Задачи по неорганической химии и рещения их для 9-классов на узбекском языке

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI

XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI

JIZZAX VILOYATI XALQ TA’LIMI BOSHQARMASI

Paxtakor tumani xalq talimi bo’limiga

qarashli 4-umumiy o’rta ta’lim maktabining

kimyo fani o’qituvchisi Begliyev Dilshodning

DARS VA TO’GARAK MASHG’ULOTLARIDA

FOYDALANISH UCHUN

K I M Y O F A N I D A N

M A V Z U L A S H T I R I L G A N

MASALALAR YECHISH USULLARI.

USLUBIY QO’LLANMA

Paxtakor -2020

Mazkur qo’llanma “Kimyo ” fanidan test va masalalar yechish uchun mo`ljallangan bo’lib , maktab, akademik litsey va kasb –hunar kollejlari o’quvchilari,oily o’quv yurtiga kiruvchilar foydalanishlari mumkin .

Tuzuvchi : D.Begliyev

1 Kimyoviy masalalarni yechish usullari

Hоzirgi vaqtda kimyoviy masalalarni yechishdagi an’anaviy o‘qitish usuli o‘quvchining o‘qituvchiga taqlid qilish usulidir. Psixоlоglarning tadqiqоtlariga [1] asоslanib, shuni aytish mumkinki, bunday tarzda masala yechishga o‘rganish mustahkam bilim оlishga yordam bermaydi. O‘quvchiga o‘qituvchiday fikrlash tavsiya qilinadi, natijada o‘quvchi o‘zining psixik hоlati va intellektual qоbiliyatiga mоs fikrlashdan mahrum bo‘ladi.

Masala yechishga o‘rgatishning ikkinchi ko‘p tarqalgan usullaridan biri shundaki, har bir masala yangi, оldingisidan tubdan farqlanadigan deb qarashga asоslangan. Bunda o‘quvchi masalalarni yechishning hamma usullarini eslab qоlishga majburday hоlatga qo‘yiladi.

Bizningcha, har qanday o‘quvchiga masala yechishning ko‘p tarqalgan 2-3 usulini o‘rgatish kerak. O‘quvchi shuni bilishi kerakki, har qanday masalani bir necha usul bilan yechish mumkin. O‘quvchi bu usullarni turli xil masalalarga qo‘llab, masala yechishning bоshqa usullarini o‘zi mustaqil fikrlash оrqali o‘zlashtiradi. Agar o‘quvchilarning bunday faоliyati rag‘batlantirib bоrilsa, o‘quvchi yangi usullarni izlashda davоm etadi. Birоq masalalarning turli usullarini o‘rgatishda o‘quvchilarning yoshlariga e’tibоr berib bоrilishi kerak.

Quyida masalalar yechishning ko‘pchilik [1,3] tan оlgan va eng tarqalgan usullarini sanab o‘tamiz:

1. Mоddalar massa nisbatlari usuli. Usul tarkibning dоimiylik qоnuniga asоslanadi.

2. Mоddalar massalarini taqqоslash usuli. Usul mоddalarning fоrmulalariga asоslanadi va hisоblangan massa fоrmuladagisi bilan taqqоslanadi.

3. Mоdda miqdоri (mоlь) asоsida yechish usuli. Bu keng tarqalgan usul ko‘plab murakkab masalalarni yechishga imkоn beradi. Birоq u birоz ko‘p vaqt talab etadi.

4. Prоpоrtsiya usuli. Usul kam vaqt talab etganligi va algebradagi prоpоrtsiya tuzish asоsida amalga оshirilgani uchun o‘quvchiga ancha tushunarli usul. Bu usuldan fоydalanganda sxematik tenglamalarni qo‘llash masalani yechish yo‘llari va demak, vaqtni qisqartiradi.

5. Prоpоrtsiоnallik kоeffitsientidan fоydalanish usuli. Bu usul ham algebradagi har qanday prоpоrtsiоnal o‘zgaruvchilarning u va x qiymatlarining nisbati (k=y/x) bir sоnga tengligidan fоydalanishga asоslangan. Kimyoviy fоrmulalardan fоydalanganda prоpоrtsiоnallik kоeffitsienti mоddalar massalarining nisbati shaklida hisоblanadi: k=y/x=m/M_r Bunda mоddadagi elementning massasi prоpоrtsiоnallik kоeffitsientining elementning nisbiy atоm massasiga ko‘paytmasiga teng bo‘ladi. Analitik kimyodagi qayta hisоblash (gravimetrik) faktоri shunga asоslangan.

6. Birga keltirish usuli. Bu usul gumanitariyani yoqtiradigan o‘quvchilarning sevimli usulidir. Usulning kamchiligi shundaki, ko‘plab yozuvlarni talab etadi, shu bоis masalani yechishga ko‘p vaqt sarflanadi.

7. Algebraik fоrmulani chiqarish va uni yechish usuli. Bu usul ko‘plab murakkab, ayniqsa оlimpiada masalalarini yechishda juda qulay bo‘lsa-da, keng qo‘llanilmaydi. Uni qo‘llash uchun fizikaviy kattaliklar, qоnunlardan fоydalangan hоlda algebraik tenglamalar tuziladi va echiladi. Aralashmalar, eritmalarga dоir masalalar bunga misоl bo‘la оladi.

8. Ekvivalentlar qоnunini qo‘llash usuli. O‘quvchi ekvivalentlar qоnunini mukammal bilsa, ko‘plab masalalarni оsоn echa оladi.

9 . Chizma usullar. Chizma usullar ham yuqоrida keltirilgan usullarni qo‘llagan hоlda chizmalar tuzish va ular asоsida murakkab masalalarni оsоn yechishga qaratilgan usullardir. Masalan, magnitli temirtоsh tarkibidagi temirning massasi temirtоsh massasiga bоg‘liq, buni quyidagi chizmadan ko‘rsa bo‘ladi. Chizma asоsida muayyan massadagi magnitli temirtоsh tarkibida qancha temir bоrligini

оsоngina tоpsa bo‘ladi. Bu usullar aralashmalarga dоir masalalarni оsоngina yechishga imkоn beradi. Masalan, massasi 2,33 g bo‘lgan temir va rux metallari aralashmasi kislоta bilan ta’sirlashganda 896 ml vоdоrоd ajralgan bo‘lsa, aralashmadagi har bir metallning massasini tоping.

Reaksiya tenglamasi tuziladi:

Fe+2HClFeCl₂+H₂; Zn+2HClZnCl₂+H₂.

Bоg‘liqlik chizmasini tuzish uchun har metallning 2,33 g massasi kislоta bilan ta’sirlashganda qancha vоdоrоd ajralishi hisоblanadi. Buning uchun quyidagi fоrmuladan fоydalanish mumkin:

Rux siqib chiqaradigan vоdоrоdning hajmi:

ml

Temir siqib chiqaradigan vоdоrоdning hajmi:

ml.

So‘ngra har bir metallning 2,33 g massasi siqib chiqaradigan vоdоrоd hajmlari chiziqlari оrdinata o‘qlariga jоylashtiriladi.

Shundan so‘ng aralashmadagi rux va temir massalari chizig‘i tuziladi va bu chiziq abstsissa o‘qiga jоylanadi.

Har bir metall alоhida оlinganda ajraladigan vоdоrоdning hajmlariga to‘g‘ri keladigan nuqtalar (804 va 932 ml) tutashtiriladi. So‘ng aralashma kislоtaga ta’sir ettirilganda ajraladigan vоdоrоd hajmi – 896 ml ga to‘g‘ri keladigan nuqta ushbu chiziqdan tоpiladi va mazkur nuqtadan abstsissa o‘qiga tushirilgan perpendikulyar rux va temir o‘qidan har bir metall massasi tоpiladi.

Bu qiymatlarning rux uchun 0,65 g va temir uchun 1,68 g ekanligini ko‘rish mumkin. Bu usul eritmalar aralashmalari uchun yanada qulay.

Birоq undan fоydalanish uchun millimetrli qоg‘оz talab etilgani uchun kamrоq qo‘llaniladi.

MASALALAR VA ULARNING YECHIMLARI

Mavzu :VODOROD VA SUV OLINISHI

1. Massasi 4,6 g bo’lgan natriy metaliga 3,6 g suv ta’sir ettirildi. Reaksiya natijasida qancha o’yuvchi natriy va necha (n.sh.) vodorod ajraladi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂

Reaksiya tenglamasiga ko‘ra 46 g natriy metali suv bilan reaksiyaga kirishganda, 80 g o’yuvchi natriy hosil bo’ladi, 4,6 g natriy metali suv bilan reaksiyaga kirishganda necha g o’yuvchi natriy hosil bo’lishini topamiz:

; g.

Demak, 4,6 g Na suv bilan reaksiyaga kirganda 8 g o‘yuvchi natriy hosil bo‘lar ekan. Xuddi shunday tarzda hosil bo‘ladigan vodorodning hajmini topamiz:

; g

2. Massasi 5,4 g bo’lgan suvga massasi 4,6 g bo’lgan natriy bo’lakchasi tashlandi.Reaksiya natijasida qaysi moddadan qancha massa (g) ortib qoladi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂

Moddalarni mol nisbatini topib olamiz :

; .

0,15mol H₂O 0,1 mol Na bo’lakchasi tashlangan.Reaksiyada suvning miqdori ortiqcha olingan.Ortib qolgan suvning massasini topamiz:

; g

Dastlabki olinga 5,4 g suvning massasidan, reaksiyaga kirishgan suvning massasini ayiramiz:

m₁ – m₂ = 5,4g –3,6g = 1,8g H₂O ortib qolgan.

3. 0,1mol miqdordagi ishqoriy metall suv bilan ta’sirlashganda qancha hajm ( . n. sh.) vodorod chiqadi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

Me + 2H₂O = Me(OH)₂ + H₂

1mol ishqoriy metall suv bilan reaksiyasi natijasida 22,4 H₂ ajraladi. 0,1molda esa necha H₂ ajralishini topamiz:

l .

4. 6,9 g litiy metalining suv bilan o’zaro ta’sirlashuvi natijasida 2,12 (n.sh.) vodorod ajralib chiqqan bo’lsa, mahsulot unumi qancha bo’ladi? (% hisobida)

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

2Li + 2H₂O = 2LiOH + H₂

22,4 vodorod 100 % desak 2,12 vodorod x % :

; %

5. Natriydan 4,6 g va kaliydan 7,8 g tutgan qotishmaga mo’l miqdorda suv ta’sir ettirilsa qancha hajm (l.n.sh.) vodorod ajralib chiqadi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂

2K + 2H₂O = 2KOH + H₂

46 g Na va 78 g K metallari suv bilan riaksiyaga kirishganda 22,4 dan H₂ ajraladi. 4,6 g Na va 7,8 g K metallari suv bilan riaksiyasida necha dan H₂ ajralishini topamiz:

; l

Jami ajralib chiqqan H₂ning hajmi 2,24 +2,24 =4,48 l .

6. Tarkibida 36,8 g natriy va 62,4 g kaliy bo’lgan qotishmaning mo’l miqdordagi suv bilan reaksiyasi natijasida hosil bo’lgan gaz hajmini (l.n.sh.) hisoblang. (Javob:53,76 l H₂).

7. 4 g vodorod hosil qilish uchun necha gram KH suv bilan reaksiyaga kirishishi kerak ?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

KH + H₂O = KOH + H₂

2 g H₂ hosil bo’lishi uchun 40 g KH suv bilan reaksiyaga kirishadi,4g H₂ hosil bo,lishida esa necha g KH reaksiyaga kirishganini topamiz;

KH suv bilan reaksiyaga kirishadi.

8. 36 g grafit suv bug’i bilan reaksiyaga kirishishidan qanday gazlar qanday hajmda (l n.sh.)hosil bo’ladi.

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

C + H₂ O =CO + H₂

12 g C suv bo’g’i bilan reaksiyaga kirishganda 22,4 l CO va 22,4 l H₂ hosil bo’ldi. 36 g C suv bo’g’i bilan reaksiyaga kirishganda esa necha l gazlar ajralishini topamiz:

l; l.

9. 65 g 20 % li xlorid kislota 15 g Zn bilan reaksiyaga kirishganda, taxminan necha g H₂ ajralib chiqadi ?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

Zn + 2HCl = H₂ + ZnCl₂

65 g xlorid kislotani 100 % desak, 20 % li xlorid kislotani necha g ekanligini topib olamiz:

g

73 g xlorid kislota rux bilan reaksiyaga kirishganda 2 g vodorod ajraladi,agarda 13 g xlorid kislota reaksiyaga kirishsa necha g vodorod ajralishini topamiz:

g

10. 10,8 g alyuminiy xlorid kislota va natriy ishqorida eriganda hosil

bo’ladigan vodorod hajmlarini (l n.sh.) hisoblang.(Javob: 26,88 g)

11. Massasi 1,8 g bo’lgan suvning elektr toki ta’sirida parchalanishidan hosil bo’lgan vodoroddan qancha massaga (g) vodorod xlorid olish mumkin?(Javob: 7,3 g)

12. Natriy sulfat eritmasi elektroliz qilinganda ,katodda qanday mahsulot olinadi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

Na₂SO₄ + 2H₂O 2H₂ + O₂ + Na₂SO₂

K: 4H₂O 2H₂ + 4OH

A: 4OH 2H₂O + O₂

Katoda 2 mol vodorod ajraladi.

