Առաջին շուրջերկրյա ճանապարհորդություն

Առաջին շուրջերկրյա ճանապարհորդություն

Ծնվել է հոկտեմբերի 17 ,  1480 Ծննդավայր Սաբրոզա ,  Պորտուգալիա Մահացել է ապրիլի 27 ,  1521 (40 տարեկանում) Մահվան վայր  Ֆիլիպիններ

Առաջին շուրջերկրյա ճանապարհորդություն , ծովային արշավանք, որի արդյունքում վերջնականորեն ապացուցվեց  Երկրի  գնդաձևության գաղափարը։ Այն սկսել է  պորտուգալացի  ծովագնաց  Ֆեռնան Մագելանը  1519 թվականի  սեպտեմբերի 20 -ին, և ավարտվել է 3 տարի անց՝ 1521 թվականի  սեպտեմբերի 6 -ին։ 

Արշավանքին մասնակցում էր նավաստիների մեծաքանակ անձնակազմ (265-280 մարդ), ովքեր ծառայում էին հինգ նավերում՝ Սան Անտոնիո, Տրինիդադ, Կոնսեպսիոն, Վիկտորիա և Սանտ Յագո։ 

Նավեր են բեռնվում մեծ քանակությամբ  պաքսիմատ ,  գինի ,  ձիթապտղի յուղ ,  քացախ , աղ,  ձուկ ,  խոզապուխտ ,  ընդավորներ ,  կաթնամթերք ,  ալյուր ,  շաքար ,  բրինձ  ու  չորապտուղներ ։ Հարձակումներից պաշտպանվելու համար նավ են տեղափոխում մեծ քանակությամբ զենք ու զինամթերք՝ 70  թնդանոթ , 50  հրացան , 60  աղեղնազեն , զրահների 100 լրակազմ և այլն։ Առևտրի համար վերցրել էին հումք, մետաղագործական արտադրանք, կանացի զարդեր, հայելիներ, սնդիկ (այն կիրառում էին դեղերի պատրաստման համար)։

Նավերին թույլատրվում էր ունենալ ավելի քան 230 հոգանոց անձնակազմ, բայց նրանցից բացի արշավախմբում կային նաև գրագիրներ, քարտեզագիրներ ու աստղագետներ։ Սպասարկող անձնակազմի մեջ մտնում էին սևամորթեր ու ասիացիներ։ Արշավախմբում գտնվում էին նաև հնդկուհի ստրուկներ։ Արշավախմբի մասնակիցների ընդհանուր թիվը տատանվում էր 265-280 սահմաններում։

Մագելլանն անձամբ ղեկավարում էր մեծությամբ երկրորդ նավը՝ «Տրինիդադը»։ «Սանտ Յագոն» ղեկավարում էր Ժուան Սերրանը, ով  Մալակկա  թերակղզում Մագելլանի շնորհիվ փրկված Ֆրանսիշկ Սերրանի եղբայրն էր։ Մյուս երեք նավերը ղեկավարում էին իսպանացի ազնվականների ներկայացուցիչներ,

«Սան Անտոնիոյի» նավապետ Խուան դե Կարտախենան, ով թագավորի ներկայացուցիչն էր արշավախմբում, հաճախ ըմբոստանում էր Մագելանի դեմ, ինչի համար ձերբակալվում է ծովակալի կողմից։ Խոշորագույն նավի պետն է դառնում Մագելանի բարեկամ Ալվարու Միշկիտան։

Նոյեմբերի 29-ին նավատորմը հասնում է  Բրազիլիայի  ծովեզերքին, իսկ դեկտեմբերի 26-ին՝  Լա Պլատա  գետին։ Այստեղ արշավախումբը սկսում է նեղուցի որոնման աշխատանքները, քանի որ գետաբերանի լայնության ու մեծ հոսքի պատճառով Լա Պլատան ոչ թե գետ էին համարում, այլ միջանցիկ ջրային տարածք՝  Ատլանտյան օվկիանոսի  ու «Հարավային ծովի» միջև։ Ամենափոքր նավին՝ «Սանտ Յագոյին», ուղարկում են արևմուտք՝ հետախուզական աշխատանքի։ Կարճ ժամանակ անց նավը վերադառնում է ձեռնունայն. դա ոչ թե  նեղուց  էր, այլ աստիճանաբար նեղացող ու ծանծաղող հոսանք, այսինքն՝  գետ ։ 

• Նավատորմը շարունակում է ճամփորդությունը դեպի հարավ՝  Հարավային Ամերիկայի  ափով։  Պատագոնիայի  սարահարթում (ժամանակակից  Արգենտինայի  հարավ) եվրոպացիները հանդիպում են  պինգվինների , որոնք  Անտարկտիդա  մայրցամաքից հեռացել էին՝ այդտեղ ձմեռելու։ Սկզբում եվրոպացիները նրանց հեռվից նկատելով՝ կարճահասակ մարդկանց տեղ են դնում, ապա նկատում, որ դրանք թռչուններ են և նրանց անվանակոչում են  Մագելանի անունով ։ 

Ավելի ուշ նրանք հանդիպում են  որորների  մի ցեղատեսակի, որոնց նույնպես կոչում են  «մագելանյան » ։

• 1520 թվականի մայիսին Մագելանը Ժուան Սեռանի ղեկավարությամբ ուղարկում է «Սանտ Յագո» նավը դեպի հարավ՝ տեղանքն ուսումնասիրելու համար։ Մի քանի օր անց նավն ընկնում է փոթորկի մեջ ու խորտակվում։ Նավաստիները փրկվում են, զոհվում է միայն մեկը։ Նրանք ափ են նետվում, սակայն չեն ունենում սնունդ ու պաշար։ Լինելով հոգնատանջ՝ նրանք ի վիճակի չեն լինում մոտենալ ձմեռման վայրին։ Մի քանի շաբաթ անց նրանք միանում են Մագելանին։ 

«Սան Անտոնիո» և «Կոնսեպսիոն» նավերը անցնում են հետախուզության։ Վրա է հասնում երկօրյա փոթորիկ։ Նավերը հայտնվում են նորանոր խորշերի ու ավազանների մեջ, իսկ ջուրը շարունակում էր աղի մնալ։ Այդպես նրանք հայտնաբերում են երկար սպասված  նեղուցը ։

Նավատորմը մտնում է նեղուց և երկար ժամանակ գնում ժայռերի ու նեղ միջանցքների արանքով։ Հարավում գտնվող կղզիները, որտեղ նրանք գիշերները տեսնում էին կրակներ, ստանում է  «Հրո երկիր»  անվանումը։ Նոր հայտնաբերված նեղուցը կոչվում է  Մագելանի անունով ։ 

1520 թվականի  նոյեմբերի 28 -ին Մագելանի երեք նավերը դուրս են գալիս օվկիանոս։ Նեղուցով նավարկությունը տևում է 38 օր։ Երկար տարիներ շարունակ Մագելանը մնում է միակ նավապետը, ով անցնում է նեղուցը ու ոչ մի նավ չի կորցնում։

  Ատլանտյան օվկիանոսը   նավարկելուց և  Ամերիկա աշխարհամասը  շրջանցելուց հետո Մագելանի արշավախումբը հայտնվում է ջրային ընդարձակ տարածությունում, որտեղ նավարկում է 100 օր և ոչ մի փոթորկի չի հանդիպում։ Այդ իսկ պատճառով այն ստանում է  «Խաղաղ օվկիանոս»  անվանումը։

Երեք ամիս ու քսան օր շարունակ մենք զուրկ էինք թարմ սննդից։ Մենք սնվում էինք պաքսիմատով, որը արդեն ոչ թե հաց, այլ հացի փոշի էր հիշեցնում, որը խառնված էր որդերի հետ։ Նրանից առնետի մեզի հոտ էր գալիս։ Մենք խմում էինք դեղին ջուր, որը երկար ժամանակ է, ինչ նեխել էր։ Մենք ուտում էինք նաև տավարի կաշի, որը անձրևներից հետո պնդացել էր։ Այն թրջում էինք ծովի ջրում 4-5 օր, ապա դնում էինք տաք ածուխի վրա և ուտում այն։ Սնվում էինք նաև փայտի թեփով ու միմյանցից գնում առնետներ. դրանց գինը կես դուկատ էր, և մեզանից բոլորը չէ, որ այդքան գումար ունեին։ -

Նավարկության տարեգիր Անտոնիո Պիգաֆետա

1521  թվականի  հունվարի 24 -ին նավաստիները ցամաք են տեսնում։ Դա  Տուամոտու  արշիպելագի չբնակեցված մի կղզի էր։ Տասը օր անց նրանք հանդիպում են  Լայն  արշիպելագի ևս մեկ կղզի։ Թեև այս երկու կղզիներում նրանք չեն կարողանում ափ իջնել, սակայն նավաստիներին հաջողվում է սննդի համար  շնաձուկ  որսալ։

Մի քանի օր անց իսպանացիները դառնում են առաջին եվրոպացիները, ովքեր հասնում են  Ֆիլիպիններին ։ 

Ֆիլիպինյան արշիպելագի կղզիներից մեկի՝ Մակտանի առաջնորդ Լապու-Լապուն (Սիլապուլապու) ընդդիմանում է նոր կարգերին ու չի պատրաստվում ընդունել քրիստոնյա ռաջայի գերիշխանությունը։ Մագելանը, ով մինչ այդ քրիստոնեությունը տարածում էր բացառապես խաղաղ ճանապարհով, նրա դեմ ռազմական արշավանք է սկսում։ Նա տեղացիներին ցանկանում է ցույց տալ Իսպանիայի հզորությունը։ Մինչդեռ տեղացիներն արդեն հասցրել էին տիրապետել եվրոպական զենքին ու նրա իմանալ նրա թույլ կողմերը։ Արշավանքը հաջող ընթացք չի ունենում. իսպանացիները նահանջում են, իսկ Մագելանը սպանվում է։

Մագելանի հնգանդամ նավատորմից միայն «Վիկտորիան», որը ղեկավարում է Խուան Սեբաստիան Էլկանոն, շարունակում է շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը։

1522  թվականի  սեպտեմբերի 6  «Վիկտորիան» հասնում է Իսպանիային։ Կենդանի էին մնացել 18 նավաստի։ Ավելի ուշ՝ 1525 թվականին, «Տրինիդադի» գերի վերցված 55 անդամներից 4-ը բերվում են Իսպանիա։

Ֆեռնան Մագելանի  ճանապարհորդության շնորհիվ վերջնականապես կոտրվեց  Երկրի ՝ տափարակ լինելու գաղափարը ու կարծրատիպը

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