5-класс ТАБИЯТ ТААНУУ. Жылдыздар

5-класс ТАБИЯТ ТААНУУ ТЕМА: Жылдыздар.

Химия-биология мугалими

Абдирахманов А.А.

ЖЫЛДЫЗДАР

Жылдыздар  - табияты боюнча Күнгө окшош, ысык газдан турган жарык чыгаруучу асман нерселери. Алар Ааламдагы негизги объект, көрүнгөн асман телолорунун 90% ин түзөт. Жылдыздар бизден өтө алыс турат, бизге эң жакын жылдыз Күн.

Жылдыздар өтө ар түрдүү, бирок химиялык курамы боюнча бир аз айырмаланат. Алар негизинен суутектен (болжол менен 3/4) жана гелийден (болжол менен 1/4) турат.

Күн системасына эң жакын жылдыз

Центавр Проксимасы

Жылдыздардын массасы, өлчөмү, тыгыздыгы, жарык чыгаруусу жана химиялык курамы боюнча айырмаланат. Азыркы учурда кош жылдыздар, өзгөрмө жылдыздар, жаңы жылдыздар, өтө жаңы жылдыздар, пульсарлар, кара көңдөй жөнүндөгү түшүнүктөр өнүгүүдө.

•   Күндүз жылдыздар Жердин бетинен көрүнбөйт, анткени Күн жаркырап турат. Күн нуруна толгон атмосфера Жердеги жылдыздарды көрүүгө тоскоол болот.
• Күндүз жылдыздар жетишерлик терең кудуктан же бийик мордун түбүнөн көрүнөт деген окуялар жөн эле божомолдор. Кудуктан да, түтүктөн да асмандын жаркыраган аянты гана көрүнөт.
•   Жердеги эң жаркыраган үч жылдызды түштүк жарым шарда гана көрүүгө болот. Биздин жарым шардагы эң жаркыраган жылдыз Арктурус төртүнчү орунду гана ээлейт. Бирок алдыңкы ондукта жылдыздар бирдей жайгашкан: бешөө түндүк жарым шарда, бешөө түштүктө.
• Асманда көргөн жылдыздардын бардыгы үч Галактикага таандык: биздин Саманчынын жолу жана Триангулум жана Андромеда галактикалары.

ТҮНКҮ АСМАНДАГЫ ЭҢ БЕЛГИЛҮҮ ЖЫЛДЫЗДАР

АЛЬДЕБАРАН

ТҮНКҮ АСМАНДАГЫ ЭҢ БЕЛГИЛҮҮ ЖЫЛДЫЗДАР

АЛЬТАИР

ТҮНКҮ АСМАНДАГЫ ЭҢ БЕЛГИЛҮҮ ЖЫЛДЫЗДАР

АНТАРЕС

ТҮНКҮ АСМАНДАГЫ ЭҢ БЕЛГИЛҮҮ ЖЫЛДЫЗДАР

АРКТУР

ТҮНКҮ АСМАНДАГЫ ЭҢ БЕЛГИЛҮҮ ЖЫЛДЫЗДАР

БЕТЕЛЬГЕЙЗЕ

ТҮНКҮ АСМАНДАГЫ ЭҢ БЕЛГИЛҮҮ ЖЫЛДЫЗДАР

ВЕГА

ТҮНКҮ АСМАНДАГЫ ЭҢ БЕЛГИЛҮҮ ЖЫЛДЫЗДАР

СИРИУС

Байыркы убакта жылдыздар тобун жылдыздар деп түшүнүшкөн жана топ жылдыздардын чек арасы болгон эмес. Азыркы учурда топ жылдыздар деп бири-биринен катуу белгиленген чек аралар менен бөлүнгөн жылдыздуу асмандын айрым аймактары түшүнүлөт.

12 ТОП ЖЫЛДЫЗ

Бир жылдагы Күндүн кыймылында Күн 12 топ жылдызды удаалаш кесип өтөт. Алар  Балык, Кой, Букачар, Эгиздер, Суу Чаян, Арстан, Бийкеч, Тараза, Чаян, Жаачы, Текечер жана Суу куйгуч . 

БЕЛГИЛҮҮ ТОП ЖЫЛДЫЗДАР

Ар бир топ жылдызда жылдыздар жарыктыгынын азаюу тартибинде грек алфавитинин тамгалары менен белгиленет.

ҮЙГӨ ТАПШЫРМА

Ушул кроссвордго 12 топ жылдыздан дал келгенин жазып келгиле

Балык, Кой, 

Букачар, 

Эгиздер, Суу Чаян, Арстан, 

Бийкеч, Тараза, 

Чаян, Жаачы, 

Текечер жана 

Суу куйгуч. 

10

2

1

б

э

3

г

б

у

5

а

и

т

к

6

л

ж

з

7

4

а

ы

й

к

р

а

к

д

ч

р

е

а

о

а

е

а

9

8

ч

з

с

й

р

ч

ы

а

т

а

е

а

я

к

н

е

ч

е

р

АДАБИЯТТАР

• https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D0%B7
• https://ky.kuzminykh.org/1182-20-facts-about-stars-constellations-and-the-starry-sk.html