13. 40 g kaliy xlorid eritmasi elektroliz qilinganda, katodda qanday mahsulot necha g olinadi?(Javob: 0,54 g H₂)

14. KOH eritmasi ko’mir elektrodlar bilan elektroliz qilinganda, anodda 1500 ml gaz olindi.Katodda qanday modda va qancha miqdorda ajralib chiqadi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

KOH + 2H₂O 2H₂ + O₂ + KOH

1500 ml = 1,5 l

Anodda 22.4 l O₂ ajralganda, katodda 4 g H₂ ajraladi, agarda 1,5 l anodda O₂ ajralsa, katodda necha g H₂ ajralishini topamiz:

g

15. KOH eritmasi inert elektrod yordamida elektroliz qilinganda, anodda 25 ml gaz chiqadi.Katodda ajralib chiqqan gazning hajmini hisoblang (ml). (Javob: 50 ml)

16. NaOH eridmasi elektroliz qilinganda ,anodda 2,8 l (n.sh.) gaz ajralib chiqqan. Katodda ajralib chiqqan gazning hajmini l aniqlang.(Javob: 5,6 l H₂).

17. 2 mol suvni to’liq parchalash uchun, kuchi 2 bo’lgan tok qancha vaqt suv orqali o’tkazilishi kerak?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

2H₂O 2H₂ + O₂

Quyidagi formula asosida topamiz:

; ;

18. KOH eritmasidan kuchi 5 A ga ting bo’lgan tok 1,34 soat o’tganda elektrodda necha g H₂ ajralib chiqadi.(Javob: 0,5 g .)

19. Sulfat kislata eritmasi orqali 3 A tok kuchi 1 soat davomida o’tkazilganda ajraladigan vodorodning hajmini (n.sh.) toping.(Javob: )

20. 6,2 g natriy va kaliy qotishmasi suv bilan ishlandi. Bo’nda 2,24 vodorod ajraldi.Aralashmadagi natriy va kaliyning massa ulushini (%) hisoblang.

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

2Na + 2H₂O = 2NaOH +H₂

2K + 2H₂O = 2KOH + H₂

Ikki nomalumli tenglama tuzamiz:

Bu erda 3,96 g kaliyning dastlabgi qotishma tarkibidagi massasi. Natriyni massasini topish uchun dastlabgi qotishma massasidan kaliyning massasini ayiramiz ;

6,2 – 3,96 = 2,24 g

Na qotishma tarkibida bor.

Na va K metallari qotishma tarkibida necha % borligini topamiz;

21. Nariy va kalsiy metallarining 6,3 g aralashmasi suv bilan reaksiyaga kirishganda 3,36 (n.sh.) gaz ajralib chiqdi.Aralashmadagi natriy va kalsiyning massa ulushini (%) hisoblang.(Javob: )

Mavzu : VODOROD VA SUV XOSSALARI

22. Is gazidan 320 g metil spirt sintiz qilish uchun necha litr vodorod talab etiladi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

CO + 2H₂ = CH₃OH

32 g metil spirtini olish uchun 44,8 H₂ ishlatildi, 320 g metil spirtini olishda necha H₂ ishlatilinishini topamiz;

l

23. Reaksiya unumi 50 % bo’lganda, 17 g ammiak olish uchun necha litr azot va necha litr vodorod (n.sh.da) sarf bo’ladi? (Javob: 22,4 l N₂ va 67,2 l H₂)

24. Massasi 1,8 g bo’lgan suvning elektr toki ta’sirida parchalanishidan hosil bo’lgan vodoroddan qancha massaga (gr) vodorod xlorid olish mumkin?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2H₂O 2H₂ + O₂

36 g suv parchalanganda 4 g vodorod ajraldi.1,8 g suv parchalanganda esa necha g vodorod ajralishini topamiz:

;

Reaksiya tenglamasi :

H₂ + Cl₂ = 2HCl

2 g vodorod xlor bilan reaksiyaga kirishganda 73 g xlorid kislota olinadi, 0,2 g vodoroddan esa necha g xlorid kislota olinishini topamiz:

; g.

25. 6,5 g rux mo’l miqdorda suyiltirilgan sulfat kislota bilan o’zaro ta’sirlashganda hosil bo’lgan gazning faqat 80 % dan foydalanilsa, qancha g oltingugurt gaz bilan reaksiaga kirishadi? (Javob: 2,56 g )

26. Kalsiy gidridni suv bilan ishlaganda ajralib chiqqan gaz ajralib chiqqan gaz qizdirilgan temer (II) – oksid ustidan o’tkazildi. Bo’ning natijasida namunaning massasi 16 g ga kamaydi. Qancha gr CaH₂ suv bilan ishlangan? (Javob: 21 g )

27. Vodorod va azotdan iborad aralashmada azotning hajmiy ulushi 11,7 % , vodorodning vajmiy ulushi 88,3 % bo’lsa, gazlarning aralashmadagi massa ulushlarini aniqlang (%).

Yechish:

Gazlarning mol nisbatlarini topib olamiz:

N₂ : H₂ ;

1mol azot 28 g 0,522 molimiz necha g ekanligini topamiz :

;

1 mol vodorod 2 g 3,9 molimiz necha g ekanligini topamiz:

; g

Aralashmaning massasini topamiz:

g

Gazlarning aralashmadagi massa ulushlarini topamiz;

%

%

28. 6,96 g da nechta vodorod atomi bor.

Yechish: g

580 g da 20 g vodorod bor, 6,96 g da esa necha g vodorod borligini topamiz:

; g

2 g H₂ da ta vodorod atomi bor, 0,24 g H₂da nechta vodorod atomi borligini topamiz:

;

29. Qonda 0,5 kg siqilgan vodorod bo’ladi. Shuncha vodorodning (n.sh.) hajmini (m³) aniqlang.

Yechish: 0,5 kg = 500 g

2 g vodorod normal sharoitda 22,4 ni tashkil etadi, 500 g vodorod necha ni tashkil etishini topamiz:

; l = 5,6 m³

Mavzu : SUV

30. 112 vodorod 78,4 kislorodda yoqildi; bunda necha gram suv hosil bo’ladi va qaysi gaz ortiqcha olingan?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2H₂ + O₂ =2H₂O

112 ml = 0,112 l

78,4ml = 0,0784 l

Reaksiyaga kirishgan moddalarning hajmiy nisbatini topib olamiz:

; 0,0025: 0,0035

44,8 vodorod 22,4 kislorodda yoqilganda 36 g suv hosil bo’ldi. 0,112 vodorod 0,0784 kislorodda yoqilganda necha g suv hosil bo’lishini topmiz:

g

Gazlarning hajmiy nisbatlariga qarasak kislorodning miqdori ortiqcha olingan.

31.Vodorodning va kislorodning izotoplaridan necha xil suv molekulasi hosil bo’lishi mumkin?

Yechish: Vodorodning 3 ta izotoplari birgina kislorodning izotopi bilan tarkibli molekulalarni hosil qiladi.Qolgan kislorodning 2 ta izotopi bilan ham xuddi shunday suv molekulalarini hosil qiladi.Demak, 18 xil suv molekulasi hosil bo’ladi.

32.Bir tomchi suv ( ml) da nechta molekula bo’ladi?

Yechish: ml suv tarkibida ta molekula bo’ladi, ml suv tarkibida esa nechta molekula borligini topamiz:

.

33. 2 suvning har litrida 50 g kalsiy gidrokarbonat va 35 g magniy gidrokarbonat bolsa, uzoq vaqt qaynatish natijasida choynak tubida qanday massadagi (g) quyqa hosil bo’ladi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

Ca(HCO₃)₂ CaCO₃ + H₂O + CO₂

Mg(HCO₃) MgCO₂ + H₂O + CO₂

2 H₂O ning har 50 g Ca(HCO₃) va 35g Mg(HCO₃) bo’lsa, ya’ni bu degani 1 H₂O da shuncha miqdordan bor:

162 g kalsiy gidrokarbonat parchalanganda 100 g kalsiy karbonat hosil bo’ladi. Agarda 100 kalsiy gidrokarbonat parchalansa necha g kalsiy karbonat hasil bo’lishini topamiz:

; g

146 g magniy gidrokarbonat parchalanganda 84 g magniy karbonat hosil bo’ladi.70 g magniy gidrokarbonat parchalansa necha g magniy karbonat hosil bo’lishini topamiz:

; g

g

Choynik tubida 102 g quyqa hosil bo’lgan.

34. Har litrida 10 g kalsiy sulfat va 40 g magniy sulfat bo’lgan suvning 5 litr miqdori berilgan.Bu suvni yumshatish uchun qancha (g) natriy karbonat sarf qilish kerak? (Javob: 215,67 g )

Mavzu :GALOGENLAR (xlor, brom, yod, ftor) olinishi

1. KMnO₄ + HCl reaksiyasi asosida 158 g kaliy permanganatdan foydalanib, necha litr xlor gazi olish mumkin?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

2KMnO₄ + 16HCl = 2KCl + 4MnCl₂ + 5Cl₂ + 8H₂O

112 xlor gazi olish uchun 316 g KMgO₄ dan kerak bo’ladi.158 g KMgO₄ dan necha xlor gazi olish mumkinligini topamiz:

l

1. Xlorni marganist (lV) oksid, sulfat kislota va osh tuzi orasidagi reaksiya MnO₂ + NaCl + H₂SO₄ =…………asosida olish mumkin. 134,4 xlor olish uchun qancha (g) oksidlovchi talab etiladi ? (Javob: 522g )

2. Vodorod xloridni CuCl₂ va FeCl₃ katalizatorlari ishtirokida havo bilan oksidlash usuli labaratoriyada va sanoatda qo’llaniladi.89,6 xlor olish uchun vodorod xloriddan qancha miqdorda olish mumkin? (Javob: 8mol)

3. Sanoatda kaliy ishlab chiqarilayotgan sanoat chiqindilari tarkibida bromidlarni xlor bilan siqib chiqarish usuli bilan olinadi. 80 g brom olish uchun66,24 g no’malum ll-valentli metall bromidini xlor bilan siqib chiqarish usuli bilan olindi.Reaksiya unumi 72 % bo’lsa, no’malum metall bromidni aniqlang. (Javob: 184 g).

5. Yod ishlab chiqarish unumi 78 % ni tashkil qiladi.218 g Chili selitrasi tarkibidagi natriy yodatni natriy gidrosulfit bilan qayta ishlab qancha hajmda yod olindi? (Javob: 28,85 )

6.Tarkibida 0,1 mol simob (ll) xlorid va 0,2 mol mis (ll) xlorid bo’lgan eridma orqali 1 soat davomida 10 A doimiy tok o’tkazilgan.Anodda ajralib chiqqan modda, uning hajmi ( ) va massasini ( ) aniqlang.

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

HgCl₂ + H₂O = Hg + Cl₂ + H₂O

CuCl₂ + H₂O = Cu + Cl₂ + H₂O

Anodda ajralib chiqqan 2 mol xlor gazini massasini qo’yidagi formula assosida topamiz:

g

2 mol xlor gazi 142 g miqdorni va (n.sh.) da 44,8 ni tashkil etsa, 26,5 g miqdordagi xlor necha ni tashkil etishini topamiz:

l

Mavzu :GALOGENLAR (xlor, brom, yod, ftor) xossalari

7. 6,72 (n.sh.) xlorga temir yondirildi. Bunda necha g temir reaksiyaga kirishgan?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

2Fe + 3Cl = 2FeCl₃

g

8. 189 g alyuminiy bilan 268,8 xlor orasidagi reaksiya natijasida necha gramm alyuminiy xlorid hosil bo’ladi? (Javob: 934,5g )

9. Vodorod xloridning hosil bo’lish unumi 50 % bo’lsa, 36,5 g vodorod xlorid olish uchun necha litr (n.sh.) xlor va vodorod kerak? (Javob: 5,6 va 5,6 )

10. 20 da 1 litr suvda 2,3 litr xlor eriydi. Xlorning suvdagi eridmasida 2 xil kislota hosil bo’ladi. No’malum kislotalarning miqdorini hisoblang.(Javob: m_HCl=1,63g; m_HClO=2,34g)

11 Brom atomining kavalent radiusi 0,114 nm ga teng. Agar vodorod atomining kavalent radiusi 0,03 nm ga teng bo’lsa, brom molekulasi va vodorod bromiddagi yadroaro masofalarni aniqlang.

