Аслан и карц1ул
Лондоп агъа мукьуйи агъа акьае ахьунаа нахширар. Нахширарихъ хъадурфасти гъушари ахьунаа гитанар, гъуяр са инсанди рекъди вг1арегуни фацунаа са биц1и карц1ул. Ге файшунаа ги эс уч хъадурфасти нахширарихъ. Ге биц1и карц1ул хъатунаа асланас ут1ъ1ас клеткайиъ. Карц1улин гуч1 хьуна улар ахтархьари ахьунаа. Ге фачуч1унаамклеткайин мурттув ъ1а панджра гъут1уна. Аслан гьачаг1ари ахьунаа гин урихь. Карц1ул гегуни хъухьунаа ппулул клеткайин лекара вартт акьуна. Аслана гьачайина эйкк баг варттл акьунаа гин. Геван хав гурин арайиъ маслих1ет арии ахьунаа. Ъ1юшири карц1ул ахари ахьунаа асланан панджарил. Учис и якк аслана пай акьая ахьунаа карц1улис. Са ягъа нахширарихъ хъадурфас аригуни са къулугъ хъас эреми ге карц1ул учинф э пуна. Ги пуна ге нахширар ае мукьуйин ах1аттарис фашав пуна учин карц1ул. Гурии гъушас хъачуч1угуни аслан алчишас хьунаа гурил. Са ппара вахттари илгуннаа ге карц1ул иттар хьунаа. Асланас х1ари ахьуна адава ге иттари аеф. Са вахтт кеттушугуни карц1ул к1инаа. Асланас х1ари ахьуна адава ге к1инаеф. Къан х1архьуна а асланас. Ги удари ахьунаа клеткайин ппул на цалар. Ге карц1ул аттивас хъачуч1угуни аслана артари ахьуна адава. Ги фера ут1г1ари ахьуна адава учис ккихьуф. Аслана гъам акьари агуф карц1ул к1их1елан гин бугуъ ихьунаа джуре карц1ул. Аслана ге руг-руг акьуна.Гишти гъам акьари ккеттушунаа ифг1а ягъ. Ерхьид упе ягъас аслан к1инаа.
1
Багнишна чаркквар
Са г1арчабан ушунаа дараъ. Гис рекъди г1варегуни унхьунаа нахширарин унар. Ге хъик1инаа са к1урашин кьавахъ.
Нец1ун къирагъихъ ахьунаа азман багнишна чарккар. Багнишис кканди ахьуна гурин джанар уччъ1ас. Биц1и чарккварис гуч1ари ахьунаа ругъухьедагьас. Азман багниш учин панджаринди фацунаа биц1и са чаркк. Фацуванхав ги г1ик1унаа ге хьедаъ. Са 1ае унар акьунаа биц1и чарккура. Гин унар унхьуф сасра багнишин чаркк гуч1 хьуна гъарк1 хьуна ушунаа. Сад 1уьчувал хав азман багниш хъихьунаа гьшии чарккурахъ. Ги фацунаа гьиши чаркк, аладивунаа х1а учин азман панджар гин аг1арилас. Чарккура акьунаа са 1ае гьараяр. Хъани багниши гера файшуна г1ик1унаа ругъу хьедаг1 джан 1уьччас. Гиштти 1уьччуна багниши учин чарккарин джаннар.
Юнусна ботинккавур
Биц1и руша маг1артт акьунаа учин ботинккавур, хаб аттушунаая раккагь. Раккагь гъарх1уна акьунаа пада. Ги пуна рушас: «Зе батинккавури веттарилас бат1арди рек1в иц1андия» Руш хъудурфунаая Юнусан лекарихъ, хаб пунаая: «Веттари бат1арди рек1в ица1андия. Фитил э вун лебур мяртт акьуф?» Юнуса пунаая: «А дис х1айдава. Зе МУР х1адара э мяртт акьуф».
- Агь, Юнус – пунаая руша, хаб.
- Фи иджи э вас, лиштти х1адад хъай
2
8 марта
Хъачаг1вай ахьунаа 8 мартт. Джала шиникквар, эрелгивур х1ейзур г1вари ахьуная. Сура гъушуная тукандиас тукар, тортар, шик1алатар, мармалат1ар, к1евар, берх1емар, хъара пара шейар чивин баварис, хьирарис, х1абаварис. Са гедайис кканди ахьуная учин бавас ке бат1ар шейъ эс. Са ягъа 1юшии ушуная ге чивин раккагь. Раккагь ахьуная хьед ае бадра. Ге бадрайиъ агунаа гис ваз. Гин хиял хьуная ге дузди ваз эгьан пуна. Ги пуная учин г1анаас: «Милас бат1ар тейми агуфтава зас. Гьеме ессее зун зе бавас». Ги алихьунаа бадрайил кьул, къани ушунаа ахас. Багагьми адиная геда бадрайихъ хъадурфас. Гъадивуная ги бадрайин кьул ваз ахьуна адава гисаъ. Гъам хуная гедайис. Хади дара уркьас акьунаа гис, фас ичин ваз гулуф.
Идеми
Идемин як1в г1архьунаа нец1вуг1. Гъам хьунаа мис. 1ешуная эдеми. Нец1вус идеми 1егвал хьуная, ме ахттафайинаа нец1вуг1ас къизилдин як1в, пуная: - ме веф эва?
«Ваъ», - пунаа идеми. Хуппай ахттафайиная арсуран як1в. Хав пуная рихунаа ми: «Ме веф эва?» хав, зеф дава пунаа идеми хьибуд пегелан ахттафайная ми, ге хьунаа идеминф. 1емалар дакьух1елан мисс иная джалла як1вар. Идеми хъакьунаа учис хьуф джаллабурис. Сасра эдемисра ккан хьуная кьасусттира г1ихьуная нец1вуг1 учин як1в. Нец1ву идемис, г1аттивуная къзилдин як1кв, рихугуна: «Ме веф эва?» Ги гьараяр акьуна пуная: «Зеф э, зеф э» Нец1ву идеми гьекь идемин як1в ина адава 1емалар акьух1елан.
3
РУШ
Г1вай ахьуная хьибу руш дараъ. Алаттишиная са к1уранилас азман аждагьа, хуппай фацуная ги ге шибер. Ге шиберис гуч1 хьуная, са рушан ттур хьунаа Гуг – руш. Аждагъайихъ хъахьуная хьибу руш. Ге хъачуч1уная гебурис 1елеф акьас шибери чав арина ами чивис 1елеф акьас шибери чав адина амири чивис ъ1елеф тин пуная. Ги гебурис ае- адаваф иная. Хуппай пунаа ги: «Агьал ае адаваф 1уьте чун, хаб хьин идже 1ут1ъ1убакьасе «1ушуй ге фацу шибер гихас акьунаа нец1ун са багук, учин шибер ахас акьунаа нец1ун сасра багук. Гуг – рушас х1архьунаа аждагьайис фикьас кканди ачин. Ги аждагьайин шибер ахас акьуная чаб ае мукьуйиъ, чаб ахунаа гебурин мукьуйиъ. Сур 1уш хьугуни аждагьайи к1ес акьуная учин шибер учи фацуттар эгьан пун. Гьал гуг –рушас гьишас кканди ахьунаа. Ги аждагьайин рушан джил акьуна, пунаа: «Зас гаш хьуная бав, зас аш акье». Аждагьайи акьуна аш инаа гис хав хайилин вахт кеттушугуни пунаа Гуг – руша: «Зе фуниъ ъ1уьр акьариа бав, зас зерфели ай хьед фаша». Аждагьа зерфел фаи ушугуни Гуг – руша гъадивуна сасра шибера гьишинаа. Аждагьа фари 1арс зерфелра адегуни гебур гьишари агуная аждагьайис. Хъихьуная ге гурихъ. Ппара инсанар ае мукьуйихъ рукьугуни, Гуг – руша пуная гебурис учихъ аждагьа хъихьуная пуна. Аждагьа гич1 рукьугуни, гил алчикхънаа са ппара карц1улар. Сара гич вей ахьуна адаъ аждагьа.
1чам
Сагелан Мадинайи гъйикуная учин руш х1абаванбугуъ ччам фари. Х1абаван хал ахьунаа са варха дараъ. Рушас, рекьди вг1арегуни, агуная са бат1ар тукар. Завал акьари гьагур, руш хьунаа элдемиш. Ягъ хьунаа са кучеф. Ч1ам иц1унаа. Руша, завал акьуна тукар ккирк1угуни, 1уьш вей агуф, залбунди ччам ае бит1ун. Бит1унил алхьунаа к1идж. Алаттархьуная к1идж, ччам алайзуная. Фи акьачин яг1аи акьуна адава рушас. Ккирк1вас акье гваме хавар шиникквар.
4
Кьедибан
Са даран майдандил ахьунаа ъ1а хал. Са хал хьунаа г1ураринф, сасра – кьедибанаринф. Г1ур ппара х1а гафарар кееф хьунаа. Кьедибанра гин хьир сур сура хъадюхьуттар хьунаа. Кьедибанас, ккан хьунаа г1уракес ге ч1ерх1е т1ул кеттихьас. Ги пунаа учин хьирас: «Шав гва хьин са ягъа уккас г1аралахъаригикесге ч1ерх1е т1ул кеттихьас. Кьедибана гишти пуф, гин хьир са 1ае элхъюнаа, хъани пунаа ги я зе шуй, фи кумеф э вун». Хьевас г1ур хъаттихьас г1варефева? Кьедибана пунаа «Вун зис кумеф пас ех1 маркьа. Сагелай вун бат1арди зун фи агъарайшин. Хаб пунаа ги. «Хьин г1уралас 1емалар акьасе. Багагь хьин уккасе г1аралахъари. