Азоту бар органикалык бирикмелер. Нитробирикмелер.

Органикалык химия 10-класс Тема: Азоту бар органикалык бирикмелер. Нитробирикмелер. Мугалим: Абылаева Гульмира Акматалиевна

Алай району К.Султанов атындагы орто мектеби

Сабактын максаты:

• Нитробирикмелер жонундо тушунук.
• Аминдердин молекуласынын тузулушу.
• Нитробирикмелердин молекулаларынын составы.
• Нитробензолдун турмушта колдонулушу.

Нитротобу молекулаларында, мисалы, бензолдун жана анын туундуларынын молекулалары менен байланышы мумкун. Реакция томонку тендеме боюнча журот (аракеттенише турган заттардын формулалары структуралык турдо берилген):

Нитроцеллюлоза жана нитроглицерин азот кислотасынын татаал эфирлери болуп саналат. Ал бирикмелерде жогоруда корсотулгондой нитротобу

комуртектин атомдору менен кычкылтек аркылуу байланышат.

Бул реакцияда бензол шакекчесинен суутек атому болунуп, кислотанын он тобу менен суунун молекуласын тузот.Нитробензол шакекчесиндеги комуртек атомуна байланышат.Мындай бирикмелер нитробирикмелер деп аталат, ал эми реакция нитирлоо деп аталат.

Ысытканда, б.а. бензолду азот кислотасы менен иштеткенде ачык сары тустогу суюктук- нитробензол пайда болот. Нитробензол ачуу миндаль сыяктуу жагымдуу жыттуу болгондуктан парфюмерияда, о.э. бензолдун башка туундуларын синтездоодо алгачкы зат катары колдонулат.

Бензол сыяктуу, анын туундулары – толуолду, фенолду жана башкаларды нитрлоого мумкун болот. Нитробирикмелер жарылгыч зат катары колдонулат. Нитробензолдун молекуласында бир нитротобу бар. Ошондуктан бул бирикме туруктуу. Ал эми бир нече нитротобун кармаган жыпар жыттуу бирикмелердин молекулалары туруксуз. Бензолдун туундулары- толуолду, фенолду жана башкаларды нитрлоо менен алынган кучтуу жарылууну пайда кылган бирикмелер согуш ишинде колдонулат.

Уй тапшырма: