Саба?ты? та?ырыбы: С?йлем м?шелері бойынша ?тілгенді бекіту
Саба?ты? ма?саты: білімділік – с?йлем м?шелері туралы т?сінік беру, оларды? грамматикалы? белгілерін ме?герту, негізгі м?селерді ?айта жа??ырту, ?ызы?ушылы?ын ояту;
дамытушылы? – ?з бетінше ізденуге, ойлау ?абілетін арттыру?а ы?пал ету, ?з ойын еркін жеткізуге баулу, жылдам жауап беруге жатты?тыру;
т?рбиелік – ма?ал-м?тел ар?ылы о?ушыларды? рухани байлы?ын ?алыптастыру, адамгершілікке т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аукцион (о?ушыларды екі топ?а б?ліп, аукцион саба?ын ?ткізу ар?ылы осы то?санда?ы ?ткен та?ырыптарды ?айталап ?орытындылау).
Саба?ты? ?дісі: топтастыру, с?ра? – жауап, ізденушілік, талдау.
К?рнекілік: тірек сызбалар, жетондар, к?мекші ??ралдар.
П?наралы? байланыс: ?дебиет, математика, ?деп.
Саба?ты? барысы:
?йымдастыру кезе?і: О?ушылармен амандасу, оларды т?гендеп, саба?ты? ма?сатын хабарлау, о?ушыларды топ?а б?лу, бір – біріні? жауабын ты?дауды, ба?алауды ескерту.
Саба?ты? барысы т?рт кезе?нен т?рады.
Бірінші кезе?: «Талдау – табыс кілті». О?ушыларды екі топ?а б?лу, с?йлемдер беріп, талдату.
Бірінші топ – «Ал?ырлар». Олар?а талдау?а берілетін бастауыш?а байланысты с?йлемдер.
- ??рмаш (кім?) б?л с?зге к?нбеді. (зат есімнен жасалып т?р)
- Екеуі (кім?) ?айтадан ?араадыр?а бет ?ойды. (сан есім)
- Б?гін б?лар (кімдер?) ?арашо?ыда?ы К?нкені? аулына да жетпек. (сілтеу есімдігі)
Бастауыш пен баяндауышты? арасына ?ойылатын сызы?ша?а байланысты с?йлемдер.
- Ол – к?зетші жас жігіт К?рібжан айт?ан ?н. (бастауыш ІІІ жа?та?ы жіктеу есімдігінен, баяндауыш зат есімнен жасалып т?р).
- Бес жердегі бес – жиырма бес. (бастауыш та, баяндауыш та сан есімнен жасалып т?р).
-
Бастауышты? аны?тамасы, оларды? жасалу жолдарын с?рау.
Екінші топ – «Сайып?ырандар». Олар?а талдау?а берілетін баяндауыш?а байланысты с?йлемдер.
- Енді кішкене ж?рсек, ?тіп те кетеміз. (етістіктен жасал?ан)
- Сиыр – т?рт ж?з, жыл?ы – мы? ?ш ж?з. (сан есімнен жасалып т?р)
- Ж?рісте, отырыста ??нанбай ?лі тіп-тік. (сын есім)
Бастауыш пен баяндауышты? арасына ?ойылатын сызы?ша?а байланысты с?йлемдер.
- ?уаты – а?ынды?, ?міті – халы?. (бастауыш та, баяндауыш та зат есімнен жасалып т?р)
- Б?л – Б?кен. (бастауыш сілтеу есімдігінен, баяндауыш зат есімнен жасалып т?р).
?осымша ?ойылатын с?ра?тар:
Баяндауышты? аны?тамасы, оларды? жасалу жолдарын с?рау.
Екінші кезе?: «Кім к?п біледі?» Ма?ал – м?тел айтудан жарыс.
Бірінші топ?а
- Алып (анадан) туады. 2. ?стазы?ды ?лы ?ке?дей (сыйла). 3. Г?л ?ссе жерді? (к?ркі), ?ыз ?ссе елді? (к?ркі). 4. (Жа?сы) ат - жан?а серік. 5. (Отан ?шін) от?а т?с.
Екінші топ?а
- Шешен кісі (с?з) бастар, адал кісі (ел) бастар. 2. Жа?сыны? (ашуы) жібек орамал кепкенше. 3. Ат с?рінбей (жер) танымас. 4. (?депті) бала – арлы бала, (?депсіз) бала – сорлы бала. 5. (О?у) – білім б?ла?ы, (білім) – ?мір шыра?ы.
?шінші кезе?: «С?ра? – жауап». Сына? ?ткізу.
- Сына? ?ткізу барысында с?ра?ты? екі жауабын, я?ни «и?» немесе «жо?» деп жауап бересі?дер. Б?л кезе?ге тек екі топты? басшылары ?атысады.
С?ра?тар
- Шылау с?йлем м?шесі бола ала ма? (жо?)
- Бастауыш кім?, не? деген с?ра??а жауап береді. (и?)
- Аны?тауыш – с?йлемні? т?рлаулы м?шесі. (и?)
- Баяндауыш – с?йлемні? т?рлаулы м?шесі. (и?)
- –ны?, -ні? ілік септігіні? жал?ауы. (и?)
- Мен, сен, ол, біздер – жіктеу есімдігі. (и?)
- –ма, -ме, -ше с?раулы? шылаулар. (и?)
- Лепті с?йлем ?ызметіне ?арай негізгі, жетек, аны?тауыш болып б?лінеді. (жо?)
- Биыл?ы к?з сал?ын. Б?л – ??рмалас с?йлем. (жо?)
- «У» т?йы? етістік жасаушы ж?рна?. (и?)
Т?ртінші кезе?: «Аукцион». С?йлемдерді сипаттап, талдау. С?йлемдерді ма?ынасына ?арай ажыраты?дар.
- Ей, сен бала, директорды? шопыры емессі? бе? Сипаты: с?раулы, негізгі
- ??лайды! – деп ай?айлады. Сипаты: лепті, интонация ар?ылы жасал?ан.
- Сен енгізші, осы ?сынысты. Осыны да айта баршы. Сипаты: б?йры?ты, -шы, -ші ж?рна?ы ар?ылы ?тініш формасында жасал?ан.
- Кішіпейілдіктен ?орлы? к?рген адамды естіген де, к?рген де емеспін. Сипаты: хабарлы.
С?йлемдердегі т?рлаулы м?шелерді тауып, ?ай с?з табынан жасал?анды?ын аны?та?дар.
- Рахима б??ан бірнеше рет ескерту жасады. Рахима – дара бастауыш, зат есім; ескерту жасады –к?рделі баяндауыш.
- К?мір ?азушылар ауылда бір ж?мадай жатты. К?мір ?азушылар – к?рделі бастауыш, жатты – дара баяндауыш.
Бастауыш пен баяндауышты? арасына сызы?шаны? ?ойыл?анын ескере отырып, олар ?ай с?з табынан жасал?анын аны?та?дар.
- ?лкен ?йден д?м татып келу – борыш.
- Шетінен к?шіріп жат?аны – кішкене молда жіберген «Татьяна хаты».
?орытындылау.
- С?йлем м?шелерін тіл біліміні? ?ай саласы зерттейді екен? (синтаксис)
- С?йлем ма?ынасына ?арай нешеге б?лінеді? (4-ке б?лінеді: хабарлы, лепті, с?раулы, б?йры?ты)
- С?йлем м?шелері ??рамына ?арай нешеге б?лінеді? (3-ке: дара, к?рделі, ?йірлі)
- С?йлемні? т?рлаулы м?шелерін ата?дар. Бастауыш пен баяндауышты? с?йлемдегі ?ызметі ?андай?
Ба?алау. Жетондарды? басымды?ы бойынша же?імпаз топты аны?тау. Саба??а ?атысулары бойынша ?р о?ушыны ба?алау.
?йге тапсырма. Адамгершілік, имандылы? та?ырыбына байланысты даналы? с?здер тауып жазу. Олар?а синтаксистік талдау жасау.
«?ара??р» жалпы орта мектебі
Ашы? саба?
Та?ырыбы: С?йлем м?шелері бойынша ?тілгенді бекіту
Просмотр содержимого документа
«С?йлем м?шелері бойынша ?тілгенді бекіту»
Сабақтың тақырыбы: Сөйлем мүшелері бойынша өтілгенді бекіту
Сабақтың мақсаты: білімділік – сөйлем мүшелері туралы түсінік беру, олардың грамматикалық белгілерін меңгерту, негізгі мәселерді қайта жаңғырту, қызығушылығын ояту;
дамытушылық – өз бетінше ізденуге, ойлау қабілетін арттыруға ықпал ету, өз ойын еркін жеткізуге баулу, жылдам жауап беруге жаттықтыру;
тәрбиелік – мақал-мәтел арқылы оқушылардың рухани байлығын қалыптастыру, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аукцион (оқушыларды екі топқа бөліп, аукцион сабағын өткізу арқылы осы тоқсандағы өткен тақырыптарды қайталап қорытындылау).
Сабақтың әдісі: топтастыру, сұрақ – жауап, ізденушілік, талдау.
Көрнекілік: тірек сызбалар, жетондар, көмекші құралдар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, математика, әдеп.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу, оларды түгендеп, сабақтың мақсатын хабарлау, оқушыларды топқа бөлу, бір – бірінің жауабын тыңдауды, бағалауды ескерту.
Сабақтың барысы төрт кезеңнен тұрады.
Бірінші кезең: «Талдау – табыс кілті». Оқушыларды екі топқа бөлу, сөйлемдер беріп, талдату.
Бірінші топ – «Алғырлар». Оларға талдауға берілетін бастауышқа байланысты сөйлемдер.
Құрмаш (кім?) бұл сөзге көнбеді. (зат есімнен жасалып тұр)
Екеуі (кім?) қайтадан Қараадырға бет қойды. (сан есім)
Бүгін бұлар (кімдер?) Қарашоқыдағы Күнкенің аулына да жетпек. (сілтеу есімдігі)
Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықшаға байланысты сөйлемдер.
Ол – күзетші жас жігіт Кәрібжан айтқан ән. (бастауыш ІІІ жақтағы жіктеу есімдігінен, баяндауыш зат есімнен жасалып тұр).
Бес жердегі бес – жиырма бес. (бастауыш та, баяндауыш та сан есімнен жасалып тұр).
Қосымша қойылатын сұрақтар:
Бастауыштың анықтамасы, олардың жасалу жолдарын сұрау.
Екінші топ – «Сайыпқырандар». Оларға талдауға берілетін баяндауышқа байланысты сөйлемдер.
Енді кішкене жүрсек, өтіп те кетеміз. (етістіктен жасалған)
Сиыр – төрт жүз, жылқы – мың үш жүз. (сан есімнен жасалып тұр)
Жүрісте, отырыста Құнанбай әлі тіп-тік. (сын есім)
Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықшаға байланысты сөйлемдер.
Қуаты – ақындық, үміті – халық. (бастауыш та, баяндауыш та зат есімнен жасалып тұр)
Бұл – Бәкен. (бастауыш сілтеу есімдігінен, баяндауыш зат есімнен жасалып тұр).
Қосымша қойылатын сұрақтар:
Баяндауыштың анықтамасы, олардың жасалу жолдарын сұрау.
Екінші кезең: «Кім көп біледі?» Мақал – мәтел айтудан жарыс.
Бірінші топқа
Алып (анадан) туады. 2. Ұстазыңды ұлы әкеңдей (сыйла). 3. Гүл өссе жердің (көркі), қыз өссе елдің (көркі). 4. (Жақсы) ат - жанға серік. 5. (Отан үшін) отқа түс.
Екінші топқа
Шешен кісі (сөз) бастар, адал кісі (ел) бастар. 2. Жақсының (ашуы) жібек орамал кепкенше. 3. Ат сүрінбей (жер) танымас. 4. (Әдепті) бала – арлы бала, (әдепсіз) бала – сорлы бала. 5. (Оқу) – білім бұлағы, (білім) – өмір шырағы.
Үшінші кезең: «Сұрақ – жауап». Сынақ өткізу.
Сұрақтар
Шылау сөйлем мүшесі бола ала ма? (жоқ)
Бастауыш кім?, не? деген сұраққа жауап береді. (иә)
Анықтауыш – сөйлемнің тұрлаулы мүшесі. (иә)
Баяндауыш – сөйлемнің тұрлаулы мүшесі. (иә)
–ның, -нің ілік септігінің жалғауы. (иә)
Мен, сен, ол, біздер – жіктеу есімдігі. (иә)
–ма, -ме, -ше сұраулық шылаулар. (иә)
Лепті сөйлем қызметіне қарай негізгі, жетек, анықтауыш болып бөлінеді. (жоқ)
Биылғы күз салқын. Бұл – құрмалас сөйлем. (жоқ)
«У» тұйық етістік жасаушы жұрнақ. (иә)
Төртінші кезең: «Аукцион». Сөйлемдерді сипаттап, талдау. Сөйлемдерді мағынасына қарай ажыратыңдар.
Ей, сен бала, директордың шопыры емессің бе? Сипаты: сұраулы, негізгі
Құлайды! – деп айқайлады. Сипаты: лепті, интонация арқылы жасалған.
Сен енгізші, осы ұсынысты. Осыны да айта баршы. Сипаты: бұйрықты, -шы, -ші жұрнағы арқылы өтініш формасында жасалған.
Кішіпейілдіктен қорлық көрген адамды естіген де, көрген де емеспін. Сипаты: хабарлы.
Сөйлемдердегі тұрлаулы мүшелерді тауып, қай сөз табынан жасалғандығын анықтаңдар.
Рахима бұған бірнеше рет ескерту жасады. Рахима – дара бастауыш, зат есім; ескерту жасады –күрделі баяндауыш.
Көмір қазушылар ауылда бір жұмадай жатты. Көмір қазушылар – күрделі бастауыш, жатты – дара баяндауыш.
Бастауыш пен баяндауыштың арасына сызықшаның қойылғанын ескере отырып, олар қай сөз табынан жасалғанын анықтаңдар.
Үлкен үйден дәм татып келу – борыш.
Шетінен көшіріп жатқаны – кішкене молда жіберген «Татьяна хаты».
Қорытындылау.
Сөйлем мүшелерін тіл білімінің қай саласы зерттейді екен? (синтаксис)
Сөйлем мағынасына қарай нешеге бөлінеді? (4-ке бөлінеді: хабарлы, лепті, сұраулы, бұйрықты)
Сөйлем мүшелері құрамына қарай нешеге бөлінеді? (3-ке: дара, күрделі, үйірлі)
Сөйлемнің тұрлаулы мүшелерін атаңдар. Бастауыш пен баяндауыштың сөйлемдегі қызметі қандай?
Бағалау. Жетондардың басымдығы бойынша жеңімпаз топты анықтау. Сабаққа қатысулары бойынша әр оқушыны бағалау.
Үйге тапсырма. Адамгершілік, имандылық тақырыбына байланысты даналық сөздер тауып жазу. Оларға синтаксистік талдау жасау.
«Қарағұр» жалпы орта мектебі
Ашық сабақ
Тақырыбы: Сөйлем мүшелері бойынша өтілгенді бекіту
VІІІ сынып
Пән мұғалімі: Шалтаева Айгүл
229
135 697 
