СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Аалам концепция

Категория: Астрономия

Нажмите, чтобы узнать подробности

Просмотр содержимого документа
«Аалам концепция»

Тема:Аалам концепциясы  Окутуучу:Жусупали уулу Турганбай Студент: Советбек кызы Зулайка Группа Ин-20

Тема:Аалам концепциясы

Окутуучу:Жусупали уулу Турганбай

Студент: Советбек кызы Зулайка

Группа Ин-20

Аалам – материянын өнүгүү процессинде чексиз, ар түрдүү форма алып, мейкиндик жана убакыт жагынан чектелбеген бүткүл дүйнө. Ааламды изилдөөгө бардык табият таануу илимдер катышып, космология илиминин негизин түзөт. Ааламдын азыр бизге дайын бөлүгүн астрономия изилдейт. Жер – Ааламдагы телолордун бири. Жерден башка планеталар бар экендиги, алардын баары биригип Күн системасын түзө тургандыгы белгилүү. Күн системасынын диаметри 10 млрд. км ге жакын. Бул аралыкты жарык нуру 10 саатта басып өтөт.

Аалам – материянын өнүгүү процессинде чексиз, ар түрдүү форма алып, мейкиндик жана убакыт жагынан чектелбеген бүткүл дүйнө.

Ааламды изилдөөгө бардык табият таануу илимдер катышып, космология илиминин негизин түзөт. Ааламдын азыр бизге дайын бөлүгүн астрономия изилдейт. Жер – Ааламдагы телолордун бири. Жерден башка планеталар бар экендиги, алардын баары биригип Күн системасын түзө тургандыгы белгилүү. Күн системасынын диаметри 10 млрд. км ге жакын. Бул аралыкты жарык нуру 10 саатта басып өтөт.

Концепция латын тилинен алынып божомолдор түшүнуктөр системасы деген маанини билдирет. Б.а. Концепция жаратылыштагы кубулуштар жөнүндөгү көз караштын логикалык тыянагы болуп саналат.

Концепция латын тилинен алынып божомолдор түшүнуктөр системасы деген маанини билдирет. Б.а. Концепция жаратылыштагы кубулуштар жөнүндөгү көз караштын логикалык тыянагы болуп саналат.

Ааламды изилдөөгө бардык табият таануу илимдер катышып, космология илиминин негизин түзөт. Ааламдын азыр бизге дайын бөлүгүн астрономия изилдейт. Жер – Ааламдагы телолордун бири. Жерден башка планеталар бар экендиги, алардын баары биригип Күн системасын түзө тургандыгы белгилүү. Күн системасынын диаметри 10 млрд. км ге жакын. Бул аралыкты жарык нуру 10 саатта басып өтөт.

Ааламды изилдөөгө бардык табият таануу илимдер катышып, космология илиминин негизин түзөт. Ааламдын азыр бизге дайын бөлүгүн астрономия изилдейт. Жер – Ааламдагы телолордун бири. Жерден башка планеталар бар экендиги, алардын баары биригип Күн системасын түзө тургандыгы белгилүү. Күн системасынын диаметри 10 млрд. км ге жакын. Бул аралыкты жарык нуру 10 саатта басып өтөт.

Инжил торат забур куран ж.б байыркы эмгектерде жер кудай тарабынан жаралып азыркы абалында кармалып турат деп айтылат.Акыркы жылдарда илимий ачылыштар Ааламдын жашын 15-20 млрд жыл Галактиканыкы 9 млрд жылдан ашык жердики 4,6 млрд жыл деп аныкташууда. Бул цифраларда 100 млн жыл айырма болушу мүмкүн. 2. Алгач Аалам мейкиндигиндеги заттар азыркыдай тегиз абалда жайгашпастан кандайдыр бир чон газ абалындагы телонун айланасында топтолуп жайгашкан.Ааламда болуп жаткан чон жарылуунун натыйжасында заттар аалам мейкиндигинде азыркы абалына акырындык менен келет.Азыркы күндө аалам эн эле татаал түзүлүштө болуп андагы заттар жылдыздарда , галактикаларда галактика топторунда жайгашкан.

Инжил торат забур куран ж.б байыркы эмгектерде жер кудай тарабынан жаралып азыркы абалында кармалып турат деп айтылат.Акыркы жылдарда илимий ачылыштар Ааламдын жашын 15-20 млрд жыл Галактиканыкы 9 млрд жылдан ашык жердики 4,6 млрд жыл деп аныкташууда. Бул цифраларда 100 млн жыл айырма болушу мүмкүн. 2. Алгач Аалам мейкиндигиндеги заттар азыркыдай тегиз абалда жайгашпастан кандайдыр бир чон газ абалындагы телонун айланасында топтолуп жайгашкан.Ааламда болуп жаткан чон жарылуунун натыйжасында заттар аалам мейкиндигинде азыркы абалына акырындык менен келет.Азыркы күндө аалам эн эле татаал түзүлүштө болуп андагы заттар жылдыздарда , галактикаларда галактика топторунда жайгашкан.

Кометалар – Күндүн алыскы мейкиндигинен орун алган, борборунда ядросу бар, асман сферасына жакын келгенде гана байкалган күн системасынын мүчөлөрү. Алардын көпчүлүгү белгилүү орбита менен өтө созулган эллипс бонча кыймылдашат. Кометалар планеталар сыяктуу гравитациялык тартылуу күчүнүн аракети астында кыймылдайт. Алар жарыкты жана энергияны Күндөн алып, ага жакындаганда ядросунун бууланышынан кометалардын формасы өзгөчөлөнүп, кометанын башы жана куйругу пайда болгондугу байкалат.

Кометалар – Күндүн алыскы мейкиндигинен орун алган, борборунда ядросу бар, асман сферасына жакын келгенде гана байкалган күн системасынын мүчөлөрү. Алардын көпчүлүгү белгилүү орбита менен өтө созулган эллипс бонча кыймылдашат. Кометалар планеталар сыяктуу гравитациялык тартылуу күчүнүн аракети астында кыймылдайт. Алар жарыкты жана энергияны Күндөн алып, ага жакындаганда ядросунун бууланышынан кометалардын формасы өзгөчөлөнүп, кометанын башы жана куйругу пайда болгондугу байкалат.

Жылдыздар жымындаган булутсуз карангы түндө бүткүл асманды курчап тургансыган тилкени көрүүгө болот. Аны кыргыздар илгертен эле «Саманчынын жолу» деп атаган. Азыр аны телескоп менен караганда «Саманчынын жолу» күңүрт жарык чыгарган көп сандаган жылдызчалардан туруп, куралсыз көзгө алар туташ жарыктай көрүнөт. Галактика

Жылдыздар жымындаган булутсуз карангы түндө бүткүл асманды курчап тургансыган тилкени көрүүгө болот. Аны кыргыздар илгертен эле «Саманчынын жолу» деп атаган. Азыр аны телескоп менен караганда «Саманчынын жолу» күңүрт жарык чыгарган көп сандаган жылдызчалардан туруп, куралсыз көзгө алар туташ жарыктай көрүнөт.

Галактика

«Саманчынын жолу» жылдыздардын зор системасы – Галактикага кирген жылдыздардын негизги тобу. Жерден көрүнүүчү башка жылдыздар, Күн жана биз жашаган Жер планетасы да Саманчынын жолу галактикасына таандык.  Саманчынын жолу башка элдерде Сүттүү жол, Асман дарыясы деп да аталат.

«Саманчынын жолу» жылдыздардын зор системасы – Галактикага кирген жылдыздардын негизги тобу. Жерден көрүнүүчү башка жылдыздар, Күн жана биз жашаган Жер планетасы да Саманчынын жолу галактикасына таандык.

Саманчынын жолу башка элдерде Сүттүү жол, Асман дарыясы деп да аталат.

Бул сөз байыркы гректердин “galaxias” – сүт­түү айлампа деген сөзүнөн келип чыккан. Саманчынын жолу спираль түрүндөгү галактикалардын бири. Жашы болжолдорго караганда, 12800-13600 миллион жылдардын тегерегинде. Галактика жылдыздардан жана жылдыздар аралык заттар: чаң жана газдардан турат. Чаң жана газдар жылдыздардын арасындагы боштукту толуктайт. Галактиканын бир башынан экинчи башына жарык жылынын эсеби менен 100 000 жылда жетүүгө болот (жарыктын ылдамдыгы 299 792 458 м/с түзөт).  Башкача айтканда, галактиканын бир башынан чыккан жарык экинчи башына 100 000 жылда жетет.

Бул сөз байыркы гректердин “galaxias” – сүт­түү айлампа деген сөзүнөн келип чыккан.

Саманчынын жолу спираль түрүндөгү галактикалардын бири. Жашы болжолдорго караганда, 12800-13600 миллион жылдардын тегерегинде. Галактика жылдыздардан жана жылдыздар аралык заттар: чаң жана газдардан турат. Чаң жана газдар жылдыздардын арасындагы боштукту толуктайт. Галактиканын бир башынан экинчи башына жарык жылынын эсеби менен 100 000 жылда жетүүгө болот (жарыктын ылдамдыгы 299 792 458 м/с түзөт).

Башкача айтканда, галактиканын бир башынан чыккан жарык экинчи башына 100 000 жылда жетет.

Аалам качан жаралган деген суроого идеалист астрономдор: ал жоктон жаралып, андан бери 2 млрд.жыл өттү, -деп далилдөөгө аракеттенишип, бул убакытты Аалам нөл радиустан азыркы чоңдукка чейин кеңейтүүгө кеткен мезгил катарында эсептешет.

Аалам качан жаралган деген суроого идеалист астрономдор: ал жоктон жаралып, андан бери 2 млрд.жыл өттү, -деп далилдөөгө аракеттенишип, бул убакытты Аалам нөл радиустан азыркы чоңдукка чейин кеңейтүүгө кеткен мезгил катарында эсептешет.

Материалист астрономдор асман телолорунун системасынын жашоо убактысы анын ичине кирген кичирээк системалардын жашоо убактысынанан чоң деп далилдешет. Мисалы: биздин галактиканын жашоо убактысы Күн системасында салыштырмалуу алганда, алда канча чоң. Жылдыздардын же башка асман телолорунун жашоо убактысы алардын өз классындагы телолордун сапатына дейре өнүгүп жеткен мезгилинен баштап эсептелет. Анда жандуу жаратылыш Жерде гана эмес, башка жылдыздарды тегеренген планеталарда да болушу мүмкүн деп болжолдоого болот.

Материалист астрономдор асман телолорунун системасынын жашоо убактысы анын ичине кирген кичирээк системалардын жашоо убактысынанан чоң деп далилдешет. Мисалы: биздин галактиканын жашоо убактысы Күн системасында салыштырмалуу алганда, алда канча чоң. Жылдыздардын же башка асман телолорунун жашоо убактысы алардын өз классындагы телолордун сапатына дейре өнүгүп жеткен мезгилинен баштап эсептелет. Анда жандуу жаратылыш Жерде гана эмес, башка жылдыздарды тегеренген планеталарда да болушу мүмкүн деп болжолдоого болот.

Ааламдын жаралышы.  Курани Каримде ааламдын пайда болушу мындайча баяндалат: «Ал асмандарды жана жерди жоктон жараткан…(Энөам сүрөсү,101) Куранда берилген бул маалымат илимий ачылыштарга толук дал келет.Башында да айтылгандай, бүт ааламдын зат жана убакыт өлчөмдөрү менен бирге,жоктуктан (жок кезинде) чоң бир жарылуу менен пайда болгондугу- бул астрофизика тапкан далилдүү чындык.»Чоң жарылуу» түпкү аты менен айтканда «Биг Бенг» (Big Bang) терориясы бүт ааламдын болжол менен 15 миллиард жыл мурда жалгыз бир чекиттин жаралышы натыйжасында жоктуктан пайда болгонун далилдеди.  «Чоң жарылуудан» мурда зат деген нерсе жок эле.Зат,энергия, ал тургай,убакыт да болбогон,толугу менен метафизикалык деп айтууга боло турган бир жоктук чөйрөсүндө зат,энергия жана убакыт бир заматта жаратылган

Ааламдын жаралышы.

Курани Каримде ааламдын пайда болушу мындайча баяндалат:

«Ал асмандарды жана жерди жоктон жараткан…(Энөам сүрөсү,101)

Куранда берилген бул маалымат илимий ачылыштарга толук дал келет.Башында да айтылгандай, бүт ааламдын зат жана убакыт өлчөмдөрү менен бирге,жоктуктан (жок кезинде) чоң бир жарылуу менен пайда болгондугу- бул астрофизика тапкан далилдүү чындык.»Чоң жарылуу» түпкү аты менен айтканда «Биг Бенг» (Big Bang) терориясы бүт ааламдын болжол менен 15 миллиард жыл мурда жалгыз бир чекиттин жаралышы натыйжасында жоктуктан пайда болгонун далилдеди.

