Өткізгіштердің кедергісі , меншікті кедергі , реостат

Г.Галилей «Өлшеуге келетіндердің бәрін өлше және оған келмейтіндерді келтір».

Үй тапсырмасын тексеру

-Электр тізбегі неден тұрады?

-Тұрақты ток көздерін атаңыз?

-Ток күшінің бірлігі мен кернеудің бірлігі?

-Ток күшін мен кернеуді өлшейтін құралдар қалай аталады?

Сабақтың тақырыбы: Өткізгіштің электр кедергісі, меншікті  кедергісі, реостат.

Сабақтың мақсаты: 1. Өткізгіштің электр кедергісі,меншікті кедергісі, реостат құралы жайлы білу. 2 .Өткізгіштің электр кедергісінің және меншікті кедергісінің формуласын күрделі есептер шығаруда қолдану 3. Заттың құрамына қарай температура артқан сайын өткізгіштің кедергісі артатынын түсіндіру.

• Тізбек бөлігіне арналған Ом заңы

Ток күші, кернеу және кедергі өзара байланысты.Осы шамалардың арасындағы байланысты тағайындайтын заңды теория жолымен ашып, тәжірибе жүзінде дәлелдеген неміс физигі Ом Георг.

• Ом заңы

Тізбек бөлігі арқылы өтетін ток күші тізбек ұштарындағы кернеуге тура пропорционал, оның кедергісіне кері пропорционал болады.

I - өткізгіштегі ток күші

U - тізбек ұштарындағы кернеу

R - өткізгіш кедергісі

I 1 → R 2 1 R 2 I 2 R 1 I 1 U 0 Өткізгіштің кедергісі деп берілген өткізгіштің өн бойымен өтетін токқа жасайтын кедергісін көрсететін физикалық шаманы айтады " width="640"

• Өткізгіштердің вольтамперлік сипаттамасы

I

I 2 I 1 → R 2 1

R 2

I 2

R 1

I 1

U

0

Өткізгіштің кедергісі деп берілген өткізгіштің өн бойымен өтетін токқа жасайтын кедергісін көрсететін физикалық шаманы айтады

Электр кедергісі

Кедергі өткізгіш затынан тәуелді

Кедергі өткізгіш ұзындығынан тәуелді

видео

Кедергі өткізгіштің көлденең қимасының

ауданына тәуелді.

Георг Ом зерттеулерінің нәтижесі

Өткізгіш кедергісі оның ұзындығына тура пропорционал, және көлденең қимасының ауданына кері пропорционал және өткізгіш материалына тәуелді.

7

Өткізгіштің кедергісін анықтайтын формула

Берілген өткізгіштің өз бойымен өтетін токқа жасайтын кедергісін көрсететін физикалық шаманы өткізгіштің кедергісі деп атайды.

Өткізгіштің кедергісі

ұзындығы ℓ тура пропорционал

ауданының қимасы S кері пропорционал

өткізгіштің меншікті

кедергісі ρ тура пропорционал

Өткізгіштің материалын

сипаттайтын шаманы меншікті кедергі деп атайды. ρ- өткізгіштің меншікті кедергісі

Өлшеуіш құрал – «Омметр»

Меншікті кедергінің

SI жүйесіндегі

өлшем бірлігі

Георг Ом өткізгіштің кедергілері қандай факторларға тәуелді екенін тәжірибе жүзінде көрсетті

Кейбір заттардың меншікті кедергілері Ом  м

Металл

Алюминий

Меншікті кедергі, Ом  м

2,7  10 -8

Вольфрам

Металл

Меншікті кедергі Ом  м

Нихром

5,3  10 -8

Темір

1,05  10 -6

9,9  10 -8

Қалайы

Алтын

Константан

1,13  10 -7

Осмий

2,2  10 -8

4,7  10 -7

9,5  10 -8

Жез

Платина

1,05  10 -7

Реотан

6,3  10 -8

Манганин

4,5  10 -7

3,9  10 -7

Ртуть

Молибден

Мыс

9,54  10 -7

Қорғасын

6,0  10 -8

1,68  10 -8

2,07  10 -7

Күміс

Никелин

1,58  10 -8

Фехраль

4,2  10 -7

1,1  10 -6

Мырыш

5,95  10 -8

1. Өткізгіштің кедергісі оның ұзындығына байланысты

S 1 =S 2 =S l R

нихром 2l 2R

2. Өткізгіштің кедергісі көлденең қимасының ауданына байланысты

l 1 =l 2 =l S нихром

R

2 S

R/2

3. Өткізгіштің кедергісі материалына байланысты

l, S, нихром ≠ l, S, болат

R 1 R 2

Техникалық мақсатпен тізбектегі кедергіні өзгерту үшін резисторлар мен реостаттар қолданылады.

Техникада резисторлар, негізінен, токты шектеу үшін қолданылады. Тізбекті тұйықтағанда резистор болмаса, қысқа тұйықталу байқалады.

Реостат – электр тізбегіндегі токты немесе кернеуді реттеуге (шектеуге) арналған аспап. Тізбектегі ток күшін реттеу үшін көптеген жағдайларда - реостаттар   қолданылады.

Амперметр Вольтметр Реостат

Катушка Электроскоп Трансформатор

1. Амперметр /ток күшін өлшейтін құрал/

2. Вольтметр /кернеуді өлшейтін құрал/

3. Реостат /Кедергіні өлшейтін құрал/

4. Электроскоп /дененің электрленуін анықтайтын құрал/

5. Катушка /индукцияланған токты жинайтын құрал/

6. Трансформатор /Айнымалы токтың трансформациясын жүзеге асыратын құрал/

• 5.2 жаттығумен жұмыс

Кестені толтыр

Атауы

Белгіленуі

Кедергі

Формуласы Ом заңынан

Өлшем бірлігі

Шартты белгісі

Өлшейтін құрал

Атауы

Белгіленуі

Ток күші

Формуласы

Өлшем бірлігі

Шартты белгісі

Өлшейтін құрал

Тізбекке жалғануы

Атауы

Белгіленуі

Кернеу

Формуласы

Өлшем бірлігі

Шартты белгісі

Өлшейтін құрал

Тізбекке жалғануы

№

Шартты белгілер

1

Атауы

2

А. Кілт

3

В. Кедергінің шартты белгісі

4

5

С. Амперметрдің шартты белгісі

6

Д. Вольтметрдің шартты белгісі

Е. Кедергі

7

  Ф. Реостаттың шартты белгісі

8

Қ. Меншікті кедергі

9

Л. Кернеу

10

М. Ток күші

11

Н. Аккумулятордың шартты белгісі

Г. Ом заңы

С

Ә

Й

К

Е

С

І

Н

Т

А

Б

А

Й

Ы

Қ

Назарларыңызға рақмет