Тамеки чегүү математикалык мисалдарда

Тамеки чегүүнүн зыяндуулугу (математикалык тилде)

Максаты жана милдеттери

Милдеттери:

– тема боюнча илимий маалыматтарды талдоо;

– айланадагылардын организмдерине тамеки кандай зыян алып келээрине түшүндүрмө берүү;

– тамеки чегүү кандай кесепеттерге алып келээрин аныктоо;

– тамеки чегүү ден соолукка зыян экендигин далилдөө;

– бул проблемага чоңдордун жана балдардын мамилесин ачып көрсөтүү.

Максаты:

- тамеки чегүү эбегейсиз зыян алып келээрин түшүнүү жана далилдөө;

- маселелердин жардамы менен тамеки чегүүнүн зыяндуулугун далилдөө.

Гипотеза:

Тамеки чегүү зыяндуу жана аны математикалык тил менен далилдөөгө болот деп божомолдойм.

Изилдөө объектиси:

- Адам

Изилдөө предмети:

- Адамдын ден соолугу, зыяндуу адаттын адамдын ден соолугуна болгон таасири.

Изилдөө базасы:

- окуучулар, алардын ата-энелери, мугалимдер.

Изилдөө методдору:

- илимий адабияттарды талдоо;

- байкоо;

- анкета толтуруу;

- алынган натыйжаларды салыштыруу.

Иштин максаттары:

1. «Тамекинин жана тамеки чегүүнүн келип чыгуу тарыхы» боюнча адабияттарды окуп үйрөнүү.

2. Никотин мектеп окуучуларынын ден соолугуна кандай таасир тийгизээрин билүү.

3. Тамеки чегүү жөнүндөгү маселелерди чыгаруу, тамеки чегүү менен күрөшүүнүн бир каражаты катарында.

4. Корутунду чыгаруу жана тамеки чегүү менен күрөшүүгө кеңештерди жана сунуштарды берүү.

• Тамеки чегүүнүн тарыхынан

• Тамеки чегүү байыркы заманда пайда болгон …
• Тамеки Европага Америкадан келген. Аны Испанияга Христофор Колумб алып келген.
• Бара-бара тамеки Европаны «кыдырып», Орусияга чейин жеткен.
• Пётр I нин тушунда гана тамеки фабрикалары пайда болгон. Тамеки тартуу бүткүл өлкөгө тарай баштаган.

2. Түтүндүн химиялык курамы жана анын таасири

• Көмүртек кычкылы - 18,4 мг
• Никотин - 3 мг
• Аммиак - 16,2 мг
• Мышьяк - 0,8 мг
• Ацетон - 0,3 мг
• Синиль кислотасы - 0,03 мг
• Көмүртек окиси - 23 мг

Никотин таасир көрсөтөт:

дем алуу

нерв

тамак сиңирүү

системаларына

Тамекинин түтүнү төмөнкүлөргө сокку берет:

• ооздун былжырлуу катмарына;
• кекиртекке;
• мурунга;
• тиштерге.

Келип чыгат:

• гастрит;
• аппетит жоготуу;
• ашказан жаралары;
• он эки эли ичеги жаралары

Түтүндүн курамдык бөлүктөрү канга өтөт. Кычкылтек жетишсиздиги келип чыгат. Айрыкча нерв клеткалары жабыркайт, чоң дозалардын натыйжасында паралич пайда болуусу жана жүрөктүн токтоп калуусу мүмкүн.

Түрдүү булактардагы маалыматтарга караганда дүйнөдө жыл сайын 3,5 миллионндой адам өлүмгө учурайт. Тамеки чегүүдөн келип чыккан оорулардын 90% ти онкологиялык оорулар .

3. Дүйнөдөгү жана Орусиядагы ырайымсыз статистика

• Дүйнөдө 1,1 млрд тамеки чегүүчүлөр жашайт.
• Тамеки чегүүчүлөрдүн 80% ти тамеки чегүүнү мектепте башташкан.  
• Тамеки чегүүнүн кесепетинен келип чыккан оорулардан Орусияда ар 9 секундада адам өлүмү катталып турат. 
• 12 жаштагы өспүрүмдөрдүн 30%ти тамеки чегүүнү башташат, ал эми 14 жашка барганда бул цифра дээрлик эки эсеге өсөт.
• 18 жаштагылардын 80%ти тамекини жок дегенде бир жолу чегип көрүшкөн.  

Орусиядагы тамеки чегүүчүлөрдүн саны:

«Глобальный опрос взрослого населения о потреблении табака» (GATS) уюмунун изилдөөсүнө ылайык, Орусияда тамеки чегишет:

эркектер - 60,2 %; аялдар - 21,7 %.

чоң адамдардын ичинен 43,9 млн адам тамеки чегет (40 %)

7,3 млн адам 18 жашка чейинки куракта чегип баштаган

Бир күндөгү орточо сигарет саны:

эркектер – бир күндө 18 сигарет; аялдар – бир күндө 13 сигарет

Орусиянын калкынын 80%ти пассивдүү чегүүгө дуушар болушат:

жумушта 35 % ке,

барларда 90,5 % ке,

ресторандарда 78,6 % ке.

Тамеки чегүүгө каршы мыйзам

Бул мыйзамга ылайык коомдук тамактануу жайларында, мамлекеттик мекемелерде, бардык билим берүү мекемелеринде, ооруканаларда, стадиондордо, поезддерде, вокзалдарда жана башка бардык коомдук жайларда тамеки чегүүгө тыюу салынган.

1-маселе

Адам тамеки чегүүнү 17 жашында баштап, күн сайын 10 даана сигарет чексе, анда 75 жашка чыккан адам тамекиге орточо канча акча сарптайт?

Чыгаруу:

1) 75-17= 58 жыл (тамеки чегүү мезгили, жылдар);

2) 14х366 күн = 5 142 күн (толук жылдар);

3) 44х365 күн = 16 060 күн;

4) 5142+16060= 21 202 күн (тамеки чегүү мезгили, күндөр);

5) 21202х10 сигарет = 212 020 сигарет (тамеки чегүү мезгилиндеги чеккен сигареттердин саны);

6) 212020сигарет : 20= 10 601 куту (тамеки чегүү мезгилиндеги чегилген сигарет кутуларынын саны);

7) 10601 куту х 57= 604257 рубль (тамеки чегүү мезгилиндеги сарптаган акчасы).

Жообу: 604257 рубль

2-маселе

Тамеки чегүүчүлөрдүн 80%ти өпкө оорусунан жабыркай тургандыгы белгилүү. Эгерде айылда жашаган 543 адамдардын ичинен 100 адам тамеки чеккен болсо, анда оорубаган адамдардын санын тапкыла.

Чыгаруу:

1) 100 х 0,8 = 80 адам оорулуу;

2) 543 - 80=463 оорубаган адамдар.

Жообу: 463 адам.

3-маселе

Эгерде адам бир күндө бир куту, б.а. 20 сигарет чеккен болсо, анда ар бир даана сигарет адамдын өмүрүн 5 минутага, демек бир күндө адамдын өмүрүн 100 минутага, бир айда 50 саатка, жылына 25 суткага кыскартат. Адамдын өмүрүнүн узактыгы 70 жыл болсо, анда тамеки чегүүнүн айынан адам канча жылдык жашоосунан айрылат?

Чыгаруу:

1) 5 х 20 = 100 минута, бир күндө

2) 100 х 30 = 3000 мин. = 50 саат, бир айда

3) 50 х 12 = 600 саат = 25 сутка, бир жылда

4) 25 х 70 = 1750 сутка = 5 жылдык жашоосунан айрылат.

Жообу: 5 жыл

Тамеки чегүү зыяндуу

• Нерв, жүрөк-кан тамыр системалары жабыркайт.
• Бет боз топурак түсүнө окшоп өзгөрөт.
• Анемия (аз кандуулук).
• Бойдун өсүүсү акырындайт.
• Көрүү начарлайт.
• Эске тутуу начарлайт.
• Көңүл буруу, сезгичтик төмөндөйт.

Тамеки чегүүнү эмес, жашоону танда!