«Чоң жарылуудан» мурда зат деген нерсе жок эле.Зат,энергия, ал тургай,убакыт да болбогон,толугу менен метафизикалык деп айтууга боло турган бир жоктук чөйрөсүндө зат,энергия жана убакыт бир заматта жаратылган

 Ааламдын өнүгүүсү ылдамдап баратат  Жер шарынын жана ага окшогон миңдеген планеталар жана жылдыздардын пайда болушун илимий тилде “чоң жарылуу” деп атап койот. Башкача айтканда, мындан ондогон миллиард жыл мурда болгон чоң жарылуудан улам, ар кандай чаңдардын жана газдардын натыйжасында аалам же болбосо чексиз мейкиндик пайда болуп, анын алкагында планеталар жана жылдыздар куралган.

Ааламдын өнүгүүсү ылдамдап баратат

Жер шарынын жана ага окшогон миңдеген планеталар жана жылдыздардын пайда болушун илимий тилде “чоң жарылуу” деп атап койот. Башкача айтканда, мындан ондогон миллиард жыл мурда болгон чоң жарылуудан улам, ар кандай чаңдардын жана газдардын натыйжасында аалам же болбосо чексиз мейкиндик пайда болуп, анын алкагында планеталар жана жылдыздар куралган.

 Жыйырманчы кылымдын башында окумуштуулар чексиз мейкиндиктин кеңейип, өнүгүүсү басаңдап калганын айтып чыгып, муну алар аалам өсүп, чоңойуу чегине жеткени менен түшүндүргөн.  Деген менен андан көп өтпөй эки топ көз карандысыз окумуштуулар ааламдын өнүгүүсү тескерисинче тездеп баратканын далилдеп, 2011-жылыНобель сыйлыгына ээ болушкан.  Окумуштуулардын айтуусунда, чексиз мейкиндикте кара материя пайда болгон, анын негизинде ааламдын кеңейүү процесси тездеп бар атат .

Жыйырманчы кылымдын башында окумуштуулар чексиз мейкиндиктин кеңейип, өнүгүүсү басаңдап калганын айтып чыгып, муну алар аалам өсүп, чоңойуу чегине жеткени менен түшүндүргөн.

Деген менен андан көп өтпөй эки топ көз карандысыз окумуштуулар ааламдын өнүгүүсү тескерисинче тездеп баратканын далилдеп, 2011-жылыНобель сыйлыгына ээ болушкан.

Окумуштуулардын айтуусунда, чексиз мейкиндикте кара материя пайда болгон, анын негизинде ааламдын кеңейүү процесси тездеп бар атат .

 Кийинки бир жүз триллион жылдан кийин чексиз мейкиндиктеги чаңдардын жана газдардын көлөмү азайып, жылдыздардын куралуу процесси токтойт. Андан соң аалам курамында кара тешиктер көбөйүп, алар акырындык менен планеталарды жутуп, космосто караңгылык пайда болот. Анан дагы бир канча триллион жыл ичинде кара тешиктерден материялардын протон жана атомдору субатомдорго айланып, акырындык менен эрип жок болот. Аалам жалаң гана кара тешиктерден турган караңгы вакуумга айланып, калган электрондор жана жарык фотондор бири-биринен алыс болуп карым-катнаш такыр токтойт. Андыктан, а аламды келечекте күтүп турган боштукта кайра “чоң жарылуу” орун алып, планеталар пайда болуп, жердеги жашоо кайра башталышы толук ыктымал .

Кийинки бир жүз триллион жылдан кийин чексиз мейкиндиктеги чаңдардын жана газдардын көлөмү азайып, жылдыздардын куралуу процесси токтойт. Андан соң аалам курамында кара тешиктер көбөйүп, алар акырындык менен планеталарды жутуп, космосто караңгылык пайда болот. Анан дагы бир канча триллион жыл ичинде кара тешиктерден материялардын протон жана атомдору субатомдорго айланып, акырындык менен эрип жок болот. Аалам жалаң гана кара тешиктерден турган караңгы вакуумга айланып, калган электрондор жана жарык фотондор бири-биринен алыс болуп карым-катнаш такыр токтойт.

Андыктан, а

аламды келечекте күтүп турган боштукта кайра “чоң жарылуу” орун алып, планеталар пайда болуп, жердеги жашоо кайра башталышы толук ыктымал .


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!