Абай Құнанбаев Қыс өлеңі

• Білімділік: Оқушыларға Абайдың жылдың қыс мезгіліне арнап жазган өлеңдерін барынша терең меңгерту,жатқа айту, өлеңді талдау машығын жетілдіру.

• Тәрбиелік: Шығарманы оқи отырып,төл әдебиетіміздің,тіліміз бен мәдениетіміздің сарқылмас қазыналарынан үлгі алуға тәрбиелеу.

• Шығармашылық: Шығармашылык қабілетін арттыру,еске сақтау,сөйлеу мәдениетін жетілдіру.

Сөз жұмбақ шешу

1.Қадірлі жан

2.Үздік оқушы бағасы

3.Қасиетті тағам

4.Жылқы төлі

Абай Құнанбаев

1845жылытуған.ШығысҚазақтан облысы(бұрынғы Семей облысы)Абай ауылында дүниеге келген.

Әкесі.Құнанбай шешесі:Ұлжан Әжесі:Зере

Ақын:аудармашы,өлеңдері,әндері,қара сөздері,адамгершілікті,табиғатты арқау етеді

Абай ауылда ескіше сауат ашып, Семейдегі Ахмет Ризаның медресесіне оқуға түседі. Алайда, әкесі Абайды билік ісіне араластырып, баулу үшін оқуын аяқтатпай, 14 жасында қайтарып алады. Абайдың медереседегі оқуы осымен аяқталадады.

Туған елінің,Шығыс пен Батыстың рухани ой қазыналарынан нәр алып, өз халқын ғылым мен өнерге жетелеуді армандаған Абай Құнанбаев: “Жасымда ғылым бар деп ескермедім” деген өлең жазған.

Ғылым таппай мақтанба

Суытып көңіл тыйсаңыз.

Жақсылық көрсең ғибрәтлі,

Оны ойға жисаңыз.

Ғалым болмай немене,

Балалықты қисаңыз?

Болмасаң да, ұқсап бақ,

Бір ғалымды көрсеңіз.

Ондай болмақ қайда деп,

Айтпа ғылым сүйсеңіз.

Сізге ғылым кім берер,

Жанбай жатып сөнсеңіз?

Дүние де-өзі, мал да -өзі

Ғылымға көңіл берсеңіз.

Білгендердің сөзіне,

Махаббатпен ерсеңіз...

Ғылым таппай мақтанба, Орын таппай баптанба, Құмарланып шаттанба, Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол, Бес нәрсеге асық бол. Адам болам десеңіз. Тілеуің, өмірің алдыңда Оған қайғы жесеңіз.

Өсек, өтірік, мақтаншақ,

Еріншек бекер мал шашпақ- Бес дұшпаның, білсеңіз.

Талап, еңбек, терең ой,

Қанағат, рақым ойлап қой-

Бес асыл іс, көнсеңіз. Жамандық көрсең нәфрәтлі,

Білімдіден шыққан сөз

Байлаулы емес ақыл ой, Ойлағаны — айт пен той, Ыржаң-қылжаң ит мінез„ Сұлу қыз бен я батыр   Болмаған соң, тәңірі алғыр, Шығып кетер, я қалғыр, Оған ақыл — арам без. Жақсыға айтсаң, жаны еріп,   Ұғар көңіл шын беріп,   Дертiң ішіне ем көріп, Неге алтынды десін жез. “Ой, тәңір-айшыл” кер есек,   Қулық, сұмдық не өсек   Болмаған соң, бір есеп — 

Мейілі қамқа, мейілі бөз.

Білімдіден шыққан сөз Талаптыға болсын кез.   Нұрын, сырын көруге Көкiрегінде болсын көз.  

Жүрегі — айна, көңiлі — оят,   Сөз тыңдамас ол баяу.   Өз өнері тұр таяу, Ұқпасын ба сөзді тез?  

Әблет басқан елерме Сөзге жуық келер ме?   Түзу сөзге сенер ме Түзелмесін білген ез?  

“ Айтшы-айтшылап” жалынар,   Ұққыш жансып шабынар.   Ұқпай жатып жалығар Ұйқылы-ояу бойкүйез. Жас баладай жеңсікқой,

Сөз айттым «әзірет Әлі, айдаһарсыз»,

Мұнда жоқ «алтын иек, сары ала қыз».

Кәрілікті жамандап, өлім тілеп,

Болсын деген жерім жоқ жігіт арсыз.

Әсіресе қызыл емес деп, жиренбеңіз,

Түбі терең сөз артық, бір байқарсыз.

Батырдан барымташы туар даңғой.

Қызшыл да, қызықшыл да әуре жан ғой.

Арсыз, малсыз, ақылсыз, шаруасыз,

Елермелі маскүнем байқалған ғой.

Бес-алтымисыз бәңгі күлсе мәз боп,

Қиналмай, қызыл тілім, кел тілді ал, қой!

Өлеңі бар, өнерлі інім, сізге

Жалынамын, мұндай сөз айтпа бізге.

Өзге түгіл өзіңе пайдасы жоқ,

Есіл өнер қор болып кетер түзге...

Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,

Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.

Көкірегі сезімді, тілі орамды

Жаздым үлгі бермек үшін.

Бұл сөзді тасыр ұқпас, талапты ұғар,

Көңіліңнің көзі ашық, сергек үшін.

Түзу кел, қисық-қыңыр, қырын келмей,

Сыртын танып іс бітпес, сырын көрмей.

Шу дегенде құлағың тосаңсиды,

Өскен соң, мұнда сөзді бұрын көрмей.

Таң қаламын алдыңғы айтқанды ұқпай,

Және айта бер дейді жұрт тыным бермей.

Абайдың әнге деген сүйіспеншілігі

Құлақтан кіріп бойды алар,

Әсем ән мен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар,

Әнді сүйсең, менше сүй,-деп білдірген

Көзімнің қарасы

Көзімнің қарасы,

Көңлімнің санасы.

Бітпейді іштегі,

Ғашықтық жарасы

Жылайын жырлайын,

Ағызып көз майын.

Айтуға келгенде,

Қалқама сөз дайын

Жүректен қозғайын,

Әдептен озбайын,

Өзi де бiлмей ме,

Көп сөйлеп созбайын?

Сөздік жұмыс.

Соқыр,мылқау-түк көрмейтін, аямайтын қаталдық.

Бұрқ, сарқ-қатты дауыл,боран болғандағы аяз, жел күшейгенде

Осқырайтып-бір шекесіне сәндеп кию

Шидем –қой жүнінен тоқылған сырт киім.

Ұшпа-жеңіл, жұқа қар

Ой қозғау

1-топ

.....түсі суық қаптайды аспан

Күз болып,дымқыл тұман.....

Білмеймін....,тоңғаны ма.

....,бие қашқан, тай жарысқан.

2-топ

....,бәйшешек жоқ бұрыңғыдай,

Жастар күлмес, жүгірмес...

Қайыршы ...-...түсі кетіп,

....айырылған ағаш,қурай

Өзіңді тексер.

1. Абай қай жылы туды?

1855, 1963, 1845;

2. Қай жерде туды?

Семей, Алматы, Торғай

3. Әкесінің аты кім?

Ырғызбай, Өскенбай, Құнанбай;

4. Анасының аты кім?

Ұлжан, Алмагүл, Әйгерім

5. Әжесінің аттары кім?

Әйгерім, Зере, Ұлжан;

Абай өлеңдерінің аттары

Абай әндерінің аттары