Адамзат өміріндегі жасанды интеллект

Адамзат өміріндегі жасанды интеллект.

  Барша елдің ғалымдары адамның санасы сияқты әртүрлі функцияларды басқара алатын күрделі механизмді жасанды жолмен жасауға тырысып келеді. Қазіргі таңда адам санасының аналогы жоқ, оны ғылымда «жасанды интеллект» дейді.

Жасанды интеллект (ЖИ) – бұл информатиканың жаңа бағыты, оны зерттеу пəні алдын ала белгілі заңдарға бағынышты адамның кез келген зияткерлік қызметі болып табылады. ЖИ адам ойлау процесі туралы білімге сүйенеді. Бұл ретте адам миының қалай жұмыс істейтіні белгілі емес, алайда ЖИ элементтері бар тиімді жұмыс істейтін бағдарламаларды əзірлеу үшін бүгінгі күні Ғылым бар адам интеллектінің ерекшеліктері туралы білімдері жеткілікті. Сонымен қатар, ЖИ адам миының жұмысын дəл көшіруге тырыспайды, ал есептеу техникасы құралдарының көмегімен оның функцияларын модельдеуге тырысады. Өзінің туған сəтінен бастап ЖИ ақпараттармен жəне кибернетикамен, когнитивті ғылымдармен, логика мен математикамен, лингвистика мен психологиямен, биологиямен жəне медицинамен өзара əрекеттесетін пəнаралық бағыт ретінде дамиды.

Күрделі есептерді шешу жəне ежелгі дəуірден ауадағы виталдың ойлау қабілетін модельдеу үшін адам санасының жасанды ұқсастығын құру идеясы. Ежелгі Египетте Амун құдайының «тірі» механикалық мүсіні жасалды. Гомерде, Илиадада Гефестус құдайы адамоидты тіршілік иелері-автоматтар жасады. Əдебиетте бұл идея бірнеше рет көтерілді: Галатеи Пигмалионнан Карло Папасы Буратиноға дейін. Алайда жасанды интеллектінің негізін қалаушы ортағасырлық испан философы, математик жəне ақын Р.Луллий (1235-б. 1315 ж.) болып саналады. XVIII ғ. Лейбниц (1646-1716) жəне Р.Декарт (1596-1650) осы идеяны бір-біріне қарамастан, барлық ғылымдарды жіктеудің əмбебап тілдерін ұсына отырып дамытты. Бұл идеялар жасанды интеллект жасау саласындағы теориялық əзірлемелердің негізіне алынды. Ғылыми бағыт ретінде жасанды интеллекттің дамуы ЭЕМ құрылғаннан кейін ғана мүмкін болды. Бұл ХХ ғ. 40-жылдары болды.

Жасанды интеллект (artificial intelligence) термині Станфорд университетінде (АҚШ) осындай атаумен өткен семинарда ұсынылған. Семинар есептеуіш емес, логикалық есептерді əзірлеуге арналды. Жасанды интеллект тəуелсіз ғылым саласы ретінде танылғаннан кейін көп ұзамай екі негізгі бағытқа бөлінді: нейробернетика жəне «қара жəшіктің» кибернетикасы. Жəне тек қазіргі уақытта осы бөліктерді қайтадан біртұтас біріктірудің беталыстары байқала бастады. КСРО-да 1954 жылы ММУ-де профессор А.А.Ляпуновтың (1911- 1973) басшылығымен «автоматтар жəне ойлау» семинары өз жұмысын бастады. Бұл семинарға ең ірі физиологтар, лингвистер, психологтар, математиктер қатысты. Бұл кезде Ресейде жасанды интеллект дүниеге келді деп есептеледі. Шетелде де «қара жəшіктің» нейрокибернетика жəне кибернетика бағыттары анықталды.

Қазіргі таңда әлемдегі беделді ғалымдар жасанды интеллектінің дамуына екі түрлі көзқараспен қарайды. Бір тобы жасанды интеллект адам баласына еш қауіп төндірмейді деп сенсе, екінші тобы адамзаттың түбіне жететін жасанды интеллектке ие роботтар деп санайды.

