"Чынгыз Айтматов - кылым адамы"

Фрунзе атындагы №3 ЖОББ мектеби.

Тема: «Чынгыз Айтматов-кылым адамы»

Кыргыз тили жана адабият мугалими:

Артыкбекова Жыпаргул Зарылбековна

Мугалим: Саламатсыздарбы, бугунку «Чынгыз Айтматов – кылым адамы» аттуу адабий кеченин корормандары жана урматуу эже-агайлар.

Биздин Мекен таланттарга кандай гана бай!

Болгондо да зор, дуйнолук масштабдагы таланттарга бай..

Алардын бири – Кыргызстандын гана эмес дуйнолук адабияттынын кенчи болгон Чынгыз Айтматов.

Кыргыз журтчулугу гана эмес,дуйнолук адабият суйуучулору суйуп окуган керемет чыгармаларды жараткан залкарыбыз

Чынгыз Айтматовдун 95 жылдыгына арналган бугунку адабий кечебизди ачык деп жарыялайбыз.

1.Чыгарманын пайдубалын тургузуп,

Бут дуйного тааныттыныз кыргызды,

Кыйын кездин каармандарын жараткан

Кимдер билбейт кыргыз уулу Чынгызды.

Демекчи азыр 2 б класстын окуучулары Ч.Айтматовго арналган корком ырларды айтып беришмекчи.

Ясмина:Ак карлуу тоонун устундо

Жаркырайт асман жылдызы

Дуйного элин тааныткан

Кыргыздын залкар Чынгызы

Когултур колдун бетинде

Жаркырайт аалам жылдызы

Дуйного жерин данктаган

Кыргыздын уулу Чынгыздын

Ибрагим:Чыгармасы коп тилдерде суйлогон

Адамдыкка,адилетке ундогон

Христиан, будда жана мусулман

Айтматовду кимдер гана суйбогон

Тилек:Чынгыз атам кыргыздардан чыкканы

Чынгыз атын дуйно эли укканы

Окуп коруп ар бир жазган китебин

Айтматовго дуйно эли суктанды

Нурдоолот:Отуп жатат сизди эскеруу кунубуз

Чексиз эле озунузго суйуубуз

Кыйкырсак да бут ааламга жар салып

Аттин, арман жетпейт сизге унубуз.

Ясина:Ушул жылы 95ке толмоксуз

Жакындардын сый-торундо болмоксуз

Аткарам деп коздоп койгон иштерди

Бир нечесин бутуруп да коймоксуз

Нурел:Айтматовдун атын кимдер укпаган

Чынгыз ким деп сурасанар уктаган

Бобок дагы козун ачып ушалап

«Ал залкар»-деп жооп бергенине тан калам

2.Ч.Айтматовдун омур баяны.

Кыргызстандын залкар уулу, дуйного аты таанымал белгилуу жазуучу, комдук жана мамлекеттик ишмер Чынгыз Айтматов 80 жашында оорудан улам дуйно салганда бийик тоо кулагандай ар бирибиздин журогубуз зыркырады. «Айтматовду туболуктуу деп ойлоп алыптырбыз» деп канчалаган адамдардын канырыгы тутоду.Мындай залкар кыргыздын мандайына кайрадан бутобу, жокпу, албетте, эч ким так айта албайт. Чынгыз Айтматов 1928-жылы 12-декабрда Талас облусунун Кара-Буура районундагы Шекер айылында мамлекеттик ишмердин уй-булосундо туулган.1948-жылы Ветеринардык техникумду, 1953-жылы Кыргыз айыл чарба институтун, 1956-1958-жылдары жогорку адабий курстарды аяктаган.Эмгек жолун «Литературный Кыргызстан» журналында редактор болуп баштаган.Чынгыз атабыздын калеминен жаралган эмгектер- азыркы замандагы эн коп окулган,коонорбос чыгармалар.Китептери 128 олкодо,176тен ашык тилге которулуп,60 миллиондон ашык нуска менен басылган.Алар билим беруу,тарбиялоо процессинин ажыратылгыс болугуно айланып, дуйнонун коп олколорундо мектептердин жана университеттердин программасына кирген. Чыгармалары жазуу турундо гана элге сунушталбастан,тасмага да тушурулгону баарыбызга маалым.»Жамийла», «Биринчи мугалим»,»Саманчынын жолу», «Кылым карытар бир кун», «Кыямат», «Ак кеме» жана башка.Чынгыз Айтматов 2008-жылы Германиянын Нью-Реньург шаарында опко оорусунан коз жумган.

3.Монолог:Алдыныздарда 6-7-класстардын окуучулары

монолог айтып беришмекчи.

Азиза:Мэээн Бугу-энемииин,балдарым кишиден кем

болбогула.Башка элге тен болгула.Мен эми

силерге,силердин укум-тукумунарга

Умай- энемииин.Мен силер менен туболукко

бирге журооом.

Айпери:Жоголсон жогол,сенсиз Анархай куурап

калбас.Сенсиз корор кунубуз башка.

Сен жок болсон, магдап калаар биз эмес.

Назбийке:Эгер тушуп келбесен,анда мына мени эне

карып болуп олтурган бору Акбараны озун

олтурган айга,адам жок жака алып кэээт.

Элхан:Айда бироо бар,ал мени тиктей берет.

Мен да аны тиктей берем,

Бирок бирибиздин унубузду,

Бирибиз укпайбыз.

Ал мени тиктей берет 3 жолу.

Нагима:Жерди алса болбойбу,мал-мулкту алса болбойбу.

Анчалык душман экен, башты алса болбойбу,

Адамдын эс-учун алат деген шумдукту ким ойлоп

таап,кимдин колунан келди.

Азим:Дениз бойлой жорткон ала добот.

Кыйын жолдо жалгыз кайттым,кайттым.

Жанымда жок Орган чон атам.

Жанымда жок Эмрайин оз атам,

Жанымда жок Мылгун акем.

Учоону сурасан айтайын ал жайын.

Оболу,оболу суу берчи,чанкып олуп баратам,

Оболу суу берчи,чанкып олуп баратам 3 жолу.

Алия:Айтчы деги тегиз жер,кай жерде кайсы заманда эне

оз баласын бир корууго зар болуп,кан жутуп,

таш жарып,тосуп алчу эле.Эмесе ушинтип ыйлаган

эненин акыркысы мен болоюн.Ылайым мен

сыяктуу темир жол кучактап,какшап калган пенде

болбосун.

4.Обондуу ыр.Созу: Чынгыз Айтматовдуку

Обону: Муратбек Бегалиевге таандык

«Ысык-Колду сагынуу» аттуу обондуу ырды,6 класстын

окуучусу Бегимай Абакирова аткарып бермекчи.

Кыялымда ак куу болуп,

Учуп журом кол устундо.

Кок асмандын мейкининде,

Балык сымал эркин сузом.

Кайырма:

Алыс кетсем куса болуп,

Сагынам салкын торун,

Алтын колум,Ысык-Колум,

Сагындым мен толкун коркун!

Байыркынын,бабалардын,

Созу калды кол бетинде.

Балалыгым эстен чыкпайт,

Изим калды кол четинде,

Кайырма:

Кыялымда учуп барам,

Бийик чокунун устунон.

Кылым карып,кырлар ашкан,

Кыргыз колу чокпосо дейм.

5.Жылдыз очпойт, Чынгыз олбойт дегендей,

Ай-ааламга жарык нурун таратты.

Аттин дуйно! Торколуу той берерде,

Гулсаратты чапкан бойдон баратты.

Эми кезекти Чыгыз Айтматов жонундо

кызыктуу маалыматтарга берели.

6.Адабият айдынында кай жылдыз,

Болсо болоор,болбосо жок бир жылдыз.

Ааламында жаркыраган жайнаган,

Айтматовдун чыгармасы бут жылдыз.Демекчи

алдыныздарда.»Кылым карытар бир кун» жана «Ак кеме»

чыгармаларынан 6-7-класстардын окуучулары

узунду аткарышат.

Манкурт: Ариет

Апасы: Айназик

«Ак кеме»

Нургазы: Ильяз

Бугу-эне: Диана

7.Азыр 6-7-класстын окуучулары Чынгыз Айтматовго

арналган корком ырлардан айтып беришмекчи.

Азиза: Туу чокуну багындырып алдыныз,

Кыргыз туусун желбиретип салдыныз.

Кыргыз учун абийир,отоп жаратып,

Кылымдарга оспос болуп калдыныз.

Аэлина:Чын айтамын балким жалган туюлар,

Чынгыз десем ыр озунон куюлар.

Окшоштурсам мен Чынгызды тоолорго,

Оркойгон тоо улам козго урунаар.

Талгат:Кыял жетпес кен ааламдын чегинде,

Ким тен келет, айткылачы бул Генийге.

Не болсо да Айтматовдой талантты,

Ыраазымын бизге берген Тенирге.

Бурулай:Бир кундун бир кылымга тетелигин,

Айтматов ачып берди бизге бугун.

Айткан ал жан кишинин адамзатка,

Ак дилден албан иш экендигин.

Гулсун: Кырк мин жыл отсо дагы эстен чыккыс,

Кыргыздын кырааны бар аты Чынгыз.

Кайсы элге барса дагы тааный турган,

Кыргыздын паспорту бар аты Чынгыз.

Туголбай:Бир кылымда торолсо, бирден Чынгыз,

Бийик болмок мындан да биздин кыргыз.

Кылым сургон кыргыздын арасынан,

Жарык жанган,жалгыз сен-чолпон жылдыз.

Куннуру:Кылымдарга бир жаралган кыргызга,

Окшоштурам сизди чолпон жылдызга.

Чыгаар бекен эми сиздей чыгаандар,

Талантына таазим кылам Чынгызга.

Бектен:Жайлоо туну коктон жылдыз жаркырап,

Озон ылдый,молтур суулар шаркырап.

Чынгыз агай кыргыз жерин кыдырып,

Келе жатат Гулсаратын камчылап.

Алия: Чынгыз ким?

Ал аскар тоо кокко жеткен,

Алтын чеп эч урагыс тубу бекен.

Ал тулпар чон жарышка чыгып келген,

Ашуулу белдер ашып,нечен нечен.

Чынгыз ким?

Баба дыйкан эгин эккен,

Элине опол тоодой тирек экен.

Анан да баш аягы гулго оролгон,

Ажайып кен дуйнону элестетем.

8. Комуз куусунун коштоосунда, 7-класстын окуучусу

Турумова Азиза «Таласым» деген ырды аткарып

бермекчи.

9.Чынгыз Айтматовдун «Биринчи мугалим» повестинен узунду болуп тартылган,7-класстардын катышуусунда видеороликке конулунуздорду бурабыз.

10.Суроо-жооп рубрикасы.