараттарды, дарылоочу врачтын сунуштоосу менен гана колдонууга болот.

Дарыларды аптекадан гана сатып алууга болот.

Боору менен бъйръг\ оорууганда дарыларды этияттык менен колдонуу керек.

Кесиптин ъзгъчъл\г\

Ъз алдынча дарыланбагыла!

Къё\л бурууну тъмъндътът, реакциянын тездиги азаят, уйкуну келтирет. Айдоочулар, адам ъм\р\нъ жоопкерчиликт\\ ишчилер, мындай дарыларды ич\\гъ болбойт.

Дары-дармектин формалары:

Суюк

1.    Эритмелер

Катуу

1.      К\к\м .

Жумшак

(Суу, спирт, май, глицерин).

1.    Маздар.

2.      Кесекче.

2.    Тунмалар.

3.      Таблеткалар.

3.    Кайнатмалар.

2.    Пасталар.

4.      Желе буурсак.

4.    Тундурмалар.

3.    Свечалар.

5.    Микстуралар.

5.      Пилюлдар.

4.    Т\здън т\з ээритилген

стерильденген

6.    Былжыр.

6.      Капсулалар.

7.    Эмульсиялар.

к\к\мдър жана таблеткалар иньекциялар.

7.      Кесилген же чоё чоё майдаланган ъс\мд\ктърд\н сырьесунун аралашмасы.

8.    Суспензиялар.

Жалпы химиятерапиялык принцип:

1891-ж. орус окмуштуусу Д.Л. Романовский тарабынан иштелип чыккан:

« Ооруулуу организмге киргенде,ал организмге эё аз зыян келтирет жана зыян келтир\\ч\ агентти кыйратуучу ъзгър\\лърд\ жасайт.»

Негиги физ-химиялык касиети:

Ак т\стън сарыга чейинки,т\сс\з даамы ачуу,жытсыз кристаллдарыийнел\\ таблетка

Химиялык формуласы

Химиялык аты

Молекулалык массасы

иЮПАК

2-ацетил бензой кислотасы

Брутто формула С9Н8О4

Молярдык сассасы 180 м.а.б.

Стрептоцит

1932-ж.Г.Домагк синтездеген.

Хим.аты:Сульфанильамид

Бактерияга каршы касиетке ээ.

Маселе 1:

Сунушталган затты анализдъъ планы:

•   Заттын химиялык курамы.
• Курамындагы функционалдык тобу.
• Ар т\рд\\ чъйръдъ ээр\\с\ (суу, спирт, жегич)
• Функционалдык топту эксперименталдык аныктоо.

Лабораториялык тажрыйба 1:

Аспириндин таблеткасын майдалап,пробиркага салгыла.Техникалык сода(натрий карбонатынан салып)кайнаткыла.Ага суюлтулган туз кислотасынан кошкула,аралашманы ысыткыла.

• Эмнени байкадыёар? ( уксус кислотанын жыты жыттанат).
• Бул тажрыйба кайсы функционалдык топ бар экенин далилдейт?

Жыйынтык: аспириндин курамына карбоксил тобу кирет

Лабораториялык тажрыйба 2 : Препараттын сапаттык курамын аныктоо.

Ферроплекстин таблеткасын жанчыгыч менен майдалагыла (Бул препараттын курамында темир тузу бар,ал аз кандуулукту дарылоодо колдонулат) жана сууда эриткиле (5-10 мл).

1.        Эритмени чыпкалагыла.

2.        Сапаттык реакция ж\рг\зг\лъ

3.        Ишиёер боюнча таблица т\зг\лъ.

Реактивтер : натрий гидроксиди, барий хлориди ,

к\м\ш нитраты, сары жана кызыл кан тузу.

Божомолдонгон катиондор жана аниондор (гипотеза)

Реактив

Байкоо

Реакциянын теёдкемеси

Жыйынтык

4.     Препараттын сапаттык курамы боюнча жыйынтык чыгаргыла.

Т\ш\нд\рмъ: Сунушталган маалыматка таянып, препараттын ънд\р\ш аталышын эске алуу менен,окуучулар бъл\п алуу ыкмасын колдонуп,тузд Fe+2 , Fe+3 катиондору жана SO4-2 , Cl- аниондору бар экени жън\ндъ божомол жасалат.Гипотезаны эксперименталдык текшер\\ туздун курамы – FeSO4 деп жыйынтык чыгарууга м\мк\нд\к берет.

Бангизаттын дем алуу системасына таасири.

