Поурочный план по крымскотатарской литературе 10 класс

Абдулла Лятиф – заденинъ шиириетине даир

Абдулла Лятиф – заде къырымтатар шииритине янъылыкъ алып кирген шаир оларакъ беллидир. Дигер халкъларнынъ эдебиятыны яхшы бильгени ве шу девирнинъ намлы рус шаирлери В. Брюсов, В. Маяковский, С. Есенин, украин шаири П.Тычинанен ве академик А. Крымскийнен таныш ве дост олувы бу янъылыкънынъ пейда олмасыа темель яраткъандыр.

Инкъиляптан эвель язылгъан шиирлеринде янъы омюр гъаелери ифаделене

Янъы аят курешчисининъ гъаелеринен яшагъан шаир 1910 сенеси язгъан «Хаял омюр» шииринде омюр акъкъында фикир юрюте. О, аятий варлыкъкъа нисбетен, къаршылыкъ бильдире. Бу шиирде омюр бир хаял киби, инсаннынъ аятында кечиджи бир яшайыш оларакъ косьтериле. Яшайышнынъ къуванчлы сенелери – хаял киби, агъыр сенелери исе – челик къол киби, косьтериле. Омюрнинъ тасвири даимий куреш, энъишли-ёкъушлы бир ёл оларакъ ифаде олуна. Омюрнинъ тикени де бар, гулю де бар. Инсан ниетленген макъсадына иришмек ичюн, омюрнинъ эр бир агъырлыгъына даянып, онынънен курешип, гъайрет этип, енъмек керек, деген фикир иле шиир екюнлене.

Абдулла Лятиф – заде 1921 сенеси Москвада В. Брюсов тарафындан тешкиль этильген алий эдебий институткъа къатнап юрьгенде, В. Маяковский пек чокъ корюше. Онынънен чешит мевзуларда субетлеше. Бундан сонъ онынъ язгъан эсерлеринде В. Маяковскийнинъ яратыджылыкъ аньанеси, юксек ватандашлыкъ аэнки ве гъаевий догърулышы сезиле башлай.

Бу окъувлар ве корюшювлерден сонъ, Абдулла Лятиф – заде эдебиятымызнынъ келеджегине къасеветленген устаз оларакъ, генчлернинъ иджадынынъ осьмесине ярдым этмеге башлай.

1928 сенеси нешир олунгъан «Янъы саз» серлевалы шиирий джыйынтыгъында кирсетильген эсерлер йигириминджи сенелер шиириетинде олып кечкен янъылыкъларны ве шиириетининъ янъы шекиллери шаир тарафындан эминликнен менимсиленгенини ве янъы мундеридженен зенгинлештирильгенини де исбатлайлар.

Шаирнинъ назм эсерлеринде лирик ве ичтимаий мевзулар бири-биринен багъланып тасвирленелер. Бу хусусиет шаирнинъ иджадыны дигер шаирлернинъ иджадындан айырмагъа имкян яраталар.