Тема: Ренессанс

2-mavzu: Uyg‘onish davri

Reja:

1. G‘arbiy yevropa mamlakatlarida milliy polifonik maktablarning shakllanishi.

2. Xor polifoniyasi ustalari O.Losso, Dj.Palasterina.

3. Madrigal san'atining gullab-yashnashi.

4. Yangi musiqiy notatsiyaning shakllanishi.

Tayanch so‘zlar: Ritmik xayot, diskant, organum, menzural nota yozuvi, cho‘zimliklar, Frankon, eski cherkov vokal musiqa, motet.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.Браудо Е.М. Всеобщая история музыки. Т. 1 (до конца 16 столетия). / Петербург государственное издательство, 1922

2 Ливанова Т. История западноевропейской музыки до 1789 года: Учебник. В 2-х т. Т. 1. по XVIII век. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Музыка, 1983.

https://ru.wikipedia.org/wiki/Палестрина,_Джованни_Пьерлуиджи

https://zen.yandex.ru/media/id/5ac690d8f0317343e9d4e168/sokrovisca-starinnoi-muzyki-madrigaly-klaudio-monteverdi-5ebfa775ce25c80f46022c59

1. G‘arbiy yevropa mamlakatlarida milliy polifonik maktablarning shakllanishi.

Niderlandiyadagi Uyg'onish davridagi eng katta madaniy va ilmiy yutuqlardan biri bu polifoniyaning rivojlanishi edi. Polifoniya (yunoncha polys - ko'p, ko'p, keng va telefon - ovoz, ovoz), musiqani polifoniyaning bir turi, bu to'qimalarni tashkil etuvchi ovozlarning tengligiga asoslangan (shu bilan bog'liq atama - kontrpunte - nemis Kontrapunkt, lotincha punctum contra punctum, so'zma-so'z) - nuqtaga qarshi nuqta). Ularning birlashishi umumiy tovushni muvofiqlashtiradigan uyg'unlik qonunlariga bo'ysunadi.

Polifoniya (yunoncha polys - ko'p, ko'p, keng va telefon - ovoz, ovoz), musiqani polifoniyaning bir turi, bu to'qimalarni tashkil etuvchi ovozlarning tengligiga asoslangan (shu bilan bog'liq atama - kontrpunte - nemis Kontrapunkt, lotincha punctum contra punctum, so'zma-so'z) - nuqtaga qarshi nuqta). Ularning birlashishi umumiy tovushni muvofiqlashtiradigan uyg'unlik qonunlariga bo'ysunadi.

Polifoniya - gomofonik-garmonik polifoniyaga qarama-qarshi tomoni, bunda bitta (odatda yuqori) ovoz (ohang) hukmronlik qiladi va uning ekspresivligini oshiradigan boshqa akkord tovushlari hamroh bo'ladi. Polifoniya asarda keng rivojlangan, erkin melodik-chiziqli tovushlar birikmasidan iborat.

Niderlandiya - bu XV asrga kelib bo'lgan mamlakat. qudratli polifoniya maktabi shakllandi. Gollandiyadagi (shuningdek Italiyadagi) polifonik fikrlash "qat'iy yozuv" uslubi bilan bog'liq edi. Biroq, golland maktabiga nisbatan ushbu uslub biroz konkretlashtirishni talab qiladi: gollandlar orasida dominant polifonik shakl kanon edi.

2. Xor polifoniyasi ustalari O.Losso, Dj.Palasterina.

Giovanni Pierluigi da Palestrina (italiyalik Giovanni Pierluigi da Palestrina, lotinlashtirilgan shaklda - Ioannes Petrus Aloysius Praenestinus; "Jannetto" laqabi bor - Jannetto; 1525 yoki 1526 yil 17-dekabr, Falastin yoki Rim - 1594 yil 2-fevral, Rim) - italiyalik bastakor, bittasi Uyg'onish davrining eng yirik polifonistlaridan. Rim musiqa maktabining eng muhim vakili.

Falastrinaning aniq tug'ilgan sanasi va joyi noma'lum. Grove (2001) ma'lumotlariga ko'ra, Falastrina 1525 yil 3 fevraldan 1526 yil 2 fevralgacha, ehtimol Falastin shahrida tug'ilgan (Rim yaqinida). Shaharning nomi o'z nomini olgan , deb ishonishadi, garchi u omon qolgan harflarda odatda Giovanni Petraloisio sifatida imzolagan .

Bolaligidan boshlab, Falastrin cherkov o'g'il bolalar xorida qo'shiq kuyladi. Dastlab uning tug'ilgan shahri xorida va 1537-40 yillarda. - Santa Mariya Maggiore Rim cherkovida 1544-49 yillarda. St.ning organisti va bandmasteri sifatida xizmat qilgan. Agapita shahri Falastrinada Xuddi shu joyda, 1547 yilda Falastrina Lucretia Goriga uylandi.

1572 va 1575 yillarda Rimda boshlangan epidemiyalar uning o'g'illari Rodolfo va Anjeloni hamda ukasi Sillani olib ketdilar. 1578 yilda Falastrinaning o'zi og'ir kasal bo'lib, Mantua gersogi Guglielmo Gonsagadan ommaviy uchun juda foydali buyurtmani qoldirishga majbur bo'ldi. 1580 yilda Falastrinaning rafiqasi Lukretsiy vafot etdi. Yurakdan ezilgan bastakor ruhoniylikni olishga qaror qildi, ammo tayinlanish arafasida u boy beva Virjiniya Dormoli bilan uchrashdi va 1581 yilda qayta turmushga chiqdi.

Hayotining so'nggi yillarida Falastrina o'zining musiqiy faoliyatini Rim yaqinida ko'chmas mulk savdosi bilan shug'ullangan rafiqasining biznesiga sarmoyalar bilan muvaffaqiyatli birlashtirdi.

3. Madrigal san'atining gullab-yashnashi.

Madrigal nomi italiyalik madrigale va lotincha matriceadan kelib chiqqan - ona (ona) tilidagi qo'shiq) - bu kichik musiqa va she'riyat, odatda sevgi va lirik tarkib.

Madrigal Uyg'onish davrining boshlarida (XIV asr) F. Petrarka, G. Bokkachyo, Franko Sakhetti she'riyatida, italiyalik Ars nova Jakopo Bolonya, Franchesko Landini va boshqalar bastakorlari orasida rivojlana boshladi. Oxirgi Uyg'onish davrida odatda 4 yoki 5 ta ovoz uchun madrigal - polifonik vokal qismi (kamroq ovozlarning ko'pligi uchun kamroq, 10 tagacha), qoida tariqasida, bayt shaklida. XVI asrda Italiyada madrigal bastakorlarning turli ijodiy tajribalari uchun, ayniqsa she'riyat va musiqani (shu jumladan, "madrigalizmlar" deb nomlangan ovozli yozuvlarni) birlashtirish sohasida asosiy janr bo'lib, kompozitsiya texnikasining yangi uslublarini, uyg'unlik, ritm va shakl kategoriyalarini sinab ko'radigan joy.

Klaudio Monteverdi, taxminan. 1597, muallif noma'lum, (Ashmolean Museum, Oksford). Monteverdining eng qadimgi portreti. Bu erda bastakor 30 yoshda, portret Mantuada chizilgan.

Ilk barokko musiqiy madaniyati tarixidagi ajoyib hodisa buyuk italyan bastakori Klaudio Monteverdining ijodi edi. Klaudio (Jovanni Antonio) Monteverdi Cremona shahrida shifokor oilasida tug'ilgan va 1567 yil 15-mayda suvga cho'mgan. U jiddiy ma'lumot oldi, Cremona universitetini tugatdi. Monteverdi Piemont jamoatining dirijyori Antonio Ingenieri bilan o'qish paytida keng musiqiy bilimlarga ega bo'ldi.

Monteverdi musiqa uchta ruhiy holatni ifoda etish uchun yaratilganligini ta'kidladi: muloyimlik, o'zini tutish va hayajonlanish, va u birinchi ikkita misolni ko'plab misollarda uchratgan va uchinchisi "qo'zg'aladigan" uslubni kashf qilishning o'ziga xosligi unga tegishli.

Monteverdi musiqa san'atida uslublarni tubdan o'zgartirib yuborgan davrda ishlagan. Uyg'unlik va muvozanat - Uyg'onish davridagi estetik ideal - endi inson ehtiroslarini butun intensivligida ifoda etish uchun paydo bo'layotgan ehtiyojga javob bermay qoldi. Xor polifoniyasi o'rnini yakka ashula bilan cholgu chalib, monodiya bilan almashtirish boshlanadi.

Musiqachilar, Ibrohim Bosse tomonidan rasm 1635

Monteverde lirikasining durdonasi "Sfogava con le stelle" (to'rtinchi kitob, 1603) javobsiz sevgi mavzusiga bag'ishlangan: azoblangan, ehtirosli odam, tungi osmonga qarab, azoblarini yulduzlarga to'kadi.

https://youtu.be/rY40aMDMIAo

https://youtu.be/4WPqZqf1uRw

4. Yangi musiqiy notatsiyaning shakllanishi.

Polifonik musiqa rivoji, tovushlar munosabati va oralig‘ida aniq qoidalarni ishlab chiqilishi oqibatida nevma semeografiyasi o‘rniga yanada mukammal, xususan, ovozlar cho‘zimligini grafik ko‘rinishda namoyish qilgan yozuvni yaralishiga talab oshdi. Ushbu yozuv, xoral nota yozuviga qaramaqarshi turgan menzural (lotinchadan «mensurabilis» - «o‘lchash mumkin») nota tizimi bo‘ldi.

Ma'lumki, qadimgi cherkov aytimlarini kuylashda so‘z bo‘g‘inlarning tabiy urg‘ulanishining o‘zi, ijrochilar uchun cho‘zimliklarni aniq vaqt ichida ko‘rsatishga zamin yaratmagan. Xonandalar bir ovozli kuy chizgisida so‘z matnining talqin qilinishiga qarab, urg‘ularni tabbiy holda qo‘yib chiqganlar. Cherkov bir ovozlik shakllarida ovozlarni yurgizishda sodda paralel xarakatalanishni ko‘rsatish uchun ishlab chiqilgan qadimgi yozuv me'rlari bilan ma'lum vaqtgacha qoniqgan. Ammo, ko‘povozlik shakllarni jadal rivoj va yangi badiiy tamoyillar birikmasida hosil bo‘lgan ovozlar xarakatini yuzaga kelishi bilan, ritm va cho‘zimliklarni turfa qirralarini yaratish,va muhimi, ularni aks ettib muhrlashga muhtojlik sezila boshladi.

Qadimgi xoral yozuv

XI- asr ohiri va XII- asrning birinchi yarmida ritmik xayotning mavqyei yanada o‘sib boradi va aynan shu palladan boshlab jonli musiqiy ijodiy tafakkur qotib qolgan antik musiqa an'analaridan holis bo‘lgan olda, o‘z qaddini tiklab ko‘taradi . To‘g‘ri, XII -asrga to‘g‘ri kelgan musiqiy bo‘rilish vaqti haqida kerakli bo‘lgan tarixiy ma'lumotlar nihoyatda kam. Ammo, shu asrning yakunida musiqa nazariyotchilar tomonidan bir qator risolalar yaratilgan bo‘li, ularda ko‘povozlik kuylash borasida keng va atrofili kuzatuvlar qayd etilganligini ta'kidlash joiz. Bu esa o‘z navbatida badiiy amaliyotning nazariy farazlari, allaqachon o‘z ildizlarini otib borganligidan dalolat beradi.

XII -asrning ohirida yozilgan «Compendium Magistri Franconis» risolasida menzural musiqa bo‘yicha tadqiqot yaratgan nemis musiqashunosi Frank Kelnskiy konsonanslar ta'limotini kuyidagicha izohlaydi: “Har bir diskant konsonanslar bilan boshqarilib kelinadi.Endi bir vaqtni o‘zida hosil bo‘lgan konsonans va dissonans munosabatini ko‘rib chiqamiz.

Parijlik Franko (kattasi) taniqli “Ars cantus mensurabilis” risolasining muallifi bo‘lgan bo‘lsa, kichigi Frank Kelnskiy “Compendium discantus» risolasi muallifidir.

Menzural nota tizimi asosida nafaqat tonlar balandligi balki, ularni o‘lchamini ham nazarda tutilgan. Menzural musiqa ko‘povozli ko‘rinishda ma'lum belgilar yordamida tonlarni cho‘zimliklarini namoyish qilgan..

Menzural tizimining nazariyotchilardan biri Frank Kelnlik(kichik), to‘rt turdagi menzural yozuvni tasniflagan. XIV- asrga kelib ularni safiga vokal figuralarni kichik ko‘rinishidan hosil bo‘lgan yana ikkitasi (Minima va Semiminima) qo‘shiladi.