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

12. Massasi 28,4 g bo’lgan xlorning so’ndirilgan ohak bilan reaksiya natijasida hosil bo’lgan xlorli ohak massasini (g) hisoblang.(Javob: 50,8g)

3.Xlorning ishqorlar bilan reaksiyasi ( =70 ) da xlorning oksidlanish darajalarini va reaksiyada qatnashgan moddalarning koeffisientlari yig’indisini hisoblang.(Javob: 0,-1,+1;6)

1. Reaksiya natijasida 3,81 g yod hosil bo’lishi uchun konsintrasiyasi 0,33 molyarli bo’lgan temir (lll) xloridning necha millilitri kaliy yodid bilan reaksiyaga qatnashishi talab etiladi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

2FeCl₃ + 2KJ = J₂ + 2FeCl₂ + 2KCl

254 g yod ajralishi uchun 2 FeCl₃ kerak bo’ladi.3,81 g yod olish uchun necha mol FeCl₃ kerakligini topamiz:

mol

FeCl₃ qancha vajim reaksiyaga qatnashganini qo’yidagi formula asosida topamiz:

l

15. Hajmi 3,36 bo’lgan ozonning kaliy yodid eridmasi bilan reaksiya natijasida hosil bo’ladigan yod massasini (g) hisoblang. (Javob: 38g )

16. 16,9 g xlorad kislotani xloridgacha qaytarish ychun eridmadan necha litr oltingugurt (Vl) oksid o’tkazish kerak?(Javob: 13,44 l)

17. 25 % li 73 g xlorid kislota bilan 40 g natriy silikatning ta’sirlashuvidan hosil bo’lgan silikat kislotaning massasini (g) hisoblab toping. (Javob: 29,6 g )

18. Vodorod xlorid sentiz qilish uchun mo’ljallangan gazlar aralashmasining 200 ml hajmi kaliy yodid eritmasi orqali o’tkazilgan. Reaksiya natijasida 1,016 g yod ajralib chiqdi. Boshlang’ich gazlar aralashmasidagi vodorodni hajmiy ulushini (%) aniqlang. (Javob: %)

19. Agar vodorod xloridning ishlab chiqarish unumdorligi 150 bo’lsa, elektroliz sexining sutka davomidagi osh tuziga ehtiyoji (kg) qancha bo’ladi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi :

NaCl + H₂O NaOH + HCl

NaCl Na⁺ + Cl

HOH H⁺ + OH

22,4 m³ xlorid kislota olish uchun 58,5 kg osh tuzi talab etiladi. 150 m³ xlorid kislota olish uchun sutka davomida necha kg osh tuzi ishlatilinishini topamiz:

kg

19. Vodorod xloridni ishlab chiqarish uchun elektroliz sehining sutka davomidagi osh tuziga ehtiyoji 8505,64 kg ni tashril etadi.Ishlab chiqarilayotgan vodorod xloridning hajmiy unumdorligini hisoblang.(Javob: 135,7 m³/soat)

20. 33,8 g xlorat kislotani sulfit angidrid bilan vodorod xloridgacha qaytarish uchun 25 ⁰C va 98,7 kPa bosim ostida bo’lgan sharoitda talab etiladigan qaytaruvchining hajmini hisoblang.(Javob: 294,57 l)

21. Kukun xoldagi 36,4 g sur’ma, 26,8 g mishyak va 42,5 g cho’g’langan temir xlor gazi atmosferasida yonadi. Yonish natijasida hosil bo’lgan mohsulotlarning miqdorini va xlor qaysi metalda yonganda sifat reaksiya berishini aniqlang.(Javob: 68,2 g SbCl₃; 89,4 g SbCl₅; 64,9 g AsCl₃; 123,3 g FeCl₃).

22. Massa ulushi 12 % bo’lgan 60 ml xlorid kislotasining( =1,06 ) eritmasi bilan 100 ml hajmidagi 0,5 molyar kumush nitrad eridmasi aralashtirildi.Qancha miqdorda kumush xlorid massasi olingan?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

HCl + AgNO₃ = AgCl + HNO₃

Xlorid kislotaning massasini qo’yidagi formula asosida topamiz:

g

g

Kumush nitrat eritmasini mol miqdorini hisoblaymiz:

mol

36,5 g vodotod xlorid 1mol kumush nitrad eridmalari aralashtirilganda 1mol kumush xlorid cho’kmaga tushadi.7,632 g xlorid kislota 50mol kumush nitrad eritmalari aralashtirilganda qancha miqdorda cho’ma tusganini aniqlaymiz:

mol

23. Massa ulushi 0,1 % bo’lgan 120 ml hajmdagi xlorid kislota ( g/ml) eritmasi 200 ml hajmidagi 0,5 M kumush nitrad eridmasi bilan aralashtirilganda hosil bo’ladigan kumush xloridning massasini (g) aniqlang.(Javob: 49,54 g).

24. Konsentrasiyasi 45 % bo’lgan perxlorad kislotaning 100 g eritmasidagi kislorod atomlari sonini hisoblang.

Yechish: g

100 g perxlorat kislota eritmani 100 % desak, 45 % qancha ekanligini topib olamiz:

; g

100,5 g perxlorat kislotada 64 g kislorod bor.45 g perxlorat kislotada esa qancha kislorod borligini topamiz:

; g

28,7 g kislorod atomlarining sonini hisoblaymiz:

.

25. 0,5 M li alyuminiy xlorid eritmasi ( g/mol) ning 200ml hajmiga 51,3 g bariy gidroksid qo’shildi. Reaksiya to’gagandan keyin qolgan eritma massasini hisoblang. (Javob: 267,5 g)

26. 100 g 15 % li kaliy yodid eritmasi bilan 100 g kaliy bromat va tarkibida sulfat kislota bo’lgan eritma ta’sirida erkin yod olindi.Hosil bo’lgan yod erib ketguncha, kaliy yodid eridmasidan 800 g qo’shilgan.Hosil bo’lgan kaliy triyodidning massa ulushini (%) toping. (Javob: 1,89 % ).

Mavzu: XALKOGENLAR

(kislorod, oltingugurt, selen, tellur) olinishi

1. 79 g kaliy permanganat qizdirilganda, 5,32 (n.sh.) kislorod olindi. Reaksiya unumini hisoblang.

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2KmnO₄ K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

316 g KMnO₄ qizdirilganda 22,4 O₂ olinadi.79 g midan esa necha O₂ olinishini topamiz:

; l

Reaksiyani unumini hisoblaymiz:

%

2. 500 g vodorod peroksid eritmasi parchalanganda,14 litr (n.sh.) kislorod hosil bo’lsa, peroksidning massa ulushini hisoblang.(Javob: %)

3. 5 litr kislorod olish uchun 96 % texnik kaliy permanganatdan qancha gram kerak? (Javob: 68 g)

4. Reaksiya mahsulotining unumi 73 % ni tashkil etsa, 2,45 g bertoli tuzidan qancha massa (g) kislorod olish mumkin.(Javob: 0,70 g )

1. Massasi 12,25 g bo’lgan kaliy xloratdan necha litr kislorod olish mumkin? Reaksiya unumi 90 % ga teng. (Javob: 3,02 )

2. Massasi 15,8 g bo’lgan kaliy permanganat qizdirilganda, 0,896 (n.sh.) kislorod olindi. Kislorodning chiqish unumini (%) hisoblang. (Javob: 80 %)

3. K₂Cr₂O₇ + H₂S + H₂SO₄ = …….

Reaksiyasini amalga oshirib, 1 mol oksidlovchi ishtirokida necha g oltingugurt olish mumkin? (Javob: 96 g)

8. 100 ml 34 % li ( g/sm³) vodorod peroksiddan qancha hajm kislorod (n.sh.) olish mumkin? (Javob: 12,5 )

9. Bir xil massali quyidagi moddalarning qaysi biridan ko’proq miqdorda kislorod ajratib olish mumkin? g/mol;

g/mol; g/mol; g/mol; g/mol. (Javob: KClO₃)

10. Massasi 3,16 g bo’lgan kaliy manganatning parchalanishidan ajralib chiqqan kislorod qancha (g) oltingugurtning yonishiga etadi? (Javob: 0,32 g )

1. Massasi 10,8 g bo’lgan simob (ll) oksidning parchalanishidan ajralib chiqqan kislorod qancha (g) ko’mirning yonishiga etadi? (Javob: 0,3 g)

2. 0 va 101,3 bosimda 122,5 g bertoliy tuzi parchalanishidan qancha miqdor kislorod moddasi hosil bo’ladi? (Javob: 1,49 mol)

13. Kaliy permanganat bilan bertole tuzining 8,06 g aralashmasi parchalanganda, 1,568 (n.sh.) kislorod ajralib chiqdi. Reaksiya uchun olingan aralashmaning massa (g) tarkibini aniqlang. (Javob: 4,9 g KClO₃ ; 3,16 g KMnO₄)

Mavzu: XALKOGENLAR

(kislorod, oltingugurt, selen, tellur) xossalari

14. Oltingugurt bug’ining havoga nisbatan zichligi 8,83 ga teng, oltingugurt molekulasi nechta atomdan iborat?

Yechish: g

32 g oltingugurt molukulasida 1 ta atom bo’lsa, 256,07 g oltingugurtda nechta atom borligini topamiz:

; .

15. 32 g oltingugurt xlor bilan reaksiyaga kirishishi natijasida 67,5 g S₂Cl₂ hosil bo’ladi. Reaksiyaga kirishgan xlor moddasi miqdorini hisoblang. (Javob: 0,5 mol)

16. Agar tabiiy kislorod tarkibida 95 % ¹⁶O; 4 % ¹⁸O; va 1 % ¹⁷O bo’lsa, elementning atom massasi qanchaga teng bo’ladi? (Javob: 16,09 g)

1. Tarkibida 10 g kislorod bo’lgan havo (n.sh.) hajmi necha litr bo’ladi?( kislorodning massa ulushi 0,23 % ). (Javob: 33,6 litr)

2. 4,8 g oltingugurt yonishidan hosil bo’lgan sulfit angidriddan qancha (g) sulfat kislota olish mumkin? (Javob: 14,7 g)

3. Hajmi 10 litr bo’lgan kislorod yostig’dagi kislorodning massasini (g) toping.Yostiqdagi gaz bosimi 152 kPa. (Javob: 21,4 g O₂)

4. Odam o’pkasidagi 700 million pufakcha (al’veola) lar hajmi 3 l bo’lgan havoni sig’diradi (n.sh.). Bitta havo pufakchasidagi kislorod sonini hisoblang. (Javob: )

5. Ozon va kislorod aralashmasining vodorodga nisbatan zichligi 18 ga teng. Aralashmadagi har bir gazning massa ulushini toping. (Javob: % ; %)

6. 1,12 g temir va 0,65 g oltingugurt kukunlari orasidagi reaksiya natijasida olingan sulfid massasini (gramlarda) va ortib qolgan boshlang’ich modda massasining sulfidga nisbatan foiz miqdorini toping.(Javob: 0,57 %)

7. Katalizator ustidan molekula sulfit angidrid va 336 kisloroddan iborat aralashma o’tkazilganda, 640 g sulfat angidrid hosil bo’ladi. Reaksiyada ishtirok etmagan sulfit angidridning molekulalar sonini va kislorodning massasini hisoblang. (Javob: SO₂; O₂)

8. 164 g sulfit kislota qancha oltingugurt (lV)-oksidga to’g’ri keladi?(Javob: 128 g )

9. Vodorod sulfid bilan sulfit angidrid reaksiyasi natijasida 96 g qattiq modda hosil bo’lgan. Bu reaksiyada oltingugurt (lV) oksidning qancha hajmi (n.sh. .) qatnashgan? (Javob: 22,4 )

10. 448 ml sulfit angidrid (n.sh.) natriy gidroksidning 100 ml 0,2 M eritmasi orqali o’tkazilganda hosil bo’lgan tuzni va uning massasini (g) aniqlang. (Javob: 2,08 g NaHSO₃)

11. 1 g toza sulfat kislota erigan 1 litr eritma bilan 2 litr ammiak reaksiyaga qatnashganda necha gram tuz hosil bo’lgan va eritma muhiti qanday? (Javob: ishqoriy)

12. 50 g oltingugurt (Vl) oksidi 1000 ml suvda eritildi va unga KOH ( g/ml) ning 400 ml 20 % li eritmasi qo’shildi.Hosil bo’lgan eritma muhiti qanday bo’ladi? (Javob: ishqoriy)

13. 4,8 g oltingugurt yonishidan hosil bo’lgan sulfit angidriddan qancha (g) sulfat kislota olish mumkin? (Javob: 14,7 g)

14. Reaksiya mahsulotining unumi 80 % ni tashkil etsa, 2,24 (n.sh.) sulfit angidriddan qancha (g) sulfit kislota olish mumkin? (Javob: 6,56 g)

15. 6,3 g natriy sulfitdan qancha litr (n.sh.) sulfit angidrid olish mumkin? Reaksiya unumi 90 % ga teng. (Javob: 1,01 )

16. Tarkibida 20 % qo’shimchalari bo’lgan 1 kg piritdan n.sh. da 90 % unum bilan qancha ( ) sulfit angidrid olish mumkin? (Javob: 268,8 )

17. 8 sulfit angidrid va kislorod aralashmasida moddalar orasidagi reaksiya natijasida 16g sulfat angidrid hosil bo’gan. Boslang’ich aralashmadagi har bir gazning hajmiy tarkibini (%) hisoblang. (Javob: %; %)

18. Reaksiya unumi 100 % bo’lsa, 1 tonna sulfat kislota ishlab chiqarish uchun necha kg pirit kerak bo’ladi? (Javob: 612 kg)

19. 3,2 kg temir kolchedanidan 3,97 kg sulfat kislota olindi. Agar kolchidan tarkibida 45 % oltingugurt bo’lsa, sulfat kislotaning hosil bo’lish unumini (%) toping. (Javob: 99%)

20. 100 ml 96 % li sulfat kislota ( g/ml) eng ko’pi bilan necha gram misni erita oladi? (Javob: 57,67 g)

21. Konsentrasiyasi 19 % li sulfat kislota eritmasi bilan mo’l miqdorda olingan ruxning o’zaro reaksiyasi natijasida hosil bo’lgan tuzning massa ulushini (%) hisoblang. QARASH KERAK…

22. Mo’l miqdorda olingan suyuq sulfat kislota bilan massalari 1 g dan olingan qaysi metall reaksiyaga qatnashganda hosil bo’ladigan vodorod hajmi (n.sh.) ning ortib borishi tartibida ko’rsating.(Javob: )

23. Tarkibida 1,44 tonna oltingugurt bo’lgan temir kolchedanidan qancha temir olish mumkin? (Javob: 1,26 g)

24. Sulfat kislotaning qanday massa ulushi (%) eritmasida vodorod va kislorod atomlari soni o’zaro teng bo’ladi? (Javob: 73,13 %)

25. Magniy kuporosi tarkibida magniyning massa ulushi 11,42 % ga teng. ning qiymatini toping.

Yechish:

