8- modul. Yangi tamoyillarini vujudga kelishi

Jaxon musiqasi tarixi

8- modul. Yangi tamoyillarini vujudga kelishi

Reja:

1. Dodekafon sistemaning vujudga kelishi va uning zamonaviy musiqaning avangard tamoyillaridagi roli.

2. Musiqiy neoklassitsizm

Tayanch so‘zlar: qadimgi musiqa, antik davr, Pifiya va Kapitoliy o'yinlari, Yunoniston, tragediya, qadimgi afsonalar, Rim musiqa madaniyati, pantomima teatri.

Adabiyotlar: .

1. А.Х.TrigulоvаХоrijiy musiqаadabiyoti T. Ilimziе 2009

2. А.Х.Trigulоvа CHеt el musiqа tаriхi. Rоmаntizm dаvri T.,Nizоmiy nоmli TDPU 2008

3. «Muzikаlnаya entsiklоpеdiya» M. Muzikа 1978

4. «Chet el musiqasi tarixi» dasturi. Toshkent, 1966 yil.

5. B.V.Levik. «Chet el musiqasi tarixi». Toshkent «O’qituvchi», 1984 yil.

6. Iz istorii zarubejnoy muziki 4. «Muzika» nashriyoti, M., 1980 yil.

7. V.S.Galatskaya. «Muzikal’naya literatura zarubejnix stran». Izd. «Muzika». M., 1967 yil.

www.tdpu.uz/////www. ziyonet.uz/////// www.dsmi.uz///////www.conservatory.uz

“Marifat” sohasida bolalar musiqasi katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Buyuk fransuz burjua revolyusiyasidan 200 yil oldin mustaqillik davrida jamiyatning rivojlanishi o‘ta murakkab va qarama-qarshiligidan iborat bo‘lgan. Eng muhimi bu davrda dunyoni va insoniylikni va yevropoa jamiyatini yangi madaniyatini barpo etilishini tasavvur etish edi.Bu vaqt jamiyat o‘z hayotini o‘zgartirish va uzoq feodalizmdan batamom uyg‘onish edi. Ta'limning barcha sohalarida qayta qurish, insonda madaniyatga intilish, dunyoni ta'limdan xabardor qilish ahamiyatli edi. Shuning uchun ham jamiyatni savodli qilishda insonni o‘qitish, tarbiyani yuqori o‘ringa qo‘yish, madaniyatni shakillantirish muhim bo‘lgan. Jamiyat hayotida san'at muhim rol o‘ynadi. Faylasuflar, yozuvchilar, va kompozitorlar musiqani ahamiyatini ifoda etishga har tomonlama harakat qila boshladilar. Ma'rifat musiqaga, xalq musiqasiga katta ta'sir o‘tkazdi. Har bir millatda ijod turli janrlar ayniqsa vokal va raqslar o‘zini rivojlanishida eng yuqori pog‘onaga ko‘tarildi. Juda tez opera, yirik vokal va xor janrlar- oratoriya, kontata; vokal janrlardan – ariya, duet, cholg‘u janrlar, kvartet, sonatalar, konsertlar rivojlandi va davr yakunida klassizm joriy etildi simfoniya va sonata formalari shakillandi. Ma'rifat davri. Dunyoga san'atning musiqa xududida buyuk talantlarni Barakko, Gendel va Bax, Gaydn, Motsart, Betxovenlar kelajakda musiqani davom ettirishga yo‘l ochib beradilar. Shuning uchun ham bolalar uchun yaratilgan asarlar klassik kompozitorlarning ijodidandir. Pedagogik repertuarni yaratish maxsus asarlarni yozilishiga sabab bo‘ladi. Shuning uchun ham bolalar uchun yaratilgan asarlar buyuk klassiklar nomi bilan bog‘liqdir. Pedagogik repertuarni yaratish g‘oyalari maxsus asarlarning darslik uchun xalq musiqasi uchun, maishiy raqsona qo‘shiqlar uchun, xattoki cholg‘u konsert janrlari uchun mo‘ljallangan edi. Dunyoviy musiqa janrlari asosan so’z va ohang uyg’unligiga asoslangan (madrigallar) edi. Trubadurlar, truverlar, minne-zingerlar ijodi musiqada poeziyaning shaqliga ahamiyat berish bilan harakterlanadi. Yevropada uygonish davri ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotning o’ziga xos xususiyatlari namoyon bo’la boshladi. Falsafa va san`atdagi ilg’or yo’nalishlar cherkovga qarshi kurasha boshladilar. XV-XVI asrlar Yevropa madaniyatida gumanizm (insonparvarlik) g’oyailari kuchaya boshladi. Dunyoviy san`atning rivojlanishi va uning yuksak yutuqlaridan biri milliy, badiiy maktablarning yo’zaga kelishi bo’ldi. Uygonish davri musiqa san`atining harakterli belgilari – musiqada professionalizm (kasbiylik)ning paydo bo’lishi, milliy musiqa maktablarining shakllanishi, hamda musiqiy-nazariy va musiqiy-estetik qarashlar rivoji edi. Italiyada madaniyat va san`atning gullab-yashnagan bu davrida adabiyotda: Dante, Boqachcho, Petrarka; tasviriy san`atda: Rafael’, Mikelanjelo, Leonardo da Vinchi va boshqa mashxur san`atkorlar ijodi shakllandi. Italiyaning ijtimoiy hayotida musiqa yanada salmoqli o’rin tuta boshladi. Xalq musiqasi janrlari xilma-xil bo’lib, undagi ohanglarning mayinligi, nafisligi va yorqinligi professional ijodning demoqratik janrlarini vujudga kelishida zo’r ta`sir qildi. Cholg’u musiqasi rivojida eski uslub hukmronligi saqlanib kelindi. Polifonik (hamma ovozlari o’z mustaqil yo’nalishiga ega bo’lgan ko’povozli musiqa) uslubning o’ziga xos xususiyatlari Dj. Polestrina (1525-1594 yillar) va Dj.Gabrieli ijodida namoyon bo’ldi. Ko’p asrlar davomida birga rivojlanib kelgan Cherkov va dunyoviy-kasbiy musiqa bir-biridan ajralishi va dunyoviy musiqaning diniy musiqadan ustunlikka intilishi kuzatila boshlandi. Frantsiyada uygonish davri san`ati va musiqasi xalq qo’shiqlarining rivojalanishi va uning asosida kasbiy musiqada Gil’om de Masho (1300-1337 yillar) Frantsuz «Shansoni», Gugenotlar musiqasining vujudga kelishi bilan harakterlanadi. XIII-XV asrlarda Ispaniya, Niderlandiya, Germaniya, Chexiya va Polshada ham polifonik musiqa janrlari yetakchiligiligi, xalq qo’shiqlarining kasbiy (kompozitorlik) ijodiga manba vazifasini o’tashi va dunyoviy musiqa janrlarining rivojlanishi hamda yuksak pog’onaga ko’tarilishi kgzatildi. Shunday qilib musiqa san`ati ibtidoiy jamiyatdayoq paydo bo’lib, ko’p asrlar davomida turli ijtimoiy-siyosiy davrlar keskin rivojlanish etaplarini o’tadi. Insoniyat rivoji davomida uning musiqasi ham ma`lum qonuniyatlar asosida shakllanib keldi. XVI asrning oxiri va XVII asrning boshlariga kelib dunyoviy musiqa janrlari diniy musiqadan ajralib, katta yoglsalish pog’onasiga ko’tarildi. Musiqada yangi professional ilg’or opera janri vujudga keldi.