Бангизаттын таасиринде, борбордук дем алуу системасынын активт\\л\г\ тъмъндъйт, кысылат. Бангилердин къпч\л\г\ ашыкча ълчъмдъг банги зат колдонгондо дем алуусу токтоп ъл\п калат.

  Бангизаттын ж\рък кан тамыр системасына таасири .

Банги заттар кан тамыр борборунун иштешине тоскоол болот, бул кан басымынын тъмъндъш\нъ жана пульстун басаёдашына алып келет.Бардык клеткалардын иши начарлап,организм кары адамдыкындай иштеп калат.

  Бангизаттын тамак сиёир\\ системасына таасири.

Банги заттар тамак сиёир\\ системасын жънгъ салуучу механизмдерди жайлататБангилердин жыт бил\\ жана даам бил\\ сезимдери азаят.Табит жоголот.Бангизатка берилип кткен адам ънъкът ачкачылыкка учурайт.

  Бангизаттын жыныс системасына таасири .

Банги заттар жыныстык муктаждыктарды жана м\мк\нч\л\ктърд\ чектейт.Бангизатка къз каранды адамдар тукумсуз болот же болсо да балдары мунжу-майып търъл\п калышы м\мк\н.

• Бардык ооруулардын ичинен  алкоголизм баёгилик гана адамдын ишинин бардык 5 деёгээлине таасир этет.
• Бангилик(наркомания) башка оорууларга алып келет.

• Дененин ооруусу,аё-сезимдин жана жан д\йнън\н ылаёы!

Миф

Чындыгында

Банги заттар к\чт\\ жана таланттуу адамдар колдонот.

Алардын баары,бардык к\ч\н ,талантын да жоготушкан.

Банги зат адамды эркин кылат

Бангилер жашоонун бардык кубанычтары, б\т\ндъй эркин

Банги заттар «олуттуу» жана олуттуу эмес-алардан ар дайым баш тартууга болот

1%гана олуттуу т\рдъ баш тарта алат ,калган 99% баш тарта албайт.

Баёги заттар-турмуштагы олуттуу къйгъйлърд\ чеч\\гъ болот.

Алар б\тк\л ъм\р\н чъё къйгъйгъ айландырышат.

Банги заттар укмуштуу окуя катары-роман прозадан кутулуу.

Ъз жашоосунан айрылгандар

Мен жашоо \ч\н добуш берем

Миллиондордун \н\ менен.

Мен жашоо \ч\н добуш берем

Менин эрким мыйзамдуу

Мен жашоо \ч\н добуш берем

Къз\мдъ жаш ,жылмаюу менен.

Мен жашоо \ч\н добуш берем

Оёдолгон каталар \ч\н

  Мен жашоо \ч\н добуш берем

Ар бир к\н ъз\нчъ бир ыр

Мен жашоо \ч\н добуш берем

Бул менин жашоом башканыкы эмес

Мен жашоо \ч\н добуш берем

Келечек муундар \ч\н

  Мен жашоо \ч\н добуш берем

Бирдикт\\ ойлор \ч\н!

Мен жашоо \ч\н добуш берем!

/йгъ тапшырма :

Сергек жашоо м\нъз\(эссэ)

Колдонулган булактар:

Гиппократ: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hippocrates_pushkin02.jpg?uselang =

Клавдий Гален: http://go.mail.ru/search_images?rch=l&type=all&is=0&q=%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B4%D0%B8%D0%B9+%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD+%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%BE

Фото пьяных: http://russlav.ru/stat/foto_alkashei-3.html

Темперамент: http://go.mail.ru/search_images?q=%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8B%20%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%BE

Колдонулган адабияттар:

1.        Артамонова И.Г., Сагайдачная В.В. Практические работы с исследованием лекарственных  препаратов и средств бытовой химии. //Химия в школе. № 9, 2002. – с. 73 – 76.

2.        Бирюлина Е.В. Эколикбез по теме «Лекарства». //Химия в школе. № 1, 2005. –– с. 25 – 28.

3.        Габриелян О.С., Маскаев Ф.Н., Пономарев С.Ю. Химия. 10 класс. – М.: Дрофа, 2001. – 301 с.

4.        Габриелян О.С., Остроумов И.Г. Настольная книга учителя химии. 10 класс. – М.: Дрофа, 2004. – 480 с.

5.        Маюров А.Н., Маюров Я.А. Уроки культуры здоровья. Наркотики, выход из наркотического круга. Учебное пособие для ученика и учителя. 7-11 классы. Кн. 4. М: Педагогическое общество России, 2006. – 192 с.

6.        Соболева Э.А. Использование неорганических веществ в медицине. //Химия в школе. № 10, 2002. – с. 27 – 29.