24 g Mg metali kuporos tarkibidagi massa ulushi 11,42 % ni tashkil etsa, 100 % kuporosni massasini topamiz:

; g

n ning qiymatini topamiz:

1. Glauber tuzi deb ataladigan tuz tarkibida natriyning massa ulushi 16,08 % ga teng.Bu tuz tarkibida necha mol suv bor? (Javob: 8 mol)

2. 0,1 mol temir sulfidga mo’l miqdorda xlorid kislotasi ta’sir ettirilganda ajralib chiqqan gaz bromli suv orqali o’tkazilganda, eritmaning rangi o’zgardi. Bunda necha gr brom reaksiyaga kirishadi? (Javob: 64 g)

3. Massasi 120 g bo’lgan 15 % li sulfat kislota eritmasiga 12 g sulfat angidrid qushilganda hosil bo’lgan eritmadagi moddaning massa ulushini (%) hisoblang.(Javob: 22,7 %)

4. Tarkibida 196 g sulfat kislota bo’lgan eritmani neytrallash uchun kaliy gidroksidning 0,2 M li eritmasidan qancha hajm ( ) talab etiladi? (Javob: 2 )

5. Tarkibida 20 % qo’shimchasi bo’lgan 300 kg piritdan 60 % li 500 kg sulfat kislota eritmasi olindi. Reaksiyaning umumiy unumi necha foizga teng? (Javob: 76,53 %)

6. Vodorod sulfidni mo’l miqdordagi kislorod ishtirokida yondirilganda hosil bo’lgan gaz 40 % li natriy gidroksidning 200 ml hajmi ( g/ml) orqali o’tkazilganda, o’rta tuz hosil bo’lgan. Reaksiyada qatnashgan vodorod sulfid hajmini ( ) hisoblang.(Javob: 32,03 )

7. Mo’l miqdorda olingan temirning 250 ml ( g/ml) 98 % li sulfat kislota bilan (300 ⁰C da) reaksiya natijasida hosil bo’lgan sulfit angidrid massasini (g) hisoblang.(Javob: 147,2 g)

8. Massa ulushi 0,2 % bo’lgan 40 ml ( g/ml) sulfat kislota eritmasi massa ulushi 0,35 % bo’lgan 50 ml ( g/ml) o’yuvchi natriy eritmasi bilan aralashtirildi. Eritmadagi moddalarning o’zaro ta’sirlashuvi natijasida hosil bo’lgan o’rta tuzning eritmadagi massa ulushini toping. (Javob: 0,115 %)

9. C va S dan iborat 10g aralashma yondirilganda, 30 g karbonat va sulfat angidrid aralashmasi hosil bo’lgan. Dastlabki aralashmaning foiz tarkibini aniqlang. (Javob: %; %)

10. Ma’lum sharoitda 8 sulfit angidrid va sulfat angidrid gazlari aralashmasining vodorodga nisbatan zichligi 35 ga teng bo’lsa, dastlabki aralashmadagi sulfit va sulfat angidridlarning hajmi qanday bo’ladi? (Javob: l; l)

Mavzu: AZOT VA FOSFOR OLINISHI

1. Laboratoriyada azot ammoniy xlorid va natriy nitratlarning kuchli eritmalari aralashmasini qizdirib olinadi. 72,4 g azot olish uchun yuqoridagi moddalardan qancha hajmdan olish kerak?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

NH₄Cl + NaNO₂ N₂ + 2H₂O + NaCl

72,4 g N₂ olish uchun 22,4 NH₄Cl va 22,4 NaNO₂ lardan shuncha hajmdan olindi.72,4 g N₂ olish uchun quyidagi moddalardan qancha hajmda olinganligini topamiz:

l; l.

2. 36,8 g ammoniy xlorid bilan 4,48 natriy nitrit kuchli eritmalari aralashtirildi. Aralashmani qizdirish natijasida necha gram gaz ajraladi? Reaksiya unumi 98 % ni tashkil qiladi.(Javob: 5,488 g N₂)

3. 32,8 g azot ammiakni brom bilan oksidlab olindi. Reaksiyaga kirishgan ammiak va bromning miqdorini hisoblang. (Javob: 2,34 mol va 3,5 mol)

4. Massasi 42,8 g bo’lgan natriy azidning parchalanishidan ajralib chiqqan azot qancha g litiyning yonishiga etadi? (Javob: 41,48 g)

Mavzu: AZOT VA FOSFOR XOSSALARI

5.Massasi 9,8 g bo’lgan ortofosfat kislota tarkibidagi kislorod atomlari soni qancha bo’ladi? (Javob: )

6. 1g misni nitrat kislotada eritilganda necha millilitr azot (ll)-oksid hosil bo’ladi. (Javob: 0,12 ml)

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

3Cu + 4HNO₃ = 3CuNO₃ + NO + 2H₂O

192 g Cu metali nitrat kislota bilan reaksiyaga kirishganda 22,4 ml NO olinadi. 1 g Cu dan esa necha ml NO olinganligini topamiz:

ml

7. Massasi 100 g bo’lgan konsentrlangan (63 %-li) nitrat kislota eritmasida necha gramm mis eriydi? Reaksiya natijasida necha litr (n.sh.da) gaz ajralib chiqadi? (Javob: 1,6 g Cu; 11,2 NO₂)

8. Kumush elementining suyultirilgan nitrat kislota bilan reaksiyasi natijasida hosil bo’ladigan azot birikmasini va uning stexiometrik koeffisientini toping. (Javob: NO, 13)

9. Azot, gidroksilamin, nitrit kislota, nitrat kislotalardagi azot atomining oksidlanish darajalarini ko’rsating. (Javob: -3; -1; +2; +5.)

10. Fosfor oksidlaridan birida kislorodning 40 og’irlik qismiga fosforning 31 og’irlik qismi to’g’ri keladi. Fosforning nisbiy atom massasi 31 g ga teng bo’lsa, bu birikmaning formulasi va unda fosforning valentligi qanday?

Yechish: P_xO_y

; 1;3 ya’ni .

11. Vodorod azot va kislorodning qandaydir moddadagi massa ulushlari tegishlicha 2; 30; va 68 % ga teng.Shu moddaning eng oddiy formulasini aniqlang. (Javob: HNO₂)

12. Havoga nisbatan bo’g’ning zichligi 7,587 ga teng bo’lgan fosfor oksidlarining biridagi fosforning massa ulushi 56,4 % ni tashkil etadi.Shu oksidning molekulyar formulasini aniqlang. (Javob: P₂O₆)

13.Azot oksidlaridan birida azot bilan kislorodning massa ulushlari 7:20 nisbatda bo’ladi. Shu oksidning formulasini chiqaring. (Javob: N₂O₅)

14. Suyultirilgan nitrat kislota suvda vodorod sul’fidni oksidlab, erkin oltingugurt ajratadi hamda azot (ll)-oksid va suv hosil bo’ladi.Agar 3,36 vodorod sul’fid oksidlangan bo’lsa, normal sharoitda necha azot (ll)-oksid hosil bo’lgan? (Javob: 3,36 )

15. Fosforning hajmi cheklangan havo ishtirokida yonishi natijasida 12,4 g oq fosfor reaksiyaga kirishganligi ma’lum bo’lsa, reaksiyaga necha havo ishtirok etgan? Shu sharoitda hosil bo’lgan oksidning massasi (g) qanday bo’ladi? (Javob: 33,6 havo ; 22 g P₂O₃)

16. V-valentli element oksidi tarkibida 56,33 % kislorod bor. Elementning nisbiy atom massasini aniqlang. (Javob: 31 g P)

17. 490 g ortofosfat kislota qancha fosfor (V)-oksidga muvofiq keladi? (Javob: 355 g)

18. 0,5 mol fosfor (lll)-oksidni fosfor (V)-oksidga aylantirish uchun n.sh.da o’lchangan necha litr kislorod kerak? (Javob: 11,2 )

19.Reaksiya unumi 50 % bo’lganda, 17 g ammiak olish uchun necha litr azot va necha litr vodorod (n.sh.da) sarf bo’ladi. (Javob: l N₂ va l O₂)

20. Ammiak sintiz qilish uchun tayyorlangan gazlar aralashmasining vodorodga nisbatan zichligi 3,6. Aralashmani foiz tarkibini aniqlang. (Javob: %; %)

21. Hajmi 5 bo’lgan po’lat idishda 250 bosim ostida 27 ⁰C sharoitidagi amiakda nechta vodorod atomi mavjud? (Javob: )

22. Massasi 13,2 g bo’lgan N₂O qizdirilganda hosil bo’ladigan gazlar hajmini ( ) aniqlang. (Javob: l N₂ va l O₂)

23. 0,5 mol yod konsentrlangan nitrat kislotasi bilan reaksiyaga kirishganda, necha litr (n.sh.) NO gazi hosil bo’ladi? (Javob: 37,3 )

24. 100 g 26 % li nitrat kislota eritmasida 6,4 g mis eritildi.Eritmaga hosil bo’lgan tuzning massa ulushini (%) hisoblang. (Javob: 18,8 %)

25. 28 g azot ishtirokida 50 % unum bilan hosil bo’lgan ammiakni netrallash uchun talab etiladigan 20 % xlorid kislota massasini (g) hisoblang. (Javob: 182,5 g)

26. Massasi 1,46 g bo’lgan vodorod xloridning massasi 1,02 g bo’lgan ammiak bilan o’zaro ta’sir etishidan hosil bo’ladigan ammoniy xloridning massasini aniqlang. (Javob: 2,14 g )

1. 17 g azot gidridni nitrallash uchun 20 % li ( g/sm³) xlorid kislotadan necha ml sarf bo’ladi? (Javob: 166 )

28. 6,8 g ammiakdan ammoniy sul’fat olish uchun 60 % li sul’fat kislota eritmasidan qanday miqdori kerak bo’ladi? (Javob: 32,66 g)

29. 5,1 g ammiak 9,8 g sul’fat kislota bilan reaksiyaga kiritilgan bunda qancha g yangi modda hosil bo’ladi . (Javob: 13,2g (NH₄)₂SO₄)

30. 10,8 g azot (V)-oksid 89,2 g suvda eritilganda hosil bo’lgan mahsulotning massa ulushini hisoblang. (Javob: 12,6 g)

31.Havo kislorodi ishtirok etmagan sharoitda 9,2 g azot (lV)-oksid suvda eritilganda hosil bo’lgan mahsulotlarning yaxlitlangan massa ulushlarini toping. (Javob: 81 % HNO₃; 19 % NO)

32. 170 g natriy nitratdan 63 % li nitrat kislota eritmasini necha gramm olish mumkin? (Javob: 200 g)

33. NaNO₃ning tarkibida 10 % aralashma bor. Shu tuzdan 300 g 6,3 % li nitrat kislota eritmasini tayyorlash uchun reaksiyaga natriy nitrat moddasidan necha g olish kerak? (Javob: 25,5 g)

34. Agar reaksiya unumi 70 % bo’lsa, 112 m³ ammiakdan qancha (kg) 60 % li nitrat kislota olish mumkin? (Javob: 367,5 kg)

35. NO₂ ning kislorod ishtirokida suvda erishi natijasida hosil bo’lgan kislotani netrallash uchun 3,2 g natriy gidroksid sarflandi. Reaksiya uchun olingan oksidning hajmini aniqlang. (Javob: 1,792 )

36. 3mol fosfor (lll)-xloriddan fosfit kislota olish uchun talab etiladigan suv moddasi miqdorini hisoblang. (Javob: 9 mol)

37. 7,75 g fosforning yonishi natijasida hosil bo’lgan fosfor (V)-oksiddan qancha massa (g) otofosfat kislota olish mumkin? (Javob: 24,5 g)

37. 1,23 g fosfit kislota neytrallash uchun 1,68 g kaliy gidroksidi sarf bo’ldi. Bunda qanday tuz va necha g hosil bo’lgan? (Javob: 1,8 g KH₂PO₃)

38. 1,47g fosfat kislotani netrallash uchun 1,2 g natriy ishqori sarflandi. Bunda qanday tuz hosil bo’lgan va uning massasi necha gramm? (Javob: 2,13 g Na₂HPO₄)

39. Massasi 14,2 g bo’lgan fosfor angidridga 16 g natriy gidroksid saqlagan eritma qushildi. Hosil bo’lgan tuzning formulasi va massasini (g) aniqlang. (Javob: 28,4 g Na₂HPO₄)

40. Natriy gidrofosfat eritmasiga kumush nitrat ta’sir ettirilganda, 6,29 g cho’kma olindi. Qancha natriy gidrifosfat reaksiyaga kirishgan? (Javob: 2,86 g)

41. Hajmlari 2,24 dan bo’lgan ikki xil rangsiz gaz reaksiyaga kirishib, rangsiz gaz mahsulot hosil qiladi. Bu gazning hajmi 4,48 bo’lib, havoda qo’ng’ir rangli moddaga aylanadi.Qo’ng’ir rangli gaz atomar kislorod ishtirokida suvda eriganda, 0,2 mol konsentrasiyali hajmi 1 g bo’lgan kislota eritmasi hosil qilgan.Qanday kislota hosil bo’ladi? (Javob: HNO₃)

42. Ammiakni katalitik oksidlashda azot (ll)-oksidning ning unumi 98 % gazni yuttirish kolonnasida nitrat kislotaning chiqishi 94 % bo’lsa, 1 m³ ammiakdan massa ulushi 60 % li, zichligi 1,367 g/ml bo’lgan nitrat kislotadan necha litr olish mumkin? (Javob: 3,16 )

1. Zichligi 1,26 g bo’lgan 40 % li nitrat kislota eritmasining 100 ml hajmini ammiak bilan neytrallash natejasida hosil bo’lgan mahsulot massasini (g) aniqlang. Reaksiya unimini 90 % ni tashkil etgan deb hisoblang. (Javob: 57,6 g)

2. 120 g ammoniy nitratning parchalanishidan hosil bo’ladigan azot(l)- oksid miqdoriga teng bo’lgan mahsulotni hosil qilish uchun necha g magniy bilan nitrat kislota reaksiyaga kirishishi kerak? (Javob: 144 g Mg)

3. Konsentrasiyasi 60 % bo’lgan nitrat kislota ( 1,37 g/ml) bilan fosforni oksidlab olgan ortofosfor kislotadan o’rta tuz hosil qilish uchun 10 % li kaliy gidroksidning 60ml eritmasi ( g/ml) sarf bo’lgan. Fosfor oksidlanishida azot (lV)-oksid hosil bo’lgan deb hisoblang va reaksiyaga qatnashgan nitrat kislota hajmini toping. (Javob: 14,8 )

4. Ammoniy karbonat va natriy sulfatdan iborat 59,5 g, aralashma suvda eritilib, unga bariy xlorid eritmasi qo’shildi.Hosil bo’lgan cho’kma 49,25 g bo’lgan. Boshlang’ich tuzlarning massa ulushlarini hisoblang. (Javob: %; %)

5. Vodorod va azotdan iborat aralashmada azotning hajmiy ulushi 11,7 %, vodorodni hajmiy ulushi 88,3 % bo’lsa, gazlarning aralashmadagi massa ulushlarini aniqlang (%).

