Просмотр содержимого документа
«Алкадиены для 10го класса на узбекском языке»
Диен углеводородлар
Маъруза режаси:
- Синфланиши
- Олиниши ва хоссалари
- Табиий ва синтетик каучуклар
- Айрим вакиллари
С n H 2n-2 умумий формуласи, n 3 шарти қониқтирилиши шарт.
Диен углеводородлар 3 гуруҳга бўлинади
1. Қўшбоғлари кетма-кет келадиган (қўшбоғлари йиғилган) диенлар:
СН 2 = С = СН 2 аллен, пропадиен
СН 3 – СН = С = СН 2 метилаллен, 1,2-бутадиен
2. Туташ қўшбоғли диенлар:
СН 2 = СН – СН = СН 2 дивинил, 1,3-бутадиен
СН 2 = С(СН 3 ) – СН = СН 2 изопрен, 2-метилбутадиен-1,3
3. Ажратилган қўшбоғли диенлар:
СН 2 = СН – СН 2 – СН 2 – СН = СН 2 диаллил, 1,5-гексадиен
Олиниш усуллари.
- Дегидрогенлаш.
- Дегидратлаш.
3. Этил спиртдан олиш (1929-1931йй С.Лебедев усули).
4. Изопрен олиш.
Физик хоссалари.
Дивинил оддий шароитда газсимон, қолган диенлар суюқ. Углеводородлар учун хос бўлган қонуниятлар диен углеводородлари учун ҳам таалуқлидир.
Кимёвий хоссалари.
3. Гидрогалогенлаш
4. Диен синтез (Дильс – Альдер реакцияси)
5. Димерланиш реакцияси
6. Полимерланиш реакцияси
Каучуклар
Каучуклар 2 хил бўлади
- Табиий каучук – Изопрен (2 – метил бутадиен – 1,3): Табиий каучук иссиқ иқлимли мамлакатлар – Бразилия, Лотин Америкаси, Вьетнам ва бошқа жойларда ўсадиган каучук дарахтидан ажратиб олинади. Каучук деган сўз хиндча сўз бўлиб, «каочо» – дарахтнинг кўз ёши деган маънони англатади.
- Сунъий каучук – бутадиен – 1,2: Синтетик каучук асосан нефтни қайта ишлаш маҳсулотларидан олинади.
Каучук механик жиҳатдан мустаҳкам бўлмаганлиги учун уни вулканланади, яъни олтингугурт бирикмалари билан қайта ишлаб, резинага айлатирилади. Резинанинг таркиби мураккаб бўлиб, унинг таркибида 50% гача қоракуя, тальк, қўрғошин оксиди ва бошқалар бор.
Кимё саноатимизда бутадиенстирол; бутадиен–акрилонитрил, изобутилен-дивинил ёки изобутиленизопрен каучукларини ишлаб чиқариш кенг йўлга қўйилган.