2018 жылы SpaceX, SolarCity және Tesla Motors компанияларының жетекшісі Илон Маск бастаған жасанды интеллект саласындағы бірқатар сарапшылар «Бұл компьютерге сенесің бе?» («Do you trust this computer?») атты деректі фильмде өздерінің жасанды интеллект дамуына қатысты пікірін білдірді. Олардың басым бөлігі жасанды интеллект дамуын бақылауда ұстау маңызы жайлы айтады.

Илон Маск үндеуімен бірқатар белсенді ғалымдар мен футурологтар жасанды интеллектінің қаупі жайлы Біріккен ұлттар ұйымына да арнайы хат жазған. Хатта жасанды интеллектіге ие әскери қаруларды бақылауда ұстау мәселесі көтеріледі. Олардың аргументтері салмақты. Себебі кез келген ел билігі әлемде аналогы жоқ суперқару иемденгісі келеді. Сол мақсатпен де олар құпия зертханаларды қаржыландырып, оларға қыруар ақша бөліп отыр. Мысалы, өткен жылы Қытай жасанды интеллектінің дамуына жұмсайтaын қаржы көлемі бойынша АҚШ-тан озып, инвестиция көлемін 12 миллиард АҚШ долларына жеткізген. Қытай үкіметі 2030 жылға дейін жасанды интеллектіге $150 миллиард қаржы құюды мақсат етіп отыр. Сондай-ақ, Қытай қаржыландырып отырған жобалардың басым бөлігі Бейжің төңірегінде шоғырланған.

Ғалым Александр Герберт 1965 жылы «20 жыл ішінде машиналар адамның істей алғанының бәрін игермек» деген болатын. Алайда 55 жылға жуық уақыт өтсе де, машиналар оған жеткен емес. Жалпы, жасанды интеллектінің тек технологиялық емес, адами құндылықтарға, еңбек нары­ғына әсері қандай?

Таяқтың екі ұшы болатыны белгілі. Адамзат ақылының темірден жұмысқа жарамды дүние жасап шығаруына, оған бірнеше міндетті беріп, өз жұмысын жеңілдетуіне күші жетті. Бүгінде әлем болып, бұл кереметке сүйсініп жүргенде, келешекте айшылық алыс жерлерден жылдам ха­бар алғызған технология­лары­мыз адамның өзін жұм­сап қалуы мүмкін деп күдік­тене бастады. Бұл оймен Нобель сыйлығының ие­гері, белгілі экономист Джо­зеф Стиг­лиц те келіседі. «Бар­лы­ғы­ның үміттенетін жұмыс ап­та­сының 45 сағаттан 25 сағат­қа қысқартатын жасанды ин­тел­лектіні өмірімізге енгізбес бұ­рын, алдымен оны толықтай  ба­қы­лауда ұстауға дайын болу керек» дейді экономист ғалым.

Жасанды интеллект та­қы­рыбын қозғай қалсақ, екі мәселе ескерусіз қал­май­­ды. Алғашқысы – адам­зат­қа әсері, екіншісі – оған қарым-қатынасымыз. Тіп­ті, белгілі ғалым Стивен Хо­кинг те кезінде жасанды ин­тел­лектінің қауіпті екенін бол­жады. «Компьютерлер бір күні өздерін өздері шы­ға­ра­тын жағдайға жетеді» деп, адам­заттың ақырына алып келуі қаупін ескертті. Мұндай күдіктер орынды. XIX ғасырдың өзінде Англия­да технологияның ілгерілеуі­нен жұмыссыз қаламыз деп қорыққандар ереуілге шығып, бой көтерген. Оларды «луддитер» деп атаған. Бүгінде «нео-луддизм» деген түсінік бар. Бұл да ескісінен алыстай қоймады, яғни XXI ғасырдағы қоғамның инновациядан қор­қуын сипаттайды.

Өтініш бланкісі

Қатысушы: Сагимбаева Мадина Мендибаевна

19.08.2001ж

Жұмыстың атауы: «Адамзат өміріндегі жасанды интеллект» - Республикалық эссе байқауы

Қостанай гуманитарлық колледжі

Мекен-жайы: Қостанай облысы, Қостанай қаласы, Аль-Фараби көшесі 109.

Жетекші: Карасартова Гульден Жумагалиевна, 8-776-488-32-22