Բաղաձայնների ուղղագրությունը

ԲԱՂԱՁԱՅՆՆԵՐԻ ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՄԻԱՇԱՐՔ ԲԱՂԱՁԱՅՆՆԵՐԻ ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Առարկա - Հայոց լեզու

Դասարան – X բնագ.

Կատարողներ – Չոբանյան Լարիսա, Մանուկյան Սուսաննա, Արղամանյան Մանվել, Խաչատրյան Ռուբեն

ԵՎ-ի ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹՈՒՆ

• Բառասկզբում` յէվ, էվ

• Բառասկզում եւ ՝ եւեթ, եւս :
• Եթե եւ -ին նախորդում է ձայնավոր, արտասանվում է Էվ , բաղաձայն՝ յէվ:
• Բառավերջում՝ յէվ, էվ

Եվ՝ Եվդոկիա, Եվրասիա, Եվգինե :

եւ, նաեւ եթե արմատը վ-ով չի սկսվում՝ նաեւ, թեւք, այլեւս, որեւէ եւ այլն:

• Բառամիջում ՝ եվ , եթե բարդ բառի վերջին բաղադրիչը վերջանում է ե - ով, իսկ նրան հաջորդում է վ-ով սկսվող բառ՝ գերեվարել, ագեվազ, հոգեվարք, կարեվեր եւ այլն:

• Չշփոթել -ավետ ածանցով կազմված բառերի հետ՝

ոսկեվազ – ոսկեւորել

ուղեվարձ – ուղեւոր

• Բառամիջում՝
• Հատուկ անունների դեպքում ՝ եվ ՝ Եվա, Եվրախորհուրդ, Եվրասիա եւ այլն:

• Եվ - ով են գրվում նաեւ նախադասության կամ բանաստեղծական տողի սկզբում եւ ամբողջ տեքստը մեծատառով գրելիս ՝

Արեւն էր նայում աչքով հայրական

Եվ քաղցր էր աշխարհն ու հասկանալի :

արեւմտաեվրոպական:

• Վանկերի բաժանելիս ՝ եւ – եվ ՝ հարե-վան, բարե-վել, հե-վալ, ամենե-վին:

Մ-Ն-ի ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

• Բ-Պ-Փ - ից առաջ գրվում է Ն ( ան- )՝ անբախտ, անփայլ, անպայման:
• Վ-Ֆ - ից առաջ ն

• Մնացած դեպքերում ն-ն , մ-մ ՝ Մանվել, ամպհովանի, ամպագորգոռ եւ այլն:

մ՝ Սամվել, սիմոֆոնիա, տրամվայ եւ այլն:

ՀԱԿԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Անպաճույճ – ամպրոպ

անփույթ – ամբողջովին

անփափագ – ամբարտակ

անփարատելի – ամբաստանել

անփառք – ամբար

անպղծելի – ամբաստանել

անփայլ – ամբարձիչ

անփոփոխ – ամփոփել

ամպոչ – ամբոխ:

Ժ-Շ-ի ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

• Խուլ բաղաձայններից առաջ՝ ժ - ն արտ. է շ ՝ հուժկու, դժկամ, դժխեմ եւ այլն:

• Ձայնեղ բաղաձայններից առաջ՝ շ - ն արտ. է ժ՝ ճշգրիտ, պատշգամբ:

Զ-Ս-ի ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

• Բառավերջում գրվող ս - ն արտ. է զ ՝ իշիաս, հիպնոս, Վարդգես, տրոլեյբուս, ավտոբուս:

• Խուլ բաղաձայններից առաջ գրվող զ - ն արտ. է ս ՝ բազկաթոռ, Հազկերտ, պարզկա, ֆիզկուլտուրա:

• Ձայնեղ բաղ. առաջ գրվող ս - ն արտ. է զ ՝ կեսգիշեր, օրենսդիր, որպեսզի:

ՀԱԿԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Խույս – խույզ – սույզ

կեզ – կես

պարզ – պարս

հույս – հույզ

խոժոռ – խոշոր

որպեսզի – որպիսի

կենտրոնախույզ – կենտրոնախույս

ԿՐԿՆԱԿ ԲԱՂԱՁԱՅՆՆԵՐ

• Երբեմն բառերի մեջ ունենում ենք բաղաձայնների կրկնություն, որոնք կարդում ենք տեւական:

Հայերենում ունենք բառեր, որոնք ունեն արմատական կրկնություն՝

1. Բոլոր նմանաձայնությունները՝ խշշալ, թշշալ, բզզալ, դռռալ եւ այլն:

2 Հնչյունափ. հետեւանքով առաջացած կրկնություններ ՝ քննել, զննել, հովվական, մրրիկ, պտտել, տարրական:

• Բառակազմական կամ քերականական տարբեր բաղադր. միացումով առաջացած բառերը՝ այբբենական, երեսսրբիչ, երկկողմ, ընդդեմ, կեցցե, աննկուն:

• Ն -ի կրկնություն, եթե բառը սկսվում է ան- ժխտածանցով՝ աննահանջ, աննման, աննվաճ, աննշմար:

• Ն -ի կրկնություն, եթե բառն ավարտվում է ն -ով եւ դրան ավելանում է –ներ հոգնակիակերտ մասնիկը՝ թռչուններ, գերաններ, քննություններ:

• Ն -ի կրկնություն՝ Հովհաննես, Աննա հատ. անունները, 9 թվականը, եթե այն ածանցավոր կամ բարդ բառ է՝ իննական, իննսունվեց, իններորդ, իննամյա, եւ եթե դրան հաջորդում է ձայնավորող սկսվող բառ:

• Կրկնություն ունեն –րորդ ածանցով կազմված թվականները՝ երրորդ, չորրորդ:

• Հիշենք, որ անդորր, բերրի, մրրիկ, տարր, օրրան բառերում ունենք ր -ի կրկնություն:

• Լ -ի կրկնություն ունենք լլուկ արմատից կազմ. բառերում՝ սովալլուկ, տանջալլուկ, վշտալլուկ, լլկել:

• Ուղի

Ուղիղ

• Դ բաղաձայնը կրկնվում է ընդ- նախածանցով դեմ արմատով կազմ. բառերում՝ ընդդեմ, ընդդիմադարձ, երկընդդեմ եւ այլն:

ուղեւոր, խճուղի, մայրուղի, ուղեվարձ եւ այլն:

ուղղակի, ուղղություն, ուղղաձիգ, ուղղամիտ, ուղղագրություն եւ այլն:

աա - Սաադի, ամենաարագ

բբ - աբբա, այբբենարան

գգ - գգվել

դդ - դդում, Բուդդա, ընդդիմադիր

զզ - զզվանք, տզզալ, բզզալ, վզզալ, խզզալ

թթ - փթթել, թթենի, թթու, թթվածին

ժժ - բժժանք, դժժալ, վժժալ

լլ - լլկանք, սովալլուկ, տանջալլուկ, վշտալլուկ, Օթելլո, բալլադ, Հելլադա, Աքիլլես

խխ - խխունջ

ծծ - կծծի, ծծուն, ծծումբ

կկ - կկոցել, երկկողմ, երկկենցաղ, Մարոկկո

ղղ - ուղղել, սղղալ, ուղղակի, ճղղալ

մմ - Էմմա, Ջեմմա, գամմա, դրոշման, քամման

յյ - նոյյան

նն - քննել, զննել, աննշմար, Հովհաննես, տոննա, Աննա, Սուսաննա, իննսուն, Կանն,

վրաններ

շշ - շշուկ, շշնջալ, թղշշալ, խշշալ, վշշալ, ֆշշալ, շշմել, շշեր

չչ - չչորանալ, չչարանալ

պպ - պպզել, Ապպիանոս, չպպացնել

ջջ - քջջել, բջջահյութ, բջջային

ռռ - մռռալ, ճռռալ, բռռալ, գռռալ

սս - երեսսրբիչ, սսկվել, ֆսսոց

վվ - թովվել, գրավվել, հովվերգական, նզովվել

տտ - պտտել, կտտանք, վատտ, լուսատտիկ

րր - տարր, մրրիկ, օրրան, անդորր, բերրի, երրորդ, չորրորդ

ցց - կեցցե, ցցափայտ, ցցել

քք - Մեքքա, Աքքադ, Չպուքքարյան

ֆֆ - Րաֆֆի, Արաֆֆի:

տարրալուծել, տարրական, տարրաբաություն, այլատարր:

• Տարր

Տար-

• Ու-ի սղում ՝ սննդային, այբբենարան, թթենի, ծննդական եւ այլն:

Ի-ի սղում՝ արճճային, զննել, քննել, խտտել, ուղղել, փթթել եւ այլն:

• -ս, -դ հոդերի միացում՝ գլոբուսս, վարսս, լյարդդ, ծնունդդ:

• Փոխադրյալ բառեր եւ օտար անուններ՝ Աննա, Բոնն, Աքիլլես, բալլադ, մոլլա, աբբա, ֆինն, գամմա, Ջեմմա, Մարոկկո եւ այլն:

• Երբ բառաբարդման դեպքում բառն ավարտվում է այն տառով, որ տառով սկսվում է հաջորդ բառը՝ երեսսրբիչ, երկկենցաղ, ընդդեմ, հինգգլխանի եւ այլն:

տարալուծել, տարատեսակ, տարփողել, տարորոշել:

• Այն բառերը, որոնց հիմքի վերջին տառը վ է եւ ստանում են կրավորական վ ածանցը՝ գրավվել, վրդովվել, հոլովվել, նզովվել, խորովվել, խռովվել, նավվել :

ՀԱԿԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Մոլլա (մահմեդական կրոնավոր) – մոլի (մոլեգնած)

մրրիկ (հողմ) – մրիկ (նցորենի հիվ.)

տարր (մասնիկ) – տարր ( տալ-ի ենթ. եղ.)

բերրի (առատ) – բերի ( բերել բայի)

օրրան (ծննդավայր) – օրան (ցորենի դեզ)

կծծի (ագահ) – կծի (կծել բայից)

աբբա (վանահայր) – աբա (տղամարդու վերնազգ.)

երրորդ ( թվ.) – տասներորդ (-երորդ ած.)

հովային – հովվային

հովանոց – հովվանոց

հովաբեր – հովվաբեր

քթոց – քթթել: