Байламтасыз тең байланыштагы татаал сүйлөм

Кыргыз тили

9-класс

Мугалими: Мырзагелдиева Э.К.

Өнөр –агып жаткан булак,

Илим- жанып турган чырак.

Сабактын темасы:

Байламтасыз

тең байланыштагы

татаал

сүйлөм

Сабактын максаты:

• Тең байланыштагы татаал сүйлөм деген эмне?
• Байламтасыз тең байланыштагы татаал сүйлөмдөр кандай маанилик катышта колдонулат?

Өткөн сабакта:

Тең байланыштагы татаал сүйлөмдүн

түзүлүшү.

136-көнүгүү. Тең байланыштагы татаал сүйлөмдөрдү гана көчүрүп жазгыла .

Жаңы тема:

Бештин айынын он бири.

Байламтасыз тең байланыштагы татаал сүйлөм.

Тең байланыштагы татаал сүйлөмдөрдүн тутумундагы

жөнөкөй сүйлөмдөрдүн өз ара интонация аркылуу байланышын

тең байланыштагы татаал сүйлөм

дейбиз. Мисалы: Көп жашаган билбейт,

көптү көргөн билет

Байламтасыз багынычсыз татаал сүйлөмдүн тутумундагы

жөнөкөй сүйлөмдөр өз ара төмөнкүдөй маанилик катышта колдонулат:

а) Мезгилдеш. Мындай сүйлөмдөрдө окуя бир же ар мезгилде

болгону көрсөтүлөт:

Сессия башталды, студенттер

экзамен, зачетторун тапшыра

башташты. Мен уктайм, сен сабагыңа

даярдан.

б) Карама-каршы . Бул сүйлөмдөрдө ой бири экинчисине

каршы мааниде болот: Тилден уу да тамат, бал да тамат. Ооору кетет – адат кетпейт.

в) Себеп-натыйжалаш. Мында татаал сүйлөмдүн тутумундагы

жөнөкөй сүйлөмдөрдүн экинчиси биринчи сүйлөмдөгү айтылган

ойдун натыйжасын билдирет:

Чагылган жарк этти – Айша жерде

сулап жатты.

г) Чечмелөө . Мындай сүйлөмдөрдүн тутумундагы жөнөкөй

сүйлөмдөрдүн бири жалпыланган ойду билдирет, калгандары анын

маанисин тактап, чечмелеп көрсөтөт: Бектурган бүгүн бактылуу: эки

уулу бала-чакасы менен кашында; алар ойноп-күлүп конокто

отурушат.

д) Байламтасыз тең байланыштагы татаал сүйлөмдүн

тутумундагы жөнөкөй сүйлөмдөрдүн экинчи сүйлөмү

биринчи сүйлөмдүн маанисин толуктап,

ага кошумча түшүндүрмө берет:

Студенттердин парламенти түзүлдү –

анын башчысы 3-курстун старостасы болду.

ж) Мында экинчи сүйлөм биринчи сүйлөмдө айтылган ойдун

себебин билдирет: Биз абдан чарчадык: жумуш абдан көп экен.

Бышыктоо:

140-көнүгүү.

Окугула. Байламтасыз тең байланыштагы татаал сүйлөмдөрдү таап жазгыла .

Кийинки сабакта

амандашканча

саламатта болгула!