СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Алкины для 10го класса на узбекском языке

Категория: Химия

Нажмите, чтобы узнать подробности

Алкины для 10го класса на узбекском языке

Просмотр содержимого документа
«Алкины для 10го класса на узбекском языке»

Ацетилен углеводородлари (Алкинлар)  Маъруза режаси:  Изомерияси ва номлиниши .  О линиш усуллари. Физик ва кимёвий хоссалари. Муҳим вакиллари.

Ацетилен углеводородлари (Алкинлар)

Маъруза режаси:

  • Изомерияси ва номлиниши .
  • О линиш усуллари.
  • Физик ва кимёвий хоссалари.
  • Муҳим вакиллари.
Умумий маълумотлар Ацетилен углеводородлари – С n H 2n-2   Т узилиши да –С  С– боғланиш бўлади.  Бунда С  С боғланишга сарф бўлган электронлар sp-гибридланган.  Д астлабки вакили ацетилен СН  СН.

Умумий маълумотлар

  • Ацетилен углеводородлари С n H 2n-2
  • Т узилиши да –С С– боғланиш бўлади.
  • Бунда С С боғланишга сарф бўлган электронлар sp-гибридланган.
  • Д астлабки вакили ацетилен СН СН.
Изомерияси  Алкинларда 2 хил изомерия кузатилади. Структура изомерияси Уч боғнинг ҳолат изомерияси

Изомерияси

Алкинларда 2 хил изомерия кузатилади.

  • Структура изомерияси
  • Уч боғнинг ҳолат изомерияси
Углеводород ларда изомерлар сони солиштирма жадвали СН Алкан  С 8 - октан  18 та Алкен Алкин  66 та  32 та

Углеводород ларда изомерлар сони солиштирма жадвали

СН

Алкан

С 8 - октан

18 та

Алкен

Алкин

66 та

32 та

Номенклатура  Алкинлар асосан рационал ва систематик номенклатуралар асосида номланади. Систематик номенклатура бўйича номлашда алканлар номи охиридаги  –ан  қўшимчаси –ин  қўшимчаси билан алмаштирилади. Учбоғ ва радикалларнинг ҳолати рақамлар билан кўрсатилади.

Номенклатура

  • Алкинлар асосан рационал ва систематик номенклатуралар асосида номланади. Систематик номенклатура бўйича номлашда алканлар номи охиридаги –ан қўшимчаси –ин қўшимчаси билан алмаштирилади. Учбоғ ва радикалларнинг ҳолати рақамлар билан кўрсатилади.
Олиниш усуллари  Саноатда олиниши  Кальций карбиддан олиниши     Метанни чала оксидлаш

Олиниш усуллари

Саноатда олиниши

  • Кальций карбиддан олиниши
  • Метанни чала оксидлаш
№ 1. Алкиннинг тузилиши Рациональ 2. 3. Ацетилен Систематик Этин Метил ацетилен 4. Этил ацетилен 5. Пропин 6. Бутин – 1 Сим.диметил ацетилен Пропил ацетилен Бутин – 2 Изопропил ацетилен Пентин - 1 3-метилбутин-1 CH 3 – CH 2 – C  CH CH 3 – C  C – CH 3 CH 3 – CH 2 – CH 2 – C  CH CH 3 – CH – C  CH CH 3

1.

Алкиннинг тузилиши

Рациональ

2.

3.

Ацетилен

Систематик

Этин

Метил ацетилен

4.

Этил ацетилен

5.

Пропин

6.

