7-апрель коогалаңы

7 - Апрель коогалаңы

Аткарган: Токтожумаев Бахтияр

7 - Апрель окуясы - (2010жылы) президент Курманбек Бакиевдин жүргүзгөн саясатына каршы оппозиция өкүлдөрүнүн революциялык кадамдары жыйынтыгында анын бийлигинин кулашына жана Убактылуу өкмөттүн колуна өтүшүнө алып келген. Роза Отунбаева башында турган Убактылуу өкмөт өз кезегинде конституцияга өзгөртүүлөрдү киргизүү жана өлкөдө парламенттик башкаруу системасын орнотуу жөнүндө иш-аракеттерин жасаган.

Толкундоолор  6-апрель күнү 2010 - жылы  Талас шаарында башталып, коопсуздук кучтөрү менен кагылышууга алып келген. Кийинки күнү Кыргызстандын бардык аймагын кучагына алып, эл президент Бакиевдин отставкага кетүүсүн талап кылган. Көптөгөн маанилүү имараттарн элдин колуна өтүшү менен Бактиев өзүнө кол чогултуу үчүн түштүктү көздөй качат. Министрлер кабинети отставкага кетет, бийликти Роза Отунбаева башында турган убактылуу өкмөттүн колуна өтөт. 15-апрелде Бакиев Кыргызстандан качып, коңшу Казакстанга барат. Ал жактан отставкага кеткендиги тууралуу арыз жазган. 19-апрель күнү  Беларусияга качат, ал жактан президент Александр Лукашенко баш паанек берген.

Кыргызстанда 2010-жылы болгон революциянын чыгуусуна төмөнкү факторлор себеп болгон: Турмуш деңгээлинин төмөндөшү жана узакка созулушу Өлкөнүн калкынын экономикалык жана жашоо деңгээлинин олуттуу төмөн түшүп кетиши. Өлкөнүн калкынын белгилүү бир бөлүгүнүн маргиналдашуусу. Мамлекеттеги мыйзам чыгаруу, аткаруу жана сот-адилет бийлигинин бир адамдык колуна топтолушу (авторитаризм). Мамлекеттик башкарууда кыргыз коомчулугуна тийешелүү болгон, мамлекет-бийлик мамилелериндеги региондук кландуулук, уруулук-трайбалисттик белгинин күч алышы.

Кадр саясатында жердешчилдик, берилгендик (фаворитизм), туугандык (кумовство), паракорчулук сыяктуу жаман илдеттердин орун-очок алышы. Коомчулуктун коммуналдык жана башка кызматтардын (Электр энергиясы, борбордук жылуулатуу жана ысык суу менен камсыз кылуу, газ менен камсыз кылуу, мобилдик байланыштар) тарифине болгон баанын чукул көтөрүлүшү. Буга байланыштуу Бишкекте 17-март күнү оппозиция өкүлдөрүнүн курултайы (съезд) болуп өткөн. Анда бийликке 7 талап коюлган: Электр энергияга болгон тарифтерди арзандатуу, уюлдук байланышка кошумча киргизилген 60 тыйындык төлөмдү алып салуу, президенттин үй-бүлө мүчөлөрүнүн бийликке аралашуусун токтотуу баш болгон, анын ичинде Максим Бакиев жетектеген ӨИИБАны (ЦАРИИ) жоюу сыяктуу талаптар коюлган. Бул талаптардын аткарылышына бир апта мөөнөт берип, бирок эч кандай аракет болбогон соң аягы 7-апрелдеги кандуу окуя менен бүткөн.

• Бийлик тарабынан чындыкты айткан журналисттерди куугунтуктоо күчөп, июль айынын башында милициянын кызматкери журналист Алмаз Ташиевди ур-токмокко алган жана оор жаракатынан улам Ташиев көз жумган. Бийликтин айтуусу боюнча журналист менен милиция кызматкери ортосунда жеке мушташ чыгып, укук коргоо кызматкери жумуштук кызматта болгон эмес. Ошол эле жылдын декабрь айында Казакстандын Алматы шаарында кыргыздын чыгаан журналисти, Бакиевдик бийликти активдүү сындап келген жана жаңы оппозициялык гезитти чыгарууну пландап жаткан Геннадий Павлюк өлтүрүлгөн. Павлюк колу-буту байланган бойдон көп кабаттуу үйдүн 6-кабатынан ыргытылган жана 6 күндөн кийин ооруканада эсине келбей каза болгон. Бул иш тууралуу Чек арасыз репортерлор уюму жана Эл аралык пресса институту бийликке таза иликтөө талабын койгон.

Бийлик тарабынан чындыкты айткан журналисттерди куугунтуктоо күчөп, июль айынын башында милициянын кызматкери журналист Алмаз Ташиевди ур-токмокко алган жана оор жаракатынан улам Ташиев көз жумган. Бийликтин айтуусу боюнча журналист менен милиция кызматкери ортосунда жеке мушташ чыгып, укук коргоо кызматкери жумуштук кызматта болгон эмес. Ошол эле жылдын декабрь айында Казакстандын Алматы шаарында кыргыздын чыгаан журналисти, Бакиевдик бийликти активдүү сындап келген жана жаңы оппозициялык гезитти чыгарууну пландап жаткан Геннадий Павлюк өлтүрүлгөн. Павлюк колу-буту байланган бойдон көп кабаттуу үйдүн 6-кабатынан ыргытылган жана 6 күндөн кийин ооруканада эсине келбей каза болгон. Бул иш тууралуу Чек арасыз репортерлор уюму жана Эл аралык пресса институту бийликке таза иликтөө талабын койгон.

3 апрелде Бишкекте адам укуктарын коргогон активисттер тобу БУУнун имаратынын алдында уюмдун баш катчысы Пан Ги Мундун Орто Азияга алгачкы жолку келүүсү учурунда каршылык акциясын өткөрүшкөн жана кат жолдошкон. Ал катта Кыргызстанда адам укуктарынын бузулушу жана ММКнын эркин иш алып баруусуна тоскоолдуктар болуп жаткандыгы айтылган. Пан Ги Мун өз кезегинде кыргыз бийлигин адам укуктарын сактоого чакырган.

Официалдуу маалыматтар боюнча, бийлик алмашуу үчүн курман болгондордун саны 86 адамды түзөт, ал эми медициналык кызмат алуу үчүн кайрылгандар 1500 адамдан ашкан. Алардын 500дөн ашыгы ар кандай оор жаракат алышкан. Милиция кызматкерлеринин колунан канча адам каза болгондугу азыркыга чейин белгисиз жана атылган октор баллистикалык экспертизадан өткөрүлгөн эмес. ИИМдин атайын Мамлекеттик коргоо боюнча башкы кызматынын 111 кызматкери ар кандай жаракат алышкан: 23 милиционер стационардык дарылануудан өтсө, 69 адам — амбулатордук дарылоодон өткөн. Каза болгондордун арасында ИИМдин Академияснын эки курсанты — Эдиль Такырбашев жана Никита Кущ болгон.

Көңүл бурганыңар үчүн чоң рахмат!!!