?азіргі кездегі ?мір т?ртібі, адамдарды? е?бектік, ?о?амды? ?арым-?атынастары, айнала ?орша?ан таби?ат баланы? эстетикалы? дамуыны? ал?ы шартын жасайды. Ол ?р т?рлі халы?тарды? шы?армашылы?ымен, сурет ж?не м?сін ?нерімен, музыка ж?не биімен, ?уырша? театрыны? спектаклдерімен, мультфильмдерімен ж?не бас?алармен таныса отырып, ?нер д?ниесіне енеді. [1]
Б?л м?селе: ?аза?стан Республикасыны? "Білім туралы" за?ында -"?лтты? ж?не жалпы адамзатты? ??ндылы?тар, ?ылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды ?алыптастыру?а, дамыту?а ж?не к?сіби шы?дау?а ба?ыттал?ан білім алу ?шін ?ажетті жа?дайлар жасау"- деп к?рсетілсе ?аза?стан Республикасыны? орта білім беруді дамыту т?жырымдамасында - "орта білім беруді? негізгі ма?саты мен міндеті - жылдам ?згеріп отыратын д?ние жа?дайларында алын?ан тере? білімні?, к?сіби да?дыларды? негізінде адамгершілік т?р?ысынан жауапты шешімдер ?абылдау?а ?абілетті жеке т?л?аны ?алыптастыру, о?ушыларды азаматты??а, елжандылы??а, ?з отанын с?юге т?рбиелеу ж?не білім алушыларды? е?бек рыногында?ы б?секеге ?абілеттілігін ?амтамасыз ету ?шін к?сіптік да?дылар алуына жа?дайлар жасау ж?не осы ?ойыл?ан міндеттерді іске асыру ?шін білім беруді? мазм?нын д?ниені т?тастай ?абылдауды ?амтамасыз ететін ?нер, технология сия?ты білім беру салалары ар?ылы іске асыру ?ажет..." — деп аны? айтыл?ан [2].
М?дени ж?не рухани м?ралар мен к?ркем ?нер ар?ылы т?рбиелеуде интеллектуалды? м?дениетті дамыту философиялы? ой-т?жырымдар ар?ылы іске асады. Осы себепті ?азіргі жа?андану д?уірінде білімні? философиялы? мазм?нын жас ?рпа??а проблемалы? – ?ызметтік ?дістемелер ?олданып ?йрету к?зделуде. Барлы? к?ркем білім салаларында рухани м?дениет, к?ркем ?нер к?здері мен оларды? философиялы? м?нін ашып к?рсету ар?ылы о?ыту е? сапалы біліммен ?амтамасыз етеді. М?нда рухани ??ндылы?тар мен м?дени м?раларды?, ?нер т?рлеріні? саналы-сезімдік, философиялы? ?лгілік м?німен таныстыру басты орынды иленеді. Мысалы, ?нер туындыларыны? философиялы? м?н-ма?ынасын талдап, ашып к?рсету, оны о?ушыларды? ?з м?мкіндіктерінше интеллектуалды? т?р?ыда ж?йелі талдап т?жырымдаулары т.б. Философиялы? ой-т?жырым мазм?ны ?орша?ан орта ?лемінен м?н тауып, оны ?з ?мір салтында, ?ызметінде ?олдану?а талпыну т.б. болып табылады.
?азіргі жа?а д?уірдегі адам, ?о?ам болмысыны? техникалануына сай рухани ж?не моральды? ??ндылы?тар?а философиялы? ой-т?жырым т?р?ысынан ?арап, ?мірлік м?нділікке ж?гінуіне жол ашып, к?ркем педагогикалы? білімдер ж?йесінде о? шешім табуы тиіс. Жалпы т?тас педагогикалы? процесте о?ушымен м??алім ?ызметі сана ж?не сезім ?атынасы ?лшемімен ?рнектелуі за?ды. С?йтіп о?ушы – м??алім ?ызметінде білім мазм?ны мен т?рбие к?зі ой бейнесі ар?ылы ма?ыналы м?ндік ?рдіске айналады. Сонды?тан ой бейнесі шы?армашыл ас?а? сезіммен ?иялды туындатып, білім мен т?рбие сапасын арттырады. Саналы ой бейнесі о?ушы шы?армашылы? ?ызметі процесінде ?серлі сезіммен ?иялды туындата отырып оны? к??іл к?йін шары?татып, к?ркем образ сомдау?а м?мкіндік береді.
Бейнелеу ?нерін о?ытуда о?ушыны? шы?армашылы? ж?мыс орындау шы?армашылы? процесі мен о?ытуда?ы о?ушы мен м??алім арасында?ы педагогикалы? процесс кезе?деріні? с?йкестігі ?тымды н?тижеге жеткізеді. Мысалы, м??алімні? та?ырыпты ?серлі бейнелеп т?сіндіруі мен о?ушыны? осы та?ырыпты ?серлі мазм?нда к?ркем ?абылдау с?йкестігі. Немесе м??алімні? орындау ?діс-т?сілдерін к?рсетуі мен о?ушыны? бейнені орындау?а ?ажетті т?сілдерді бейне формасына с?йкес елестетіп ?олдана отырып ж?мыс орындауы т.б.
Бейнелеу ?неріні? дамытушы к?ші сананы? бейнелеушілік ?абілетіне, я?ни адамны? ?мірді т?р, т?с, пішін, к?лем, ке?істік, уа?ыт ар?ылы сезімді-бейнелік ?абылдау м?мкіндігінде екендігін адамзат пайда болып даму эволюциясы к?рсетіп отыр.
М??алімні? – о?ушымен сыбайлас к?ркем шы?армашылы? ?ызметі, ?ызметтестік ізгілік ?рекет ?алыптастырып баланы е?бекке, ?мірге, айналасында?ы адамдармен жарасымды ?атынас?а бейімдейді. О?у-білім процесінде ?мір шынды?ын танып, оны игеруде ?нер туындысын сомдап, оны ?абылдауда о?ушы мен м??алім шы?армашылы? бірлікте ?ызмет етуі о?ыту ?дістемесіні? негізгі ?а?идасы. М?селен, таби?ат ??былыстарын – м??алім мен о?ушы оны бірге тамашалап, оны? ?серін, мотивін ??гімелеп талдап сезіне отырып бейнелеу т?сілдерін бірлесе шешіп орындауы. Саба? ж?не к?ркем ж?мыс ма?сатына жетуге бірге тырысуы т.б.
Таби?ат к?рінісін бейнелеуде ерекше к??іл аударып, жыл мезгіліне байланысты ?р уа?ытты? ?зіні? ерекшеліктері болады. Мысалы: ?ыс к?рінісі далада к?н суы?, а?аштар а? тон киіп м?лгіп т?р. ?р а?аш ?зіндік ?зіндік ерекшеліктерімен к?зге т?седі. Бір а?ашты? б?та?тары мы? б?рал?ан н?зік болса, енді біріні? б?та?ы тік, ?рі жуан, ал емен а?аштарыны? б?та?тары ?исы? болып келеді. ?ыс кезінде а?аш б?та?тарына т?скен ?ар немесе ?ырау оларды ерекше ?демі етіп к?рсетеді. А?аш т?рлеріні? ерекшеліктерін ?ыс кезінде бай?у?а болады. К?н шы?ып т?р?анда ?арды? т?сі аны?, к?лгін. ?арда?ы жары? т?скен жерлер алтын т?стес болып, т?рлі т?сті ре?кке б?ленеді. Міне, осындай ?серлі к?ріністерді суретшілер ?алай бейнелеген. Суретші ?. ?астеевті? «Медеу» м?з айдыны атты шы?армасына назар аударып к?рейік.
?. ?астеев «Медеу» м?з айдыны
Суретте ?ыс мезгілі бейнеленген Алматы ма?ында?ы биік тауда?ы Медеу м?з айдыны, биік биік таулар, ?ара?ай, м?з айдынына бара жат?ан бір топ адам. Переспектива за?дылы?ына с?йкес, суреттегі алды??ы к?ріністегі бейнелер ай?ын да, артта?ы к?ріністер б?лы??ыр етіп алын?ан. Суретші ?зіні? ба?ылауынан ал?ан ?серін на?ыз таби?ылы?пен бере білген. Шы?арма форматында жерді бейнелеуде к?п орын ?алдыр?ан да, аспанды бейнелеуде аз орын берілген. Себебі, суретші жерді, м?з айдынын к?рсетуді ма?сат етеді. Картинада?ы орталы? композиция м?з айдыны ж?не оны? жанында?ы адамдар бейнесі, ?осал?ы элементтері тау, ?ара?ай к?ріністері. Суретшіні? шы?армасында таби?и к?ріністері ерекше шеберлікпен к?рсетілген, тіпті суретті? жазы?ты? бетінде орындал?анын ?мытамыз да, к?дімгідей биік тауда?ы м?з айдынында ж?ргендейміз [3].
Бейнелеу ?нері м??аліміні? дайынды?ы ?нертанымды? бейнелеу ?неріні? тарихынан, бейнелеу ?неріні? сынынан, бейнелеу ?неріні? да?ы?ты шы?армалары, к?рнекті суретшілерді?, м?сіншілер мен с?ндік ?ол?нер шеберлеріні? ?мірі мен шы?армашылы?ынан білім ж?йесін ме?гергендігімен сипатталады.Сонымен ?атар белгілі бір ?нер туындысыны? к?ркемдік ерекшеліктеріне ?нер тарихы мен сыны т?р?ысынан талдау жасау, ?нер туындысыны? композициялы? ??рылымы, орындалу техникасы, колориті т?р?ысынан талдау іскерліктері мен да?дыларыны? ?алыптасуынан к?рінеді. Бейнелеу ?неріні? ?ылыми негіздерін жары?-к?ле?ке перспектива, т?стану симметрия композиция за?дылы?тарымен оларды бейнелеуді? ережелері ??райды. М??алім б?л за?дылы?тармен о?ушыларды таныстырады. Сонымен ?атар м??алім о?ушылар?а таби?ат пен ?о?ам дамуыны? за?дылы?тарын ашып к?рсетеді.
Бейнелеу ?нері м??аліміні? дайынды?ы ?нертанымды? бейнелеу ?неріні? тарихынан, бейнелеу ?неріні? сынынан, бейнелеу ?неріні? да?ы?ты шы?армалары, к?рнекті суретшілерді?, м?сіншілер мен с?ндік ?ол?нер шеберлеріні? ?мірі мен шы?армашылы?ынан білім ж?йесін ме?гергендігімен сипатталады.Сонымен ?атар белгілі бір ?нер туындысыны? к?ркемдік ерекшеліктеріне ?нер тарихы мен сыны т?р?ысынан талдау жасау, ?нер туындысыны? композициялы? ??рылымы, орындалу техникасы, колориті т?р?ысынан талдау іскерліктері мен да?дыларыны? ?алыптасуынан к?рінеді. Бейнелеу ?неріні? ?ылыми негіздерін жары?-к?ле?ке перспектива, т?стану симметрия композиция за?дылы?тарымен оларды бейнелеуді? ережелері ??райды. М??алім б?л за?дылы?тармен о?ушыларды таныстырады. Сонымен ?атар м??алім о?ушылар?а таби?ат пен ?о?ам дамуыны? за?дылы?тарын ашып к?рсетеді.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:
1.?аза?стан Республикасыны? 2015 жыл?а дейінгі білім беріді дамыту т?жырымдамасы // ?аза?стан мектебі. - 2004. -№2. – 4-16 б.
2.?аза?стан Республикасы Президентіні? 2010 жыл?ы 07 желто?санда?ы
№1118 Жарлы?ымен бекітілген ?аза?стан Республикасында білім беруді дамытуды? 2011-2020 жылдар?а арнал?ан мемлекеттік Ба?дарламасы // Егемен ?аза?стан, 14.12.2010
3. Ералин ?., Айменов Ж. «?аза?стан бейнелеу ?нері ар?ылы эстетикалы? т?рбие беру» Т?ркістан 2007 ж
4. М??ашев М.С., Сейтімов А.?., Хамзин Н.А. Бейнелеу ?нерін о?ыту ?дістемесі: О?улы?. Астана:Фолиант, 2008.
137
171 054 