Бутин – 1

Сим.диметил ацетилен

Пропил ацетилен

Бутин – 2

Изопропил ацетилен

Пентин - 1

3-метилбутин-1

CH 3 – CH 2 – C  CH

CH 3 – C  C – CH 3

CH 3 – CH 2 – CH 2 – C CH

CH 3 – CH – C  CH

CH 3

Лаборатория шароитида олиниши Дигалогенли хосилалардан олиш    Алкиллаш реакциялари   Ио ц ич комплекси

Лаборатория шароитида олиниши

  • Дигалогенли хосилалардан олиш
  • Алкиллаш реакциялари
  • Ио ц ич комплекси
Физик хоссалари Ацетилен, метил ва этилацетилен – газсимон    диметилацетилендан бошлаб – суюқ лик  С 12 – қаттиқ моддалар Ацетилен ҳаво билан портловчи аралашма. Ёнганда 3000 0 С гача иссиқлик ажралади. Металларни қирқиш ва пайвандлашда ишлатилади. Зичлиги ҳамда нур синдириш кўрсаткичи тегишли олефинларга ва парафинларга қараганда катта. ИҚ-спектрда 2100-2300 см -1 оралиғида учбоғ валент тебраниши учун характерли ютилиш чизиғи. ЯМР-спектрда –С  СН гуруҳи протони қўшбоғ протонига нисбатан кучли сигналга эга.

Физик хоссалари

  • Ацетилен, метил ва этилацетилен газсимон

диметилацетилендан бошлаб суюқ лик

С 12 қаттиқ моддалар

  • Ацетилен ҳаво билан портловчи аралашма.
  • Ёнганда 3000 0 С гача иссиқлик ажралади.
  • Металларни қирқиш ва пайвандлашда ишлатилади.
  • Зичлиги ҳамда нур синдириш кўрсаткичи тегишли олефинларга ва парафинларга қараганда катта.
  • ИҚ-спектрда 2100-2300 см -1 оралиғида учбоғ валент тебраниши учун характерли ютилиш чизиғи.
  • ЯМР-спектрда –С СН гуруҳи протони қўшбоғ протонига нисбатан кучли сигналга эга.
Кимёвий хоссалари Алкинлар учун асосан бирикиш реакциялари хос:     Кислотали кучи

Кимёвий хоссалари

Алкинлар учун асосан бирикиш реакциялари хос:

  • Кислотали кучи
Водороднинг бирикиши. Гидрогенлаш жараённинг қимматли ҳусусияти шундаки, реакцияни этилен ҳосил бўлиш босқичида тўхтатиб қолиш мумкин. Шунинг учун бу жараёндан тоза этилен олишда фойдаланилади:

Водороднинг бирикиши.

  • Гидрогенлаш жараённинг қимматли ҳусусияти шундаки, реакцияни этилен ҳосил бўлиш босқичида тўхтатиб қолиш мумкин. Шунинг учун бу жараёндан тоза этилен олишда фойдаланилади:
Галогенлаш. Реакция хлор билан эритмада олиб борилади. Ацетилен хлор аралашмаси портловчи аралашма.

Галогенлаш.

  • Реакция хлор билан эритмада олиб борилади. Ацетилен хлор аралашмаси портловчи аралашма.
Гидрогалгенлаш    Винил хлорид – сунъий чарм, ленолиум, дермантин Винил фторид – фторли полимерлар

Гидрогалгенлаш

  • Винил хлорид – сунъий чарм, ленолиум, дермантин
  • Винил фторид – фторли полимерлар
Сувнинг бирикиши – гидратлаш (Кучеров реакцияси). Катализатор – Симоб тузлари     Элтеков қоидаси – қўшбоғ тутган углерод атоми гидроксил гуруҳини ушлаб тура олмайди ва қайта гуруҳланиш юзага келади.

Сувнинг бирикиши – гидратлаш (Кучеров реакцияси).

  • Катализатор – Симоб тузлари
  • Элтеков қоидаси – қўшбоғ тутган углерод атоми гидроксил гуруҳини ушлаб тура олмайди ва қайта гуруҳланиш юзага келади.
Водород цианидининг бирикиши   Акрилонитрилни полимерлаб олинган тола нитрон деб аталади. Бу тола ўз хоссаларига кўра табиий жунга жуда яқин туради.

Водород цианидининг бирикиши

  • Акрилонитрилни полимерлаб олинган тола нитрон деб аталади. Бу тола ўз хоссаларига кўра табиий жунга жуда яқин туради.
Спиртларнинг бирикиши Оддий винил эфирлари ҳосил қилади   Винил эфирлари яна спиртлар билан реакцияга киришиб, ацеталларни ҳосил қилади  Винилбутил эфири – Шастоковский бальзами – ўн икки бармоқли ичакни даволашда ишлатилади.

Спиртларнинг бирикиши

  • Оддий винил эфирлари ҳосил қилади
  • Винил эфирлари яна спиртлар билан реакцияга киришиб, ацеталларни ҳосил қилади
  • Винилбутил эфири – Шастоковский бальзами – ўн икки бармоқли ичакни даволашда ишлатилади.
Органик кислоталарнинг бирикиши Мураккаб винил эфирларини ҳосил қилади    Винилацетат елимлар олишда, органик шиша тайёрлашда ишлатилади.

Органик кислоталарнинг бирикиши

  • Мураккаб винил эфирларини ҳосил қилади
  • Винилацетат елимлар олишда, органик шиша тайёрлашда ишлатилади.
Альдегид ва кетонларнинг бирикиши Ацетилен қатор спиртларини ҳосил қилади

Альдегид ва кетонларнинг бирикиши

  • Ацетилен қатор спиртларини ҳосил қилади
Алмашиниш реакциялари Уч боғ бир ҳолатда бўлган алкинларга хос реакция

Алмашиниш реакциялари

  • Уч боғ бир ҳолатда бўлган алкинларга хос реакция
Ўзаро бирикиш Бир валентли мис тузлари бўлган эритма (Ньюленд катализатори)

Ўзаро бирикиш

  • Бир валентли мис тузлари бўлган эритма (Ньюленд катализатори)
Юқори ҳароратда полимерланади – маҳсулот катализаторга боғлиқ
  • Юқори ҳароратда полимерланади – маҳсулот катализаторга боғлиқ
Изомерланиш реакцияси Рус олими А.Е.Фаворский метил- ацетиленни алленга изомерланиши ва бу жараённинг мувозанатда бўлишини аниқлаган:    Метилацетилен   Аллен

Изомерланиш реакцияси

  • Рус олими А.Е.Фаворский метил- ацетиленни алленга изомерланиши ва бу жараённинг мувозанатда бўлишини аниқлаган:
  • Метилацетилен Аллен
Аммиакнинг бирикиши Гетероциклик бирикмалар –пиррол, пиридин асослари ва бошқаларни ҳосил қилади

Аммиакнинг бирикиши

  • Гетероциклик бирикмалар –пиррол, пиридин асослари ва бошқаларни ҳосил қилади
Айрим вакиллари ва уларнинг ишлатилиши . Ацетилен йилига 230 минг тонна ишлаб чиқарилади. Унинг ҳосилалари орасида винилацетилен, ацетилен спиртлари аҳамияти ғоят катта. Винилацетилен +5 0 С да қайнайдиган газ. Ацетиленни метандан олишда қўшимча маҳсулот сифатида ҳосил бўлади. Винилацетилендан саноатда хлоропрен (2-хлорбутадиен-1,3) олинади. Хлоропрен ёнмайдиган каучук ва резиналар олишда хом ашё. Ацетилендан юқори молекулали бирикмалар, сунъий қон, мономерлар олинади.

Айрим вакиллари ва уларнинг ишлатилиши .

  • Ацетилен йилига 230 минг тонна ишлаб чиқарилади.
  • Унинг ҳосилалари орасида винилацетилен, ацетилен спиртлари аҳамияти ғоят катта.
  • Винилацетилен +5 0 С да қайнайдиган газ. Ацетиленни метандан олишда қўшимча маҳсулот сифатида ҳосил бўлади.
  • Винилацетилендан саноатда хлоропрен (2-хлорбутадиен-1,3) олинади.
  • Хлоропрен ёнмайдиган каучук ва резиналар олишда хом ашё.
  • Ацетилендан юқори молекулали бирикмалар, сунъий қон, мономерлар олинади.


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!