Себеп багыныңкы сүйлөм 10 а класс

ТОКМОК ШААРЫНЫН №1 ИННОВАЦИЯЛЫК ОРТО МЕКТЕП-ГИМНАЗИЯСЫ АЧЫК САБАКТЫН ИШТЕЛМЕСИ «СЕБЕП БАГЫНЫҢКЫ СҮЙЛӨМДӨР» (10 – а кл.окуучулары) Өткөргөн: мамлекеттик тил мугалими Акматова Бурул Асанбековна 29.10.2021 ж.

Сабактын тиби:

Аралаш

Жаңы теманы

түшүндүрүү

Сабактын түрү

Окутуу ыкмалары:

Тесттик, оюн,

өнүгүү окутуу

Технологиялар:

Оозеки-сүйлөшүү

Практикалык: анализ, салыштырма, издөө, негизгини тандоо, түшүндүктөрдүн түшүндүрмөсү

Көрүү: көрсөтмөлүү- слайд, видеоролик

Окуучулардын

иштөө формасы:

Жеке, фронталдык суроо

Сабак аралык

байланыш :

Кыргыз адабият,

орус тили

Сабактын жабдылышы

Сүрөттөр, интерактивдүү оюндар,

интерактивдүү такта

1 . себеп багыныңкы сүйлөмдөрдү табууга үйрөнүү; кепте туура колдонуу, тыныш белгилерин туура коюу, схемаларды түзүү

2. Окуучулардын жыйынтык чыгаруунун, чыгармачылык

шык-жөндөмдүүлүктөрүн өнүктүрүү

САБАКТЫН

МАКСАТЫ

3. Ч.Айтматовдун чыгармачылыгына

кызыгуусун арттыруу

САБАКТЫН АЯГЫНДА

ЭМНЕНИ

БИЛИШИБИЗ КЕРЕК

ЭМНЕНИ

ҮЙРӨНҮШҮБҮЗ КЕРЕК

кандай суроолорго жооп берет?, багыныңкы сүйлөмдүн баяндоочу кандай формада болот жана эмне аркылуу байланышат?

баш сүйлөмдөгү ойдун эмнесин билдирет?

сүйлөө жана жазуу кептеринде туура колдонууга, тыныш белгилерин туура коюуга, себеп багыныңкы сүйлөмдөргө схемаларды туура түзүүгө

Оозеки түрүндө

окуучулар менен

суроо-жооп

катары

аңгемелешүү

5

• 1. Татаал сүйлөм деп кандай сүйлөмдү айтабыз
• 2. Татаал сүйлөм канча жана кандай түрлөргө бөлүнөт?
• 3. Багыныңкы байланыштагы татаал сүйлөм деп кандай сүйлөмдү айтабыз?

• 1. Багыныңкы байланыштагы татаал сүйлөм кандай сүйлөмдөрдөн турат?
• 2. Багыныңкы байланыштагы татаал сүйлөмдү уюштуруучу түгөй кайсы?
• Багыныңкы сүйлөм эмнени билдирет?

Багыныңкы сүйлөмдүн

түрлөрү

сан-өлчөм

орун

мезгил

себеп

шарттуу

сыпат

салыштырма

максат

карама-каршы

Багыныңкы сүйлөмдүн

түрлөрү

сан-өлчөм

орун

мезгил

себеп

шарттуу

сыпат

салыштырма

максат

карама-каршы

Баш сүйлөмдөгү ойдун

ордун билдирет

Баш сүйлөмдөгү ойдун

мезгилин билдирет

Урматтуу окуучулар !

Сүйлөмдү тез окугула жана туура жоопту баскыла!

Ийгилик

каалайм!

Ката!

Туура жооп!

Сен жардамдашкандан…, мен жакшы түшүнүп калдым

Ал келген…, биз бардык иштерди бүтүрдүк

Ал улуу адам болгонд…, биз аны сыйлайбыз

Тартип кайда бол…, жеңиш да ошол жерде болот

Асан кайда иште…, Үсөн да ошол жерде иштейт

Жаштык бар …, сүйүү бар.

Теманы түшүндүрүү (проблемалык абал) 1. Эртең мен тоого барамын анткени ал жерде оюндар болот. ? Бул кандай багыныңкы сүйлөм ? Кандай суроого жооп берет ? Тыныш белгиси керекпи, эмне үчүн ? Баш, багыныңкы сүйлөмдөрдү тап

2. Быйыл кыш катуу бол гон дуктан , окуучулар эки жумага каникулга таркашты. ? Асты чийилген сөз аркылуу жаңы теманы түшүндүрүп бер.

3. Ал келбей кал ган дан кийин , биз үйгө кеттик. ? Кандай оюң бар

4. Сен кел бе й , иш бүтпөй калды ? Этиштин кандай формасын көрдүң жана кандай мүчө уланат

Көп чекиттин ордуна себеп багыныңкы сүйлөмдү уюштуруучу грамматикалык формаларды койгула (-ган+-дыктан; - ган себептүү; анткени) 1 . Мен кыскача гана сүйлөймүн, …………………………………. убактым аз. 2. Күн суук болгон………………..., биз жылуу кийинип чыктык.

Төмөнкү сүйлөмдөргө схемаларды түзгүлө 1. Балдар бүгүн сейилге чыгышпайт, себеби жаан жаап жатат. 2. Алмаз олимпиададан жеңген үчүн, баалуу сыйлык алды.

САЛЫШТЫРГЫЛА. АЙЫРМАСЫН ТҮШҮНДҮРГҮЛӨ

• Окуучулар жаңы теманы жакшы түшүнгөндүктөн кийин, мугалим абдан кубанды.

• Биз тапшырманы жазып бүткөндө, мугалимге дептерлерди беришибиз керек.

ТӨМӨНКҮ СҮЙЛӨМДӨРДҮ СЕБЕП БАГЫНЫҢКЫ СҮЙЛӨМДӨРГӨ АЙЛАНДЫР

Ч.АЙТМАТОВ ЧЫГАРМАЛАРЫН ЭКИ ТИЛДЕ ЖАЗГАН. АЛ КЫРГЫЗ ЖАНА ОРУС ТИЛИНДЕ ТАК СҮЙЛӨГӨН.

Ч.АЙТМАТОВДУН ЭМГЕГИН БААЛАП, ЖОГОРКУ КЕҢЕШ АНЫН ЫСЫМЫНАН ПРОСПЕКТИ АТАГАН

Ч.АЙТМАТОВ ӨТӨ КЫЗЫКТУУ КИТЕПТЕРДИ ЖАЗГАН, АНЫН ЧЫГАРМАЛАРЫ ДҮЙНӨГӨ ТААНЫМАЛ

СЕБЕП БАГЫНЫҢКЫ СҮЙЛӨМДӨР

Иштеп чыккан: Акматова Б.А.

ТЕСТТИН ЭРЕЖЕСИ

• Тапшырмалар төрт жооптон турат, алардын бирөөсү гана туура

2. Эгерде туура жооп берсең, ыраазы болгон быйтыкчалар чыгат

3. Туура жооп бербесең, төмөнкүдөй быйтыкчалар чыгат

• Кийинки тапшырмага өтүш үчүн баскычты бас!
• Ийгилик каалайм!

ЭҢ ЖАКШЫ!

ЭРЕЖЕНИ

ЭСТЕ!

ОЙЛОН!

ТУУРА ЭМЕС!

КАТА!

СЕБЕП БАГЫНЫҢКЫ СҮЙЛӨМ ОРУС ТИЛИНДЕ

ОЙЛОН!

АЗАМАТСЫҢ !

ПРИДАТОЧНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ ВРЕМЕНИ

ПРИДАТОЧНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ МЕСТА

ПРИДАТОЧНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ ПРИЧИНЫ

ПРИДАТОЧНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ УСЛОВИЯ

БАШ СҮЙЛӨМДӨГҮ ОЙДУН…… БИЛДИРЕТ

КАТА!

АКЫЛДУУСУҢ !

СЕБЕБИН

МЕЗГИЛИН

ШАРТЫН

ОРУНДУ

БАГЫНЫҢКЫ СҮЙЛӨМДҮН БАЯНДООЧУ

ТӨМӨНКҮДӨЙ ФОРМАДА БОЛОТ

ЭҢ ЖАКШЫ!

КАТА!

- ГАН, -АР + ЖАНДООЧТОР

-ГАН + МЕНЕН

КАНЧА , + СА,- ГАН

АТООЧТУН – ГАН ФОРМАСЫНА

– ДЫКТАН МҮЧӨСҮ УЛАНАТ

КАНДАЙ СЕБЕП БАГЫНЫҢКЫ СҮЙЛӨМГӨ –ГАН ГАНЫ МҮЧӨЛӨРҮ

УЛАНГАНДАН КИЙИН

ЖӨНДӨМӨНҮН МҮЧӨСҮ УЛАНЫШ КЕРЕК?

ОЙЛОН!

АЗАМАТСЫҢ!

БАРЫШ

ТАБЫШ

ЧЫГЫШ

ЖАТЫШ

38

СЕБЕП БАГЫНЫҢКЫ СҮЙЛӨМ

УРА!

ТУПТУРА!

ОЙЛОН!

АТАМ ЖЫЙНАЛЫШКА КЕЛГЕНДЕ, МЕН ҮЙГӨ КЕТТИМ

АЙ КӨТӨРҮЛГӨН СОҢ, АНЫН ШООЛАСЫ ҮЙДҮН ИЧИН

ЖАРКЫРАТЫП ЖИБЕРДИҮҮ

ЖАЗ БОЛБОЙ, КӨГӨРБӨЙТ

ЭСКИ АЯЛДАМА ТУРГАН ЖЕРГЕ, УНАА КЕЛИП ТОКТОДУ

39

САБАКТЫН АЯГЫНДА

ЭМНЕНИ

БИЛИШИБИЗ КЕРЕК

ЭМНЕНИ

ҮЙРӨНҮШҮБҮЗ КЕРЕК

кандай суроолорго жооп берет?, багыныңкы сүйлөмдүн баяндоочу кандай формада болот жана эмне аркылуу байланышат?

баш сүйлөмдөгү ойдун эмнесин билдирет?

сүйлөө жана жазуу кептеринде туура колдонууга, тыныш белгилерин туура коюуга, себеп багыныңкы сүйлөмдөргө схемаларды туура түзүүгө

РЕФЛЕКСИЯ

• ЭМНЕ ЖѲН Y НДѲ

СѲЗ КЫЛДЫК?

• Б Y Г Y НК Y САБАК САГА ЖАКТЫБЫ?