Yechish:

Aralashmadagi gazlarning hajmiy ulushlaridan foydalanib hajmlarini topib olamiz:

l l

Hajmlaridan foydalanib massalarini topib olamiz:

g g

Aralashmaning massasini topib olamiz:

g

Aralashmadagi gazlarning massa ulushini topib olamiz:

% %.

48.Tarkibida 25 % ammoniy karbonat va 75 % ammoniy nitrat bo’lgan aralashmadagi azotning massa ulushini hisoblang. (Javob: 31,8 %)

49. Ca(H₂PO₄)₂ va CaSO₄ aralashmasi namunasida fosfor (V)-oksidining massa ulushi 20 % ni tashkil qiladi. Bu o’g’itning nomini va undagi kalsiy gidrofosfatning massa ulushini % hisoblang. (Javob: 33 %)

50. Azot va kislorod aralashmasining vodorodga nisbatan zichligi 15,5 g ga teng. Shu aralashmadagi moddalarning massa ulushlarini aniqlang.(Javob: %; %)

Mavzu: UGLEROD VA KREMNIY OLINISHI

1. 44,2 g tetraftorid kremniyni kaliy bilan qaytarish natijasida 78 % kremniy olindi.Reaksiya natijasida qancha miqdorda kremniy olingan?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

SiF₄ + 4K = 4KF + Si

28 g Si olish uchun 104 g SiF₄ talab etiladi. 44,2 g SiF₄ dan qancha miqdorda Si olishimizni topamiz:

g

11,9 g Si ni 100 % desak, 78 % qancha miqdorda ekanligini topamiz:

g

2. Reaksiya unumi 90% bo’lsa,56 kremniy olish uchun tetraftoridga qancha miqdorda kaliy metali qaytarish uchun olingan? (Javob: 351 g)

Mavzu: UGLEROD VA KREMNIY XOSSALARI

3. Uglerod bilan kislorod qanday og’irlik nisbatda reaksiyaga kirishishi mumkin? (Javob: 1;2,7)

4. 5,6 g kalsiy oksiddan 6,4 g kalsiy karbid olingan bo’lsa, reaksiya natijasida necha litr uglerod (ll)-oksid hosil bo’lganini aniqlang? (Javob: 4,48 )

5. 50 g kalsiy oksidga ko’mir qo’shib qizdirilganda ajraladigan gazning (n.sh) hajmini ( ) hisoblan? (Javob: 20 )

6. Kalsiy oksidning 5,6 g miqdoriga 5,4 g grafit qo’shib qizdirildi. Reaksiyadan so’ng grafitdan necha gramm ortib qoladi? (Javob: 1,8 g)

7. 36 kg grafit bilan kalsiy oksid reaksiyasi natijasida necha kilogramm kalsiy karbid hosil bo’ladi? (Javob: 192 g)

8. Uglerodning konsentrlangan sulfat kislota bilan reaksiyada necha mol gaz mahsulotlar hosil bo’ladi? (Javob: 3 mol)

9. Uglerod qo’yidagi konsentrlangan kislotalarning qaysi biri bilan reaksiyaga kirisha oladi va reaksiya tenglamasini yozing? HCl, HNO₃, H₃PO₄, H₂SO₄. (Javob: H₂SO₄, HNO₃)

10.Uglerodning konsentrlangan sulfat kislotasi bilan reaksiyaga kirishishi natijasida 6,72 ikki xil gazlar aralashmasi hosil bo’lgan.Reaksiya natijasida qanday gazlar va qanday massada (g) hosil bo’ladi? (Javob: 4,4 g CO₂; 12,8 g SO₂)

11. 7,2 g uglerodning yonishidan hosil bo’lgan karbonat angidriddan qancha massa (g) karbonat kislota olish mumkin? (Javob: 37,2 g)

12. 67,2 (n.sh.) uglerod (lV)-oksid olish uchun kalsiy karbonatning qanday massasi (g) talab etiladi? (Javob: 300 g )

13.Tarkibida 10 % qo’shimchasi bo’lgan 50 g ohak toshdan qancha massa (g) karbonat angidrid olish mumkin? (Javob: 19,8 g)

1. Massasi 148g bo’lgan so’ndirilgan ohak qanday hajmdagi uglerod (lV)-oksidni ( . n.sh.) yutadi? (J: 44,8 )

15. So’ndirilgan ohak orqali karbonat angidrid o’tkazilganda, massasi 81 g bo’lgan kalsiy gidrokarbonat olindi.Eritma orqali o’tkazilgan karbonat angidridni n.sh. da ulchangan hajmini ( ) aniqlang. (Javob: 22,4 )

16. 10 g kalsiy karbonatning suspenziyasini gidrokarbonat holda eritmaga utkazish uchun necha litr (n.sh.) karbonat angidrid talab etiladi? (Javob: 2,24 )

17. Massasi 75 g bo’lgan ohaktoshning parchalanishidan hosil bo’lgan karbonat angidrid qancha massa (g) o’yuvchi natriy bilan reaksiyaga kirishib, o’rta tuz hosil qiladi? (Javob: 60 g)

18. 10 g is gazi va karbonat angidridi aralashmasi to’liq yonishi natijasida 13,2 g karbonat angidridi hosil bo’lgan. Aralashmadagi is gazining massa ulushini aniqlang. (Javob: 84 % CO)

19. Massasi 200 g bo’lgan kalsiy karbonatning parchalanishidan 33 (n.sh.) karbonat angidrid ajralib chiqdi. Reaksiya unumini toping. (% hisobida) (Javob: 74 %)

20. Hajmi 2,24 (n.sh.) bo’lgan is gazi va karbonat angidridi aralashmasi yonishi natijasida hosil bo’lgan gazni 7,4 g so’ndirilgan ohakli eridma orqali o’tkazilganda hosil bo’lgan cho’kma massasini (g) hisoblang. (Javob: 10 g)

21. Tarkibida 15 % qo’shimcha modda bo’lgan 75,3 g kalsiy karbidga suv ta’sir ettirilsa, necha litr gaz (n.sh.) ajralib chiqadi? (Javob: 22,4 )

22. 25 g kalsiy karbonat parchalanganda, 17,3 g qattiq qoldiq hosil bo’lgan. Kalsiy karbonatning necha foizi parchalanganligini va qattiq qoldiqning tarkibini aniqlang.(Javob: 70 %; 7,5 g CaCO₃; va 9,8 g CaO )

23. Reaksiyaning har bir bosqichida unum 80 % bo’lgan sharoitda 72 g grafit bilan kalsiy oksid aralashmasi yuqori temperaturada qizdirilganda olingan mahsulotning suv bilan reaksiyada hosil bo’lgan gazning hajmini ( ) toping. (Javob: 28,7 )

24. Hajmi 5,6 bo’lgan uglerod (ll)-oksidga necha litr uglerod (lV)-oksid qo’shilganda, aralashmadagi elektronlar soni Avogadro sonidan 14,5 marta katta bo’ladi?

Yechish: Aralashmadagi elektronlar soni Avogadro sonidan 14,5 marta kattaligini topib olamiz:

CO gaziga 14 ta elektron bo’ladi, ya’ni

; 14 ta elektron 22,4 hajmni egallaydi, 5,6 is gazida nechta elektron borligini topamiz:

elektronlar sonini Avagadro soniga ko’paytirib olamiz:

Aralashmadagi elektronlar sonidan CO ning elektronlar sonini ayirsak, CO₂ ning elektronlar soni kelib chiqadi:

CO₂ gaziga 22 ta elektron bo’ladi, Avagadro soniga ko’paytirib olamiz:

CO₂ ning elektronlar soni n.sh.da 22,4 ni tashkil qiladi. Aralashmadagi CO₂ ning elektronlar soni necha ni tashkil etishini topib olamiz:

l.

25. Uglerod va oltingugurtdan iborat 10 g aralashma yondirilganda, 30 g karbonat va sulfat angidrid aralashmasi hosil bo’lgan. Daslabki aralashmaning foiz tarkibini aniqlang. (Javob: %; %)

26. Kremniy va ugleroddan iborat 10 g aralashmaga natriy gidroksid eritmasi ta’sir qildirilganda, 4,48 (n.sh.) gaz ajralib chiqdi.Dastlabki aralashmadagi kremniyning massa ulushini (%) hisoblang. (Javob: %)

METALLAR KIMYOSI

Mavzu : ISHQORIY METALLAR OLINISHI

1. Kaliy karbonat suyuqlanmasi elektroliz qilinganda, 736 gaz ajraladi. Bunda olingan kaliyning massasini (kg) aniqlang.

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2K₂CO₃ 4K + 2CO₂ + O₂

156 g kaliy olish uchun 67,2 gazlar ajraladi, 736 gazlar ajralsa ,necha g kaliy olinishini topamiz:

g

1708,6 g = 1,7086 kg

2. Natriy sulfat suyuqlanmasi elektroliz qilinganda anodda 6,72 gaz ajraldi. Katodda ajralgan metallning massasini toping. (Javob: 27,6 g Na)

3. Elektrodlari ketma-ket ulangan ikki idishning birida osh tuzi, ikinchisiga natriy yodid suyuqlanmalari bo’lib, ulardan bir xil miqdordagi elektr toki o’tkazilganda, ikkinchi idishda5,08 g yod hosil bo’ladi.Birinchi idishdagi elektroliz mahsulotining massasini (g) aniqlang.(Javob: 0,906 g Na; 1,4 gCl)

4. Noma’lum metal xloridning suyuqlanmasi orqali 0,734 soat davomida kuchi 8 A bo’lgan tok o’tganda, katodda 1,52 g metall ajralib chiqdi. Qaysi metall tuzi elektrolizga qatnashgan?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2MeCl 2Me + Cl₂

Noma’lum metallni qo’yidagi formula asosida topib olamiz:

g

Demak, bu noma’lum metall litiy.

5. Tok kuchi 2,5 A bo’lganda natriy xlorid suyuqlanmasidan 65 minut davomida 2,33 g Na ajralib chiqdi. Natriyning ekvivalentini toping.(Javob: 22,991 g)

6. Kaliy xloridning suyuqlanmasi orqali 5 A tok o’tganda, katodda 1,82 g kaliy ajralib chiqdi. Tokni suyuqlanmadan qancha vaqt davomida o’tkazish kerak? (Javob: 0.25 soat)

7. Litiy xlorid, natriy xlorid, kaliy xlorid suyuqlanmalarining har biri orqali kuchi 3 A bo’lgan tok 10 minut davomida o’tkazilganda katodlarda qanchadan metall va anodlarga qancha hajmdan xlor ajraladi? (Javob: kat: 0,13 g Li; 0,43 g Na; 0,73 g K; anod: 0,034 ; 0,082 ; 0,1 1 Cl).

8. Tarkibida 49 % kaliy xlorid bo’lgan silvinitning 1 tonnasidan qancha natriy metali olish mumkin. (elektroliz reaksiyasining unumi 93,4 % , texnik silvinit tarkibidagi begona moddalar ulushi 5,73 %).

Yechish: Silvinit tarkibidagi begona moddalar:

M_{begona modda}= 0,0573•1000 = 57,3 kg

Silvinitning massasi:

M_sil = 1000 – 57,3 = 942,7 kg

KCl ning massasi:

M_KCl = 942,7 * 0,49 = 461,923 kg

NaCl ning massasini topamiz:

M = 942,7 – 461,923 = 480,777 kg

Reaksiya tenglamasi:

2NaCl 2Na + Cl₂

117 g natriy xlorid suyuqlanmasi elektroliz qilinganda 46 g natriy metali olinadi.480,777 g natriy xlorid suyuqlanmasidan esa necha g natriy metali olinishini topamiz:

kg

m_Na = 189 • 0,934 = 176,55 kg

Mavzu : ISHQORIY METALLAR XOSSALARI

9. Massasi 4,6 g bo’lga natriy metaliga 3,6 g suv ta’sir ettirildi. Reaksiya natijasida qancha o’yuvchi natriy hosil qiladi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂

; 0,1 mol: 0,1 mol teng miqdorda olingan:

46 g natriy metali 36 g suv bilan reaksiyaga kirishganda 80 g natriy gidroksid hosil bo’ladi.

10. Massasi 5,4 g bo’lgan suvga massasi 2,1 g bo’lgan litiy bo’lakchasi tashlandi. Reaksiya natijasida qaysi moddadan qancha massa (g) ortib qolgan? (Javob: har ikkala moddadan teng miqdorda olindigan)

1. Massasi 8,5 g bo’lgan ishqoriy metall mo’l miqdor suv bilan ta’sirlashganda 1,12 (n.sh.) vodorod ajralib chiqdi. Qanday metall olingan edi. (Javob: 85 g Rb)

2. Massasi 1,95 g bo’lgan ishqoriy metall suv bilan reaksiyaga kirishganda (n.sh.) 560 ml hajmdagi vodorod ajralib chiqdi. Olingan metalning nisbiy atom massasini toping. (Javob: 39 g K)

13. 15,6 g metall suv bilan reaksiyaga kirishib, 4,48 l gaz (n.sh.da) ajratib chiqargan. Metall bir valentli kation hosil qilishi ma’lum bo’lsa, reaksiya uchun qanday metall olinganini aniqlang?(Javob: 39g K)

14. 3,9 g ishqoriy metall suv bilan ta’sirlashishi natijasida 1120 sm³ vodorod (n.sh.) hosil bo’lgan. Metanni aniqlang. (Javob: 78 g ya’ni 2 mol kaliy)

15. Massasi 1,8 g bo’lgan suvga massasi 3,9 g bo’lgan kaliy metali tashlandi. Reaksiya natijasida qancha massa o’yuvchi kaliy hosil bo’ladi va olingan eritmadagi ishqorning massa ulushi qanday bo’ladi? (Javob: 5,6 g KOH 98 %)

16.97,5 g kaliyning 159,5 ml suv bilan reaksiya natijasida hosil bo’lgan eritmadagi kaliygidroksidning (%) hisoblang. (Javob: %)

17. Massasi 16,4 g bo’lgan natriy fosfat olish uchun qanday natriy gidroksid (g) kerak bo’ladi? (Javob: 12,0 g)

18. 168 g kaliy gidroksiddan qancha massada (g) bertoliy tuzi olinishini hisoblab toping. (Javob: 61,25 g)

19. Mahsulot unumi 95 % bo’lganda, 13,8 kg potashga sundirilgan ohak bilan ta’sir qilinganda hosil bo’lgan kaliy gidroksid massasini hisoblang. (Javob: 9,4 g)

20. 2,5 mol sul’fat kislotani to’la neytrallash uchun 1 kg kaliy ishqor eritmasi sarf bo’lsa, ishqorning eritmadagi massa ulushini hisoblang. (Javob: 0,48 %)

21. 149 g kaliy xlorid suyuqlanmasi va 149 g kaliy xlorid tutgan eritma elektrolizga uchratilganda ajralib chiqqan xlorning hajmlarini ( .n.sh.) hisoblang.(Javob: 44,8 )

22. 26,4 g ammoniy sulfat va 34 g natriy nitrat aralashmasi, massa o’zgarmay qolguncha, qizdirilgan. Parchalanmay qolgan modda massasini (g) hisoblang. (Javob: 17 g NaNO₃)

23. 2 mol natriy fosfat eritmasiga 3 mol kalsiy xlorid eritmasi qo’shilgan.Hosil bo’lgan eritmada qanday ionlar bor.

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2Na₃PO₄ + 3CaCl₂ = 6NaCl + Ca₃(PO₄)₂

Reaksiyaning to’la ionli tenglamasi:

6Na⁺ + 2PO₄^3- + 3Ca²⁺ + 6Cl = 6Na + 6Cl + Ca₃(PO₄)₂

Reaksiyaning qisqa ion tenglamasi:

2PO_{4 +} 3Ca²⁺ = Ca₃(PO₄)₂

1. Kaliy karbonat va bariy xlorid orasidagi reaksiyaning to’la ionli tenglamasida nechta ion qatnashadi? (Javob: 6 ta)

2. Rux xlorid va natriy sul’fid (molyar miqdorida) orasidagi reaksiya natijasida eritmada qanday ionlar qoladi? (Javob: Zn²⁺ + S^2- ZnS )

3. Kalsiy nitrat va kaliy fosfat orasidagi reaksiyaning to’la ionli tenglamasida nechta ion ishtirok etadi? (Javob: 29 ta)

4. Kremniy ishqor eritmasi bilan ta’sirlashishi qo’yidagicha kechadi:

Si + 2NaOH + H₂O Na₂SiO₃ + 2H₂

56 vodorod (n.sh.) olish uchun qancha massada (g) ishqor kerak? (Javob: 100 g)

1. Massa ulushi 20 % bo’lgan 300 g natriy ishqori eritmasi orqali vodorod sulfid o’tkazildi. Normal tuz hosil qilish uchun vodorod sulfiddan qancha hajm ( . n.sh.) kerak? (Javob: 33,6 )

2. 60 kg natriy gidroksid bilan tarkibida 75 % kremniy (lV)-oksid bo’lgan 40 kg qum birgalikda suyuqlantirildi. Bunda hosil bo’lgan tuzning massasi (kg) va tarkibi qanday bo’ladi? (Javob: 61 kg Na₂SiO₃)

3. 80 g 10 % li natriy gidroksid ( g/ml) eritmasidan 2,24 vodorod sulfid o’tkazish natijasida qanday tuz va qancha massada (g) hosil bo’ladi (gidroliz hisobga olinmasin).(Javob: 5,6 g NaHS)

4. Natriy gidroksid kremniy bilan o’zaro ta’sirlashganda gaz ajralib chiqadi. 8 g litiy gidrid olish uchun etarli miqdorda gaz hosil qilishda 20 % li natriy gedrooksid eritmasidan qancha ml (50 % mo’l hisoblanganda) kerak bo’ladi.(Javob: 123 )

5. Zichligi 1,1 g/ml bo’gan 14 % li 250 ml osh tuzi eritmasi eliktroliz qilinganda, katodda 5 gaz ajralib chiqdi.Eliktroliz natijasida eritmada hosil bo’lgan natriy gidrooksidning massa ulushini va srflangan osh tuzini (g) ni aniqlang. (Javob: % va 26,1 g)

6. Tarkibida 18,9 g nitrat kislota tutgan eritmaning 0,5 miqdorini 0,5 da 14 g kaliy gidroksid tutgan bilan aralashtirildi. Hosil bo’lgan eritmadagi tuzning molyar konsentrasiyasi qanday? (Javob: 0,25 M)

7. Natriy gidrooksidning 20 % li eritmasining 30 g miqdori 200 ⁰C va 505 kPa bosimda 2,24 uglirod (ll)-oksid bilan reaksiyada qatnashdi. Hosil bo’lgan modda va uning massa ulushi (%) qanday bo’ladi? (Javob: g ; %)

8. Natriy karbonat va natriy gidroksiddan iborat aralashmaga mo’l miqdor sul’fat kislota ta’sir ettirilganda 4,48 gaz (n.sh.) ajraldi va 10,8 g suv hosil bo’ldi. Aralashmadagi natriy karbonat va natriy gidroksid miqdorini (%) aniqlang.(Javob: % va %)

9. 20 % li 80 ml ( g/ml) o’yuvchi kaliy eritmasi bilan 15 % li 102 ml ( g/ml) xlorid kislota eritmalari aralashtirildi. Eritmalardagi moddalarning o’zaro ta’sirlasuvi natijasida hosil bo’lgan tuzning eritmadagi massa ulushi (%) toping. (Javob: 11,4 %)

10. Massa ulushi 02 % bo’lgan 40ml ( g/ml) sul’fat kislota eritmasi massa ulushi 0,35 % bo’lgan 50ml ( g/ml) o’yuvchi natriy eritmasi bilan aralashtirildi. Eritmalardagi moddalarning o’zaro ta’sirlasuvi natijasida hosil bo’lgan o’rta tuzning eritmadagi massa ulushini toping. (Javob: 11,2 %)

11. 6,2 g natriy va kaliy qotishmasi suv bilan ishlandi. Bunda 2,24 vodorod ajraldi. Aralashmadagi natriyning massa ulushini aniqlang. (Javob: %)

12. Massasi 13,6 g bo’lgan natriy gidrid va kaliy gidridlar aralashmasining suv bilan reaksiyasi natijasida 0,5 mol gaz modda hosil bo’lgan. Aralashmadagi gidridlarning moll nisbatlarini hisoblang. (Javob: 0,4 :0,1)

13. Natriy bromid va natriy yodid aralashmasi suvda eritildi va unga brom qo’shib kuchli aralashtirildi. Eritma bug’latildi va quritildi. Shunda massasi 47 g ga kamaydi. Bu qoldiq yana suvda eritildi va u orqali xlor gazi o’tkazildi. Eritma bo’g’latildi va qoldiq quritildi. Qoldiq massasi yana 47 g ga kamaydi.Boshlang’ich aralashmadagi natriy bromid massa ulushini (%) hisoblang. (Javob: %)

Mavzu: ISHQORIY – YER METALLAR OLINISHI

1. Berilliyning ftorli birikmasini induksion elektr pechlarda magniy bilan qaytarib metall holida olish mumkin.28 g berilliy olish uchun berilliyning ftorli birikmasidan qancha miqdorda olish kerak.

Yechish: Reaksiya tenglamasi;

BeF₂ + Mg Be + MgF₂

45 g BeF₂dan 9 g Be olish mumkin. 28 g Be olish uchun necha g BeF₂dan olinganligini topamiz:

g

2. Magniy metali metallotermik usulida vakuum elektr pechlarida 1200-1300 ⁰C da qizdirilgan dalomitni kremniy bilan qaytarib olinadi. 420 kg dalomitdan qancha miqdorda magniy metali olinadi.Reaksiya unumi 78 % ni tashkil etadi.(Javob: 81,9 g)

3. 40 g 92 % valentli noma’lum metall uglerodotermik usulida olindi. 128,8 g noma’lum metall birikmalari yuqori temperaturada qizdirilib, 61 g oksidlarga aylantiriladi va cho’g’lantirilgan ko’mir bilan qaytariladi. Noma’lum metall formulasini toping. (Javob: 24 g Mg)

4. Kuchi 5 A bo’lgan tok 15 minut davomida kalsiy xlorid suyuqlanmasidan o’tkazilganda, qancha miqdor (g) kalsiy xlorid parchalanadi.

Yechish:

Qo’yidagi formula asosida topamiz:

g

5. Kalsiy xloridnikaliy xlorid bilan aralashmasi suyuqlanmasini temir katodda 20 minut davomida 6 A tok o’tkazildi. Parchalangan kalsiy xloridning miqdorini hisoblang. (Javob: 4,14 g)

Mavzu: ISHQORIY – YER METALLAR XOSSALARI

1. Magniy suyuq nitrat kislota bilan reaksiyasida azot (l)-oksid hosil bo’lgan. Unda 1 mol magniy necha mol nitrat kislota bilan reaksiyada qatnashadi.

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

4Mg + 10HNO_3(c) 4Mg(NO₃)₂ + N₂O + 5H₂O

4 mol Mg bilan 10 mol HNO₃ reaksiyaga kirishsa, 1mol Mg necha mol HNO₃ bilan reaksiyaga kirishishini topamiz:

mol

7.Suyultirilgan sulfat kislotada magniy erishi natijasida 5,6 vodorod ajralib chiqdi. Necha gramm magniy reaksiyaga kirishgan? (Javob: 6 g)

8. Suyultirilgan nitrat kislotada magniy erishi natijasida 5,6 azot(ll)-oksidi ajralib chiqqan bo’lsa, necha gramm magniy reaksiyaga kirishgan? (Javob: 9 g)

9. 27,4 g ikki valentli metal suv bilan reaksiyaga kirishganda 4,48 (n.sh.) da gaz ajralib chiqdi. Bu qanday metall? (Javob: 137 g Ba)

10. Ikki valentli kation hosil qiluvchi 2,03 g metalga suv ta’sir ettirilganda, 1,14 gaz (n.sh.da) ajralib chiqqan. Bu qaysi metall ekanligini aniqlang? (Javob: 40 g Ba)

11. Ikki valentli metalning 80 g karbonati parchalanishidan 17,92 karbonat angidrid (n.sh.) ajraldi. Karbonat hosil qilgan metallni aniqlang. (Javob: 40 g Ca)

12. Tarkibida 75 % kalsiy karbonat bo’lgan 10 tonna ohaktoshdan qancha so’ndirilgan ohak olinadi? (Javob: 4,2 g)

13.Tarkibida 20 % qo’shimchalari bo’lgan tehnik ohaktoshning 45 g miqdoridan, reaksiya unumi 0,75 % ni tashkil etganda, qancha hajm (n.sh.da) karbonat angidrid hosil bo’ladi? (Javob: 6 )

14. Tarkibida 15 % qo’shimchasi bo’lgan 25 g texnik kalsiy karbitdan, reaksiya unumi 0,71 % bo’lganda, qancha hajm (n.sh.) asetilen olish mumkin? (Javob: 5,28 )

15.4,0 g ikki valentli element oksidini eritish uchun 0,1 mol sulfat kislota sarflandi. Qaysi metall oksidi olingan? (Javob: 24 g Mg)

16. 5,6 g kalsiy oksiddan 6,4 g kalsiy karbid olingan bo’lsa, reaksiya natijasida necha is gazi hosil bo’lishini toping? (Javob: 2,24 )

17. Magniy qotishmasi mo’l miqdor suyultirilgan sulfat kislotada eritilganda 10 vodorod ajralib chiqdi (n.sh.da). Bu qotishmada necha prosent erimaydigan qo’shimcha bo’lgan? (Javob: 28 %)

18. Kalsiy va kalsiy oksiddan iborat 2 g aralashmaga suv ta’sir etishidan 448 ml vodorod (n.sh.) ajralib chiqdi. Aralashma tarkibidagi kalsiy oksidining massa ulushini (%) hisoblab toping. (Javob: %)

19. Molyar nisbatlari 1:2:3 bo’lgan kalsiy, kalsiy oksid va kalsiy karbid aralashmasining 68,8 g massasi suv bilan reaksiyaga kirishganda hosil bo’lgan gaz moddalar hajmini ( .n.sh.) hisoblang. (Javob: 89,6 )

20. 2,5 g noma’lum ikki valentli metall karbonat tuzi nitrat kislota bilan reaksiyaga kirishib, 4,1 g noma’malum metall nitradi hosil qildi. Shu metallning nisbiy atom massasini aniqlang. (Javob: 40 g Ca)

21. Kalsiy oksid bilan kal,siy karbonat aralashmasidan 7,8 g miqdori xlorid kislota bilan reaksiyaga kirishganda 1,12 gaz modda hosil bo’lsa, boshlang’ch aralashmadagi karbonatning massa ulushini toping. (Javob: 64 %)

22. Kalsiy va kalsiy oksiddan iborat 2 g aralashmaga suv ta’sir ettirishdan 448 ml vodorod (n.sh.) ajralib chiqdi. Aralashma tarkibidagi kalsiy oksidning massa ulushini toping. (Javob: %)

22. 14,8 g kalsiy gidroksidga 10,7 g ammoniy xlorid qo’shib qizdirilganda, qancha ( ) amiak hosil bo’ladi? Reaksiya unumi 98 %.(Javob: 5,5 )

23. Kal’sil gidrid suv bilan ishlanganda ajrilib chiqqan gaz qizdirilgan temir oksid ustidan o’tkazildi. Buning natijasida qattiq modda massasi 16 g ga kamaydi. Qancha g kalsiy gidrid suv bilan reaksiyaga kirishgan? (Javob: 21 g)

24.10 % li magniy sulfat eritmasining 200 g miqdori bilan 5 % li bariy xloridning 350 g eritmasi aralashtirilganda hosil bo’lgan cho’kma massasini (g) hisoblang. (Javob: 39 g)

25. Agar 2,02 g suvsiz kalsiy xlorid 4,38 g kristallgidrat hosil qilsa, tuz tarkibida necha molekula suv bo’ladi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2,02 g suvsiz CaCl₂ dan 4,38 g kristalgidrat hosil bo’ladi, 111 g CaCl₂ dan qancha g kristalgidrad hosil bo’lishini topamiz:

g

Suvning massasini topib olamiz:

240,68– 111 = 129,68 g

Suvning molekulasini topamiz:

26. 30 g kalsiy sulfat kristallgidrati qizdirilganda 6,28 g suv ajralib chiqdi. Kristalgidrat formulasini aniqlang. (Javob: )

27.Kalsiy xloridning 150 ml 0,75 M eritmasi bilan reaksiyaga kirishishi uchun natriy karbonatning 0,4 M eritmasidan necha ml kerak?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

CaCl₂ + Na₂CO₃ = CaCO₃ + 2NaCl

Qo’yidagi formula asosida CaCl ning mol miqdorini topib olamiz:

mol

Na₂CO₃ ning mol miqdorini topib olamiz:

mol

Na₂CO₃ ning hajmiy miqdorini topib olamiz:

ml.

28. 3 molyarli kalsiy karbonat eritmasidan qaysi hajmini (ml) 20 ml 5 molyarli kalsiy xlorid eritmasi bilan aralashtirilganda reaksiyada kalsiy ionlari to’la qatnashadi? (Javob: v=33,3 ml)

Mavzu: ALYUMINIY VA BOSHQA p-ELEMENTLAR OLINISHI

1. Metallotermiya usuli bilan toza bo’lmagan bor olinadi. 24 g li bor olish uchun bor (lll)-oksidni magniy metali bilan qaytarib olinadi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

22 g bor metalini olish uchun 22,4 B₂O₃ talab etiladi. 24 g B metalini olish uchun esa necha B₂O₃ kerakligini topamiz:

l

2. 51 kg alyuminiy oksiddan elektroliz yordamida necha kg alyuminiy olish mumkin? (Javob: 27 kg)

3. Alyuminiy oksidini suyuqlantirilib, elektroliz qilish natijasida anodda ajralib chiqqan gaz grafit anodini oksidlab karbonat hosil qilgan. Reaksiya natijasida anodda ajralgan gazning normal sharoitdagi hajmi 67,2 bo’lsa, olingan alyuminiyning massasini (g) hisoblang. (Javob: 108 g)

4. Reaksiya unumi 98 % bo’lganda 24 g toza holdagi borni, bug’ holdagi bor bromidni cho’g’latilgan tantaldan yasalgan sim ishtirokida vodorod bilan qaytarib olinadi. Bug’ holdagi bor bromidni (n.sh.) hajmini hisoblang. (Javob: 47,9 )

5. Metallotermiya usuli bilan 12 g bor angidridini yuqori temperaturada necha g kaliy bilan qaytarilishi natijasida, tarkibida 25 % qo’shimchasi bo’lgan bor metalining massa ulushini hisoblang? (Javob: %)

Mavzu: ALYUMINIY VA BOSHQA

p-ELEMENTLAR XOSSALARI

6. 20 g texnik alyuminiyga o’yuvchi kaliyning mo’l eritmasi bilan ta’sir ettirildi. Natijada 20 vodorod (n.sh. da) ajralib chiqdi. Texnik alyuminiy tarkibida necha foiz erimaydigan qo’shimcha bo’lgan? (Javob: 20 %)

7. 69,6 g magnetit bilan alyuminiy qizdirilganda, 50,4 g temir moddasi ajratib olingan. Shu reaksiyada alyuminiydan necha gramm sarflangan? (Javob: 21,6 g)

8. Magnetiddan 112 g temir olish uchun necha g alyuminiy reaksiyada ishtirok etishi kerak? (Javob: 48 g)

9. Xrom (lll)-oksiddan alyuminiy qo’shib qizdirish natijasida 10,4 g xrom olingan bo’lsa, reaksiya uchun qancha alyuminiy metali ishlatilgan? (Javob: 5,4 g)

10. 5 mol natriyning suv bilan reaksiyasiga hosil bo’ladigan vodorod hajmiga teng miqdorda gaz olish uchun necha gr alyuminiy xlorid kislota bilan reaksiyaga kirishishi kerak? (Javob: 45 g)

11. Alyuminiyga 168 g kaliy ishqori ta’sirida hosil bo’lgan vodorod hajmiga teng bo’lgan vodorodni hosil qilish uchun suyultirilgan sul’fat kislota necha g alyuminiy bilan reaksiyaga kirishishi kerak? (Javob: 82,2 g)

12. 1500 ⁰C da mo’l miqdorda olingan grafitning 54 g alyuminiy bilan reaksiyasi natijasida hosil bo’lgan moddaning gidroliz reaksiya unumi 80 % ni tashkil etganda hosil bo’lgan gazning hajmini (n.sh.) hisoblang. (Javob: 33,6 )

13. 10,8 g alyuminiy xlorid kislotada va natriy ishqorida eriganda hosil bo’ladigan vodorod hajmlarini ( .n.sh.) hisoblang. (Javob: 26,88 )

14. 410 g alyuminiy nitrid qizdirilgan suv bug’lari bilan reaksiyaga kirishganda, necha gramm ammiak olish mumkin? (Javob: 170 g)

15. Hajmi 200 ml bo’lgan alyuminiy sul’fat eritmasidan 40,8 g alyuminiy oksid olingan bo’lsa, boshlang’ich eritmadagi tuzning molyar konsentratsiyasini hisoblang. (Javob: 0,004 M)

16. Agar kimyoviy jarayonlar natijasida alyuminiy sulfatning 600 ml eritmasidan 1,836 g alyuminiy oksid olingan bo’lsa, eritmaning molyar konsentratsiyasi qanchaga teng bo’ladi? (Javob: 0,03 M)

17. Alyuminiy va mis qirindisidan iborat bo’lgan 18,2 g aralashmaga 0,6 mol xlorid kislota ta’sir ettirilganda, 6,72 gaz (n.sh.) ajralib chiqdi. Aralashmada qancha (g) mis qirindisi bo’lgan? (Javob: 12,8 g)

18. 96 % li nitrat kislota bilan alyuminiy va misdan iborat 10 g aralashmaga ishlov berilganda, 4,48 (n.sh.da) gaz ajralib chiqdi. Aralashmadagi alyuminiy massasini (g) aniqlang. (Javob: 3,6 g)

19. Alyuminiy va alyuminiy oksiddan iborat aralashmaga kaliy gidroksid eritmasi ta’sir etishidan 3,36 gaz ajralib chiqdi va kaliy aliminit hosil bo’ldi. Daslabki aralashmaning va uni tashkil etuvchi komponitlarning massasini (g) aniqlang.(Javob: 12,9 g ; 2,7 g Al va 10,2 g Al₂O₃ )

20. 10 g nomalum metalning yonishidan 18,9 g oksid hosil bo’ldi, bunda metalning oksidlanish darajasi 3 birlikda o’zgardi. Bu qaysi metall? (Javob: 27 g Al)

21. 3,2 g uch valentli metall gidroksiddan 7,7 g metall nitrati olindi. Bu qaysi metall? (Javob: 45 g Skandiy)

22. 5,5 g alyuminiy va temir aralashmasiga xlorid kislota qushilganda, 4,48 gaz ajralgan. Aralashmada necha gramm alyuminiy va temir bo’lganligini aniqlang.(Javob: 2,7 g Al ; 2,8 g Fe)

23. 15 g mis va alyuminiy qotishmasiga xlorid kislota bilan ishlov berilganda, 5,6 g vodorod hosil bo’lsa, qotishmadagi alyuminiyning massa ulushini hisoblang. (Javob: 0,3).

Mavzu: AYRIM d-METALLAR

(Cr, Fe, V, Zn, Cu, Au, Mn, Ag) OLINISHI

1. Xromtemirtoshni uglerod bilan qaytarilganda 1 mol xrom olishda necha mol uglerod (ll)-oksid hosil bo’ladi? (Javob: 2 mol)

2. Temir (lll)-oksiddan 2 tonna temir olish uchun qanday hajm CO kerak bo’ladi? (Javob: )

3. Normal sharoitda 33,6 is gazi bilan temir (lll)-oksidni qaytarib necha gramm temir olish mumkin? (Javob: 56 g)

4. Metallotermiya usulida 1mol vanadiy (V)-oksiddan kalsiy metali bilan qaytarib, necha gramm vanadiy olish mumkin? (Javob: 102 g)

5. 27,3 g vanadiy (V)-oksidga toza alyuminiy ta’sir ettirib, necha g vanadiy olish mumkin? (Javob: 15,3 g)

6. Massasi 23,2 g bo’lgan texnik Fe₃O₄ dan temir olish uchun 7,0 g alyuminiy sarf bo’lgan. Boshlang’ich aralashmadagi oksidning massa ulushini toping. (Javob: %)

7. Agar nikil sul’fat eritmasi elektroliz qilinganda katodda 0,02 mol modda ajralib chiqsa, nikildan yasalgan anodning massasi necha grammga o’zgaradi? (Javob: 1,174 g)

8. Kumush nitrat eritmasidan kuchi 8 A ga teng bo’lgan tok ¼ soat o’tganda, elektrodda necha gramm kumush ajralib chiqadi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

4AgNO₃ + 2H₂O 4Ag + O₂ + 4HNO₃

Qo’yidagi formula asosida topib olamiz:

g

9. 10 minut davomida 7 A elektr toki kadmiy sul’fat eritmasidan o’tkazilganda, katodda qancha (g) kadmiy ajraladi? (Javob: 2,44 g)

10. 15 minut davomida 1,25 A kuchga ega bo’lgan tok mis sul’fat eritmasidan o’tkazilsa, katodda qancha gramm mis ajralib chiqqan. (Javob: 0,37 g)

11. Kuchi 3 A bo’lgan tok 40 minut davomida kumush nitrat eritmasidan o’tkazilganda, katodda qancha g kumush ajralib chiqadi? (Javob: 8,06 g)

12. Mis nitrat tuzining suvli eritmasidan 2 soat davomida kuchi 5 A bo’lgan o’zgarmas tok o’tkazildi. Bunda katodda qanday modda va qancha miqdorda ajralib chiqadi? (Javob: 11,9 g Cu)

13. Rux sul’fat tuzining suvli eritmasidan 1 soat davomida kuchi 1,5 A bo’lgan tok o’tadi. Katodda qanday modda va necha g ajralib chiqadi? (Javob: 1,82 g)

14. Nikil nitrat eritmasini elektroliz qilib, 59 g metall olindi. Agar eritma hajmi 166 ml ( kg/m³) bo’lsa, hosil bo’lgan moddaning massa ulushini (%) hisoblang. (Javob: 54,2 %)

15. Suvsiz ruh sul’fat bilan kadmiy sul’fatdan iborat 2,65 g aralashma suvda eritildi. Ruh bilan kadmiyni batamon ajratib olish uchun eritmadan 90 minut davomida 0,536 A kuchga ega bo’lgan elektr toki o’tkazildi. Sul’fatlar aralashmasining tarkibini (g) aniqlang.

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

2ZnSO₄ + 2H₂O 2Zn + 2H₂SO₄ + O₂

2CdSO₄ + H₂O 2Cd + 2H₂SO₄ + O₂

Faradiy sonini 2 ga ko’paytirib olamiz:

K

Qo’yidagi formuladan foydalanamiz:

K

Nomalum tenglama tuzib olamiz:

ZnSO₄ ^{_______________}

x ^{_____________________} a

CdSO₄ ^{_____________} K

y ^{_____________________} b

1,8g ZnSO₄ ; 0,85g CdSO₄ .

16. 40 g natriy sul’fat va kadmiy sul’fat tuzlar aralashmasi 400 ml suvda eritildi. Agar kadmiyni batamon ajratib olish uchun eritmadan 2,144 A kuchga ega bo’lgan doimiy tok 4 soat davomida o’tkazilgan bo’lsa, elektrolizdan keyin eritmada qolgan tuzning konsentratsiyasini (%) toping. (Javob: 1,604 %)

Mavzu: AYRIM d-METALLAR

(Cr, Fe, V, Zn, Cu, Au, Mn, Ag) XOSSALARI

17.Temirga 11,2 xlor ta’sir etganda, temirning qaysi birikmasi va qanday massadagi (g) miqdorini hosil qiladi? (Javob: 54,2 g)

18. Suyultirilgan sulfat kislotada ruh eritilganda 5,6 vodorod chiqdi. Erigan ruxning massasini aniqlang. (Javob: 16,25 g)

19. Tarkibida 16 g mis (ll)-sulfat bo’lgan eritmaga 4,8 g temir qipiqlari solindi.Bunda qancha mis ajralib chiqdi? (Javob: 5,48 g)

20.Tarkibida 15,2 g temir (ll)-sulfat bo’lgan eritmaga 2 g magniy qipiqlari solindi. Bunda qancha temir ajralib chiqdi? (Javob: 4,7 g)

21. 500 g ruda kuydirilganda 324 g rux oksid olingan bo’lsa, rudadagi ruhning massa ulushini toping. (Javob: %)

22. Massasi 5,4 g bo’lgan simob (ll)-oksiddan qancha hajm (n.sh.) kislorod olish mumkin? Reaksiya unumi 90 % ga teng. (Javob: 0,25 g)

23. 43,2 g simob (ll)-oksid parchalanganda 0,56 (n.sh.) kislorod hosil bo’lsa, reaksiya unumi qanday bo’ladi? (Javob: 25 %)

24. Oltin (lll)-xlorid va 119 g vodorod peroksid orasidagi ishqoriy sharoitdagi reaksiya natijasida hosil bo’ladigan oltin massasini (g) va okislorod hajmini ( ) hisoblang. (Javob: 460 g Au ; 78,4 O₂)

25. Oltin (lll)-xloridning ishqoriy sharoitda vodorod peroksid bilan reaksiyasi natijasida 17,73 g oltin hosil bo’ldi. Shu reaksiyada hosil bo’lgan gaz mahsulotning hajmini ( ) hisoblang. (Javob: 3,024 )

26. Agar titan (lV)-xloridni natriy gidrid ishtirokida qaytarish jarayonida 4,48 oddiy gaz modda hosil bo’lsa, reaksiyada qancha natriy gidrid qatnashgan? (Javob: 9,6 g)

27. 1000 g li tarozi toshi tarkibida 95 % temir bo’lgan cho’yandan yasalgan. Tosh tarkibida necha mol temir bor? (Javob: 16,96 mol)

28.11,1 g malahit qattiq qizdirilganda hosil bo’lgan qattiq mahsulotning massasi nechaga teng? (Javob: 4 g CuO)

1. Tarkibida 75 % sof malahit bo’lgan 200 g mineraldan qancha (g) mis (ll)-oksid ajratib olish mumkin? Reaksiya unumi 0,9 ga teng. (Javob: 106,8 g)

30. 98 % li sul’fat kislota ( g/sm³) ning necha millilitri mis bilan reaksiyaga kirishib 1,12 sul’fid angidrid hosil qiladi? (Javob: 5,33 )

31. Zichligi 1,087 g/ml bo’lgan temir (lll)-xloridning 10 % li eritmasidan 30 ml miqdoriga 5 % li kaliy gidroksid eritmasi ( g/ml) dan necha ml qo’shib, temir (lll)-gidroksid hosil qilish mumkin? (Javob: 64,8 )

32. 0,56 g temir qipig’i bilan 0,325 g oltingugurt kukunlari orasidagi reaksiyasida necha g temir sul’fidi hosil bo’ladi? Ortib qolgan moddaning boshlang’ich aralashmaga nisbatan massa ulushi qanday bo’ladi? (Javob: %)

33. Rux nitratning 0,25 M 500 ml eritmasidan va ionlarining massasini toping. (Javob: g va g )

34. Temir (lll)-oksid va mis (ll)-oksiddan iborat 95,5 g aralashma vodorod oqimida qaytarildi. Qaytarilish mahsulotlariga ortiqcha miqdordagi xlorid kislota ta’sir ettirishdan n.sh. da o’lchangan 4,48 vodorod ajralib chiqdi. Qancha g mis qaytarilganini hisoblab toping. (Javob: 63,6 g)

35. Suyultirilgan sulfat kislotada rux erishi natijasida 33,6 vodorod ajralib chiqqan bo’lsa, necha g rux reaksiyaga kirishgan? (Javob: 97,5 g)

36. Ruxning atomlarining xlorid kislota bilan reaksiyasi natijasida hosil bo’lgan vodorodning massasini (g) ko’rsating. (Javob: 0,2 g)

37.16,25 g rux bilan 6,4 g oltingugurtning ta’sirlashuvi natijasida qancha miqdorda qanday mahsulotlar hosil bo’ladi va ortiqcha miqdorda olingan moddani kursating? (Javob: 19,4 g ZnS; 13 g Zn)

38. 0,3 mol mis 0,8 mol nitrat kislota bilan o’zaro ta’sirlashganda, 0,3 mol mis (ll)-nitrat, 0,2mol x va 7,2 g suv olingan. x orqali ifodalangan modda formulasini va uning miqdorini toping? (Javob: NO; 0,20 mol)

39.Massasi 97,4 g bo’lgan xlorid kislotaning 15 % li eritmasida 11,2 g temir qipig’i havo ishtirokida reaksiyada qatnashganda, qanday modda hosil bo’lishini toping. (Javob: 25,4 g FeCl₂ ; 0,4 g H₂)

40. Mis va alyuminiy qirindisidan iborat bo’lgan 18,2 g aralashmaga 0,6 mol xlorid kislota ta’sir ettirilganda, 6,72 gaz (n.sh.) ajralib chiqqan. Aralashmada qancha g mis qirindisi bo’lgan? (Javob: 12,8 g)

41. Konsintirlangan sul’fat kislota bilan rux reaksiyasi natijasida 4,48 (n.sh.) sul’fat angidrid ajralib chiqdi. Reaksiya uchun necha grammdan rux va sul’fat kislota olinganini aniqlang. (Javob: 39,2 g H₂SO₄; 13 g Zn)

42. Sul’fat kislotaning 13 g ruh bilan o’zaro ta’siridan qancha hajm ( ) vodorod sul’fid hosil bo’ladi? (Javob: 1,12 )

43. 65 g 20 % li xlorid kislota 15 g rux bilan reaksiyaga kirishganda, tahminan necha g vodorod ajralib chiqadi. (Javob: 0,356 g)

44. Mis (ll)-sulfatning 40 g 30 % li eritmasiga 10 g temir kukuni qo’shildi. Reaksiya natijasida hosil bo’lgan oddiy moddaning massasini (g) aniqlang. (Javob: 4,8 g Cu)

45. Mis sul’fat eritmasidan 160 g misni siqib chiqaradigan rux massasini hisoblang. (Javob: 162,5 g)

46. 40 g mis sul’fat eritilgan eritmaga 11,2 g temir kukuni qo’shilganda, qanday moddalar va qanday massada (g) hosil bo’ladi? (Javob: 30,4 g FeSO₄; 12,8 g Cu)

47. Mis va temirdan iborat 6,0 g aralashmaga konsintirlangan nitrat kislota ta’sir etganda, 2,24 (n.sh.da) gaz ajralib chiqdi. Aralashmadagi temir massasini (g) aniqlang. (Javob: 2,8 g)

48. Massasi 19 g bo’lgan Vlll-gruppa elementining xlor bilan reaksiyasi natijasida 55,25 g metall xlorid hosil bo’lgan. Metalni aniqlang. (Javob: 56 g)

49. 480 g temir (lll)-oksid to’liq qaytarishga kerakli bo’lgan vodorod hosil bo’lishi uchun alyuminiy moddasining qanday miqdori ishqor eritmasi bilan reaksiyaga kirishishi kerak.(Javob: 6 mol)

50. Tarkibida 20 % begona moddalar bo’lgan gematitning 200 kg miqdoridan 94 % temirni cho’yandan necha kg tayorlash mumkin? (Javob: 119 g)

51.Konsentratsiyasi 20 % bo’lgan temir sulfat eritmasining 500 g miqdorini kislotali sharoitda oksidlash uchun necha litr 0,1 molyarli kaliy permanganat eritmasi sarf bo’ladi? (Javob: 1,32 g)

52. Massasi 40 g bo’lgan temir plastinka mis (ll)-sul’fat eritmasiga tushirildi. Plastinka massasi 43 g etganda, eritmaga necha gramm temir o’tadi?

Yechish: Reaksiya tenglamasi:

56 g bo’lgan Fe plastinka CuSO₄ eritmasiga tushirilganda, plastinka massasi 64 g ga etadi. Bundan chiqdi eritmaga 8 g Fe o’tadi. 8 g Cu plastinkaga o’tadi.Agarda bizga eritmaga tushirilgan Fe plastinkasini massasi 40 g bo’lsa, u holda plastinka massasi 43 g ga ortadi. Eritmaga necha g Fe o’tganini topib olamiz:

21 g Fe eritmaga o’tgan.

53. Kumush nitrat eritmasiga massasi 12,25 g bo’lgan rux tayoqchasi tushirilgan va tayoqchaga 2 g kumush qoplangandan so’ng, tayoqcha 2 g kumush qoplangandan so’ng, tayoqcha eritmadan chiqarib olingan.Tayoqcha massasi qanday bo’ladi? (Javob: 13,65 g )

54. Mis (ll)-sulfatning 0,1 M eritmasining 200 ml miqdoriga massasi 10,112 g bo’lgan temir bo’lagi tushiriladi. Eritmadagi misning hammasi siqib chiqarilgandan keyin, plastinka massasi qancha (g) bo’ladi? (Javob: 10,27 g)

55. Kumush nitrad eritmasiga massasi 12,25 g bo’lgan rux tayoqchasi tushurilgan va tayoqchaga 2 g kumush qoplangandan so’ng, tayoqcha eritmadan chiqarib olingan. Tayoqcha massasi qanday bo’ladi? (Javob: 13,65 g)

56.Kumush nitrat eritmasiga massasi 80 g bo’lgan mis plastinka tushirildi. Kumush batamom siqib chiqarilgandan keyin, plastinkaning massasi 3,8 % ga ortdi. Eritmada qancha kumushnitrat bo’lgan? (Javob: 6,8 g)

57.Mis sul’fatning 125 g 20 % li eritmasiga massasi 50 g bo’lgan temir plastinka eritmasidan chiqarib olindi, quritildi; uni tortib ko’rilganda massasi 51 g bo’lganligi aniqlandi. Eritmadagi temir sul’fatni massa ulushini aniqlang. (Javob: 54,2 %)

58. Misdan yasalgan sterjin kumush nitrat eritmasida tutib turilganda, 38,4 g massasi 15,2 g ga ortgan. Sterjenni 95 % li sulfat kislotada eritish uchun necha g eritma sarf bo’ladi? (Javob: 124 g)

59.Temir va misdan iborat 11,95 g aralashmani to’liq xlorlash uchun 5,6 (n.sh.) xlor sarflandi. Aralashmadagi temirning massasini (g) hisoblang. (Javob: 5,67 g Fe)

60. Temir (lll)-oksid va mis (ll)-oksiddan iborat 95,5 g aralashma vodorod oqimida qaytarildi. Qaytarilish mahshulotlariga ortiqcha miqdordagi xlorid kislota ta’sir ettirishdan n.sh.da o’lchangan 4,48 vodorod ajralib chiqdi. Qancha (g) mis qaytarilganligini hisoblab toping.(Javob: 63,6 g)

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Ерыгин Д.П., Шишкин Е.А. Методика решения задач по химии. –М.: Просвещение, 1989.

2. Лидин Р.А., Молочко В.А., Андреева Л.Л. Задачи по неорганической химии. –М.: Высш.шк., 1990.

3. Малолеткова Е.И. Экспериментальные задачи по неорганической химии. –М.: Просвещение, 1964.

4. Fayzullayev O.F., Fayzullayev O.O. Kimyo. Umumiy kimyodan masala va mashqlar to‘plami. –Samarqand, SamDU, 2003.

5. Fayzullayev O.F., Fayzullayev O.O. Umumiy kimyo. Masala va mashqlar to‘plami. –Samarqand, SamDU, 2005; 2006; 2008.

6. Магдесиева Н.Н., Кузьменко Н.Б. Химиядан масалалар ечишни ўрганайлик. –Т.: Ўқитувчи, 1991.

7. Хомченко Г.П., Хомченко И.Г. Химиядан масалалар. –Т.: Ўқитувчи, 1989.

8. Ҳакимов Ғ. Химиядан олимпиада масалаларини ечиш. –Т.: Ўқитувчи, 1973.

9. Муфтахов А.Г. Химиядан олимпиада масалалари ва уларнинг ечимлари. –Т.: Ўқитувчи, 1993.