"Тазалык - өмүрдүн мүлкү"

Жумаев Мырзабек атындагы жалпы орто билим беруу мектеби

Тема: Оздук гигиена,тазалык.

Тарбиялоочу багыты:Сергек жашоо образы

Сабактын максаты:Тазалык боюна маалымат алуу.

2017-2018-окуу жылы

Тазалык - өмүрдүн мүлкү.

А: Окуучуларга суроолор.

1. Коомубузду таза деп ойлойсуңарбы?

2. Тишиңерди күндө тазалайсыңарбы?

3. Өзүңөрдүн тазалыгыңарга кантип көңүл бурасыңар?

Б: Теманы түшүндүрүү.

Тазалыкты, таза болууну бир канча категорияга бөлсөк. Дененин тазалыгы, чөйрөнүн тазалыгы, ички дүйнөнүн тазалыгы, ж.б.у.с. Бул темада көптөгөн китептер жазылып келген, себеби, тазалык бул биздин жашообуздун кепилдиги. Денебиздин, чөйрөбүздүн, коомубуздун тазалыгы – бул дүйнөдө узак жашоого себеп болсо, ички дүйнөбүздүн, рухубуздун тазалыгы – наркы дүйнөдө аман болушубузга түрткү болот. Бул жерде да бүт ушул тема боюнча сөз кылсак, узакка созулат, ошондуктан денебиздин тазалыгы боюнча сөз кылганга аракет кылалы.

Тазалык – түрдүү кирлерден, зыян, ашыкча нерселерден арылуу дегенди билдирет.

Жаратылыштын, табияттын өзгөчөлүгү - өзүн тазалоо механизминин иштеши. Микро-организмдерден кара тешиктерге чейин баарында тазалоо функциясы бар. Мисалы, өлгөн карганы башка карганын көмүшү, көздү тазалап турган карек, чаңды жок кылган жамгыр, микропторду өлтүргөн кар. Адамда да тазалыкка карата көңүл буруу, кир карата жийиркенүү сезимдери жайгашкан. Бир адам өзүнүн тазалыгына маани берсе да, бербесе да, мамиле кылган адамдардан тазалыкка көңүл буруусун каалайт. Коомдо да өзүн таза алып жүргөндөрдүн кадыр-баркы болот. Демек, ар бирибиз тазалыкка көңүл бурсак, жеке да, коом катары да, кадыр-баркка ээ болобуз. Ал үчүн эмне кылыш керек. Денебизди жана кийимибизди кантип таза алып жүрүүгө болот?

Денебиздин тазалыгы: Дене таза болуш үчүн самындын жардамы менен 37-38 градустагы сууну колдонуш керек. Күндө болбосо да, эки күндө бир, же жок дегенде жумада бир жуунуп туруш керек. Денеге суунун тийиши денедеги энергияны теңдештирет. Түрдүү оорууларга пайдасы тийгени, териге, психикага, кандын айланышына жардам бергени анык. Кээде муздак душтун да ушундай пайдалары бар. Муздак душ ала албагандар душтан кийин кол, бет жана буттурды муздак суу менен жууса да сергип, кандын айланганын сезишет. Өтө ысык суу менен жуунуп, катуу мочалка менен ышкоо териге зыян бериши мүмкүн. Көпчүлүк түшкөн, суу айланбаган бассейиндерге мүмкүн болушунча түшпөш керек.

Колдорубуздун тазалыгы: Башкалар менен учурашканда, бир нерсе бергенде, кармаганда, тамак жегенде колдорубузду колдонгондуктан колдорубуздун тазалыгына көңүл бурушубуз керек. Тамактан мурун жана кийин, уйкудан турганда, тамак-аш азыктарын кармарда, тамак даярдарда, жаныбарларды кармагандан кийин колдорубузду жуушубуз керек. Колду жууганда тырнактардын түбүндө топтолгон микроптордун жуулушу кыйыныраак болгондуктан, тырнактардын бир жумада бир алынып турганы жакшы болот. Туалет сыяктуу жерлерден чыкканда колду самын менен жуу керек.

Жүзүбүздүн тазалыгы: Жүзүбүз мойнубуз менен бирге жууганда, баш ооруп жатса ооруганы басаңдайт, баштагы кандын айланышы жакшырып, сергек боло түшөбүз. Көчөдө жүргөндө көчөдөгү ар түрдүү чаң, машиналардын түтүнү, чаң менен көтөрүлгөн микроптор бетибизге жармашат. Ошондуктан бат-бат жууп турганда пайда бар.

Буттардын тазалыгы: Адам тердегенде, өзүн ыңгайсыз сезип душ алат. Нары-бери басканда бут да тердейт. Тер менен кошо денедеги кээбир заттар бөлүнүп чыгат. Ошондуктан күндө өзгөчө бармактардын арасын кошуп жууп, анан жакшылап кургатып алыш керек. Себеби, нымдуу жерде грибоктордун көбөйүшүнө шарт түзүлөт. Ошондой эле, байпактардын жана бут кийимдин тазалыгана көңүл буруш керек. Байпактарды бат-бат алмаштырып, бут кийимдин да ыңгайлуусун жана кыспаганын тандаш керек. Кыскан бут кийим теринин өйкөлүшүнө жана буттун бат тердешине себеп болот. Бут кийимди да кез-кезде жууп туруш керек. Бутту жууганда тырнактардын түбүндө топтолгон микроптордун жуулушу кыйыныраак болгондуктан, тырнактардын бат-бат алынып турганы жакшы болот. Тырнакты түз алганда пайда бар, себеби, буттун этине батышы мүмкүн. Ал эми колдукун айлантып алса болот.

Ооздун жана тиштердин тазалыгы: Тилекке каршы өлкөбүздө адамдардын жаш кезинен эле тиштери курттап, ооруп, түшүп жатат. Бул, тиштерибизге керектүү мамиле жасабай жатканыбызда. Тиштерибизди коргоонун бир жолу шетка менен жууп туруу. Тамактануудан 1.5 сааттан кийин аз паста менен жууш керек. Шетканы үч айда бир алмаштырып туруш керек. Тазалаганда шетканы эттен тишке карай сүртүш керек. Шекер жана карбонгидрат кошулган нерселерди жегенден кийин оозду суу менен жууп же бираз суу ичип алыш керек. Оорубаса деле тиштерди алты айда бир стоматологго көрсөтүп, консултация алып туруш керек.

Чачтын тазалыгы: Чачтын тазалыгы да ден-соолукка таасирин тийгизет. Чачыбыз паразиттердин уюгу. Жогоруда айтылгандай көчөдөгү чаңдын баары чачыбызга конот. Чачты бат-бат жууп туруу менен чачтардын майлашып, микропторун көбөйүшүнүн алдын алыш керек. Ар дайым тарап, көрүнүшүнө да маани беришибиз керек. Чачтын боелушу кээде зыянын тийгизип коюшу да ыктымал. Өтө суук же өтө ысык эмес болбосо баш кийимди чечип, чачты таза абада да алып жүрүш керек.

Көз, мурун жана кулактын да тазалыгына көңүл бурушубуз керек. Дененин кээбир жерлериндеги жагымсыз кылдарды да алып туруу зарыл. Туалетке да чоң жумуш менен барган болсок, кагаз колдонгондон кийин суу менен жууп койгондун көп пайдасы бар.

Булардын баарын силер ансыз деле билсеңер керек, бирок билген нерсени эскертүүдө пайда бар. Мисалы сөзүндө турбагандын жаман экенин баарыбыз билебиз бирок жаман экени дагы бир жолу айтылып эскертилгенде, аяр мамиле кыла баштайбыз жана берип кийин унутуп койгон сөздөрүбүздү эстейбиз. Ошол сыяктуу, бул деле, тазалыктын биринчиден өзүбүздүн гана ден-соолугубузга пайда алып келгенин эскертүү иретинде айтылды.

Бир көгүчкөн өзүнүн жашаган жерине аябай көңүл буруп тазалыгына маани берчү экен. Бирок кайсы жерге уя жасабасын, уясы бат эле жагымсыз жыт менен толуп, көгүчкөн ал жыттын кайдан келгенин түшүнбөй эле, кайра башка жакка уя куруп көчүп кетчү экен. Бир күнү, жаңы жасаган уясы да жыттанып кетип, анын кайдан келгенин түшүнбөй отурса, жанына жашы улгайып калган бир көгүчкөн учуп келип конот. Жаш көгүчкөндүн ойлуу түрүн көрүп, эмне сар-санаасы бар экенин сураса, ал болгонун айтып берет. Баарын угуп, баам салып, байкап, акырында мындай дейт: «Сен бул проблеманы үй алмаштырып чече албайсың. Проблема өзүңдө. Сенин тынчыңды алган жыт өзүңдөн келип жатат. Өзүңдү таза алып жүрсөң, сенден жагымсыз жыт да чыкпайт, үйүңү да каптабайт. Жуунгун.», - деген экен.

Бул аңгемени түз мааниде түшүнсөк да болот. Жогоруда айтылгандай тазалыкка көңүл буруш керек. Башка чыгара турган маани болсо: бир адам чөйрөдөн келген жагымсыз көрүнүштөргө себеп болгон нерселерди биринчиден өзүбүздөн издешибиз керек. Айланадагы адамдар бизге жакпагандай өздөрүн таза алып жүрбөсө, мен жетишинче үлгү боло албадымбы, менден эмне кетти, же болбосо, мен эмне кыла алам деп кайра өзүбүздү суракка алышыбыз керек.

Демек, биринчиден өзүбүз таза болушубуз керек, анан чөйрөбүздө болуп жаткан тазалыкка тиешелүү жагымсыз нерселерди менин өзүмдүн чечкенге салымым кандай болушу мүмкүн деп ойлонуш керек, керек болсо башты оорутуш керек. Коомдо биз да жашайбыз. Биз жашаган коомдо эмне үчүн бизге жакпаган нерселер орун тапсын. Жагымсыз нерселерге орун бербешибиз керек. Аларды жоюшубуз керек.

Химия

9а-класс

Талантбек кызы Айперим

2017-2018 окуу жылы