Азот. Азотты? периодты? ж?йедегі орны ж?не ?асиеттері

Химия;  9-сынып: К?ні:-----------------------------------------    

 Саба?ты? та?ырыбы: Азот. Азотты? периодты? ж?йедегі орны  ж?не ?асиеттері

 Саба?ты? ма?саты:

 Білімділігі .Азот атомыны? сипаттамасын Д И Менделеев жаса?ан химиялы? элементтерді? периодты? ж?йесіндегі атом ??рылысы т?р?ысынан т?сіндіру .Оны? кристалды? торы мен ?асиеттері арасында?ы ?зара байланысты т?сіндіру.    

Дамытушылы?ы. О?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетіні? шы?далуына м?мкіндік беру ж?не оны дамыту

Т?рбиелігі.Балаларды бірлікке, жолдасты??а    т?рбиелеу

 Саба?ты? к?рнекілігі мен ?ажетті ??ралдар:  Слайд, Карточка.

 Саба?ты? т?рі: аралас  саба?

 Саба?ты? барысы: ?йымдастыру кезе?і:

1. С?лемдесу. (С?леметсіздерме о?ушылар)
2. Т?гелдеу. ( О?ушылар б?гін саба?та кім жо?)
3. Психологиялы? ахуал. (К??іл –к?йлерін ?алай)
4. Саба??а дайынды?ын тексеру.

?й тапсырмасын тексеру:

1. К?кіртке сипаттама бері?дер...

                                              S

                                                         H₂SO₄

1. К?кірт ?ыш?ылыны? т?здарын ата?дар..
2. Массасы 49 г  H₂SO₄  зат м?лшерін табы?дар..
3. ?рбір о?ушы?а  та?ырып бойынша  карточкалар тарату.

 Саба?ты? жоспары:

  1. Атом ??рылысы ж?не ашылу тарихы

  2. Таби?атта кездесуі,биологиялы? ма?ызы

  3.  Физикалы? ?асиеттері

  4. Химиялы? ?асиеттері

  5. Алу жолы

  6. ?олданылуы

Химиялы? элементтерді? периодты? ж?йесінде азот ІІ периодта,5-топты? негізгі топшасында орналас?ан.

 Атом ??рылысы ж?не ашылу тарихы

Азотты? е? сырт?ы энергетикалы? де?гейшесінде бес электрон бар. Азот атомында электрондарды? орналасуы:

            N +7    2е) 5е)       электронды? формуласы:1s²2s²2p³

                                          Графиктік формуласы: 1s    2s    2p

     Азот атомы жетпей т?р?ан ?ш электронды ?осып алып,-3 тоты?у д?режесін к?рсетеді.      Е? жо?ары тоты?у д?режесі+5

   Бос к?йінде азот екі атомнан т?ратын жай зат т?зеді, оны? молекуласыны? ??рылымы:

                              N    N         немесе  N≡N

 Азот молекуласы 3р электронны? ?аптасуы ар?ылы т?зіледі; сонымен ?атар бір  δ ,екі   пи    байланыс пайда болады,я?ни азот ковалентті, полюссіз байланыс т?зеді. Сонды?тан азот молекуласы ?те берік. К?дімгі жа?дайда азотты? белсенділігі т?мен. Азотты е? ал?аш а?ылшын химигі Д Резерфорд    сипатта?ан.1772 жыл азотты? ресми ашыл?ан жылы болып есептеледі.

  Таби?атта кездесуі ж?не биологиялы? ма?ызы

1.Азот атмосфераны? негізгі ??рам б?лігі: оны? массалы? ?лесі 78,2%

2.Органикалы? ?осылыс т?рінде барлы? тірі а?за ??рамында болады,мысалы н?руызды заттар ??рамында ж?не зат алмасу ?німі- карбамид пен з?р ?ыш?ылында бар.

3. Бейорганикалы? т?здар к?йінде  Na NO₃  KNO₃

     Азот тіршілік ?шін ?те ма?ызды элемент. Ол н?руызды заттарды? негізгі ??рам б?лігі болып табылады. Барлы? тірі а?залар азотты ?осылыс т?рінде ?ана сі?іре алады. ?сімдіктер азотты топыра?тан тек нитрат ж?не аммоний т?здары т?рінде    алады.Жануарлар а?засында   азот     1-10% ;мал м?йізінде 15%,  жануарлар ж?нінде-15%, адам а?засында-3% болады.

                          Физикалы? ?асиеттері

 Азот- иіссіз, т?ссіз, д?мсіз, ауадан же?іл газ. Суда ерігіштігі оттекке ?ара?анда т?мен:20⁰С-та   1л суда 15,4мл азот ериді.

                   Химиялы? ?асиеттері

1. К?дімгі температурада тек ?ана литиймен ?рекеттеседі:

    6Li+N₂→2Li₃N

2. Жо?ары температурада ж?не катализатор ?атысында к?птеген реакция?а ?атысады:

               А) оттегімен: N₂ +O₂→2NO -289  кДж  тоты?сыздандыр?ыш ?асиет       

               Б) сутегімен: N₂+H₂→2NH₃ +92       тоты?тыр?ыш ?асиет

              В) металдармен: 3Mg+N₂→Mg₃N₂  тоты?тыр?ыш ?асиет к?рсетеді

 Алынуы

 Зертханада:

1.Аммоний нитритін  айыру ар?ылы(біра? б?л реакция ?опарылыс бере ж?реді)       NH₄NO₂↔N₂+2H₂O

2.Аммиакты ?нта?тал?ан ж?не ?ыздар?ан мыс оксидінен ?ткізу

                  2NH₃+3CuO→N₂+3H₂O+3Cu

3. Аммоний дихроматын айыру( NH ₄ )₂ Cr ₂O ₇→N₂+Cr₂O₃+4H₂O

   ?ндірісте:

Азотты с?йы? ауадан алады. Ауаны ?атты ?ысып,-200⁰С-та азот с?йы? к?йге ауысады. Азотты  б?ліп алу ?шін     ауаны ?ыздырады. -196⁰С азот ?айнап б?лініп шы?ады

                           ?олданылуы

1.Аммиак , азот ?ыш?ылын  алуда

2. Электр шамында, термометрде инертті орта жасау ?шін

3. Ты?айт?ыш ?ндірісінде

4. ?опарыл?ыш заттар алу ?шін

5. Беріктігін арттыру ?шін болат ?німдеріні? ?абатын ?аны?тыруда

6. Сал?ындат?ыш ж?йелерде

 Жа?а саба?ты бекіту: Химиялы? диктант

А) Азотты? е? сырт?ы энергетикалы? де?гейінде........ электрон бар.

Б) Азотты? е? жо?ар?ы тоты?у д?режесі......

С) Азотты? электронды? формуласы.........

Д) Азотты? ресми ашыл?ан жылы...........

Г)Ауада?ы азотты? к?лемдік ?лесі.........

Ж) Азот адам а?засында.....%

Е)Азот.....,  ......, .......   газ

Л) Б?лме температурасында тек ....... ?рекеттеседі

М) Азот......ж?не........ ?асиет к?рсете алады.

К) Адам азотты...... ар?ылы алады..

Саба?ты бекітуге одан ?рі есептер шы?ару

1.Азотты? молекулалы? массасын табы?дар...

2.Мына ?осылыстарды? а) KNO₃  NANO₃ NH₄ NO₃ ??рамдарында?ы  азотты? массалы? ?лесін табы?дар...

?йге тапсырма беру:----------------------------------------

Ба?алау;