Атмосфера-Жердин аба кабыгы

Ош шаарындагы №11 В.В.Терешкова атындагы мектеп-интернаты

Табият таануу сабагы

Мугалим:Кимсанова Максуда

ТЕМА : Атмосфера -жердин аба кабыгы

Сабактын максаты

Атмосфера жана абанын температурасы ж өнүндө түшүнүк алат

Абанын жөнүндөгү элестөөлөрдүн илимий жана адамдын жашоосундагы маанисин түшүнөт

Өтүлгөн теманы кайталоо

• Күн системасындагы планеталар
• Планеталардын физикалык мүнөздөмөсү
• Жер планетасы

Суроолор

• Жер к үндүн тегерегинде айланганын кайсы окумуштуу далилдеген? А)Джордано Бруно Б)Сергей Коралев В)Юрий Гагарин Г)Николай Коперник
• Жердин диаметри канча километр? А)10750км Б)11750км В)13750км Г)12750км
• Глобус деген эмне? А)Жердин шары Б)Жердин модели В)Сүрөттүү шар
• Эмне үчүн күн менен түн алмашып турат? А)Күн асманда жылат В) Жер айланбайт Б)Жер өз огунда айланат Г)Жер күндү айланат

Атмосфера

Атмосфера гректин атмос-буу,сфера-шар деген сөздөрүнөн куралган . Ал жерди курчап турган аба катмары Ал катмар Жердин бетинен 900 км бийиктикке чейин созулуп жатат. Аба адамга жана башка жандуу жаратылышка зарыл болгон газдардан турат.Абаны түзгөн газ катмары күндөн келген жылуулукту өзүнө кармап калып,Жердин бетинде ыңгайлуу климатты түзүп турат. Биз атмосфера деп аталган чоң аба океанынын түбүндө жашайбыз Биздин планетада тиричилик үчүн атмосферанын кандай мааниси бар?Жердеги аба көзгө көрүнбөстөн ,Жер шарын бүт бойдон каптап турат.жердин атмосферасы –бул анын кийими

,

Аба жер кыртышынан Күндүн ысык нурларынан сактайт жана ошол эле учурда жылуулуктун мейкиндикке чачырап ,тарап кетүүсүнө мүмкүндүк бербейт.Мисалы,Айдын айланасында атмосфера жок болгондуктан,күндүзү Айдын бети +120 С ге

Чейин ысыйт,ал эми түнкүсүн -160С ге чейин муздайт.

Кычкылтектин керектелиши

• Дем алуу Жандуу организмдер
• Күйүү Отундарды күйгүзүү
• Атмосферанын газдык курамынын туруктуулугу бул жашоо-тиричиликтин болушу жана өнүгүүсү үчүн негизги шарт.Атмосферадагы кычкылтек баарынан көп керектелет

Өсүмдүктөрдүн кычкылтекти жалбырагы аркылуу бөлүп чыгарышы жана көмүр кычкыл газды жутушу

Жашыл массивдер –Жердеги кычкылтектин негизги толуктоочусу.Аларды коргоо жана көбөйтүү керек!

Абанын температурасы

Жер планетасында адам баласынын,жаныбарлардын, өсүмдүктөрдүн жашоо-тиричилиги абанын темпера- турасы менен тыгыз байланыштуу. Абанын Жерге жакынкы катмарынын температурасы өзгөрмөлүү жана аба ырайынын шартын аныктап турат

Абанын температурасы күн нурунун жылуулук саны менен аныкталат. Күндүн ысыктыгы жана температуранын жогорулуугу экватордун тегерегинде,ал эми төмөнкү температура уюлдук аймактарда байкалат. Эң эле суук жер Антарктидадагы “Восток” станциясы,ал эми абдан ысык жерЛивиядагы Аль-Азизийя чөлү,бул жерде абанын температурасы 1922-жылы сентябрь айында +58 Сге жеткен

Абанын температурасы эмнелерден көз каранды?

Абанын температурасы жыл мезгилдеринен көз каранды

Абанын температурасы бийиктиктен көз каранды

Күн горизонтко канчалык жакын жайгашса ,ошончолук суук,канчалык бийик көтөрүлсө,ошончолук жылуу болот

Күндүн нурлары атмосфера аркылуу өткөн менен аны такыр жылытпайт,ал эми Жердин кыртышы жылый баштайт

Бышыктоо

• Атмосферанын канча процентин кычкылтек түзөт А)1% Б)0,03% В)21% Г)78%
• Өсүмдүктөр абаны эмне менен байытат? А)кычкылтек Б)азот В)көмүр кычкыл газы Г)озон
• Күйүү жана дем алуу үчүн кандай газ зарыл? А)азот Б)көмүр кычкыл газы В)кычкылтек Г)суу буулары
• Адам баласы абаны кантип өздөштүрүп баш ийдирет? А)авиацияны колдонуп Б)флюгер менен шамалды аныктап В)жаан чачынды аныктап Г)учуучу шардын жардамы менен

Тапшырма

• Табияттагы суунун айланышын элестеткен сүрөт тартуу
• Жаандын карга,кардын мөндүргө айланышы жөнүндө кыскача дил баян жазуу
• 31 окуп келүү

Көңүл бурганыңыздарга чоң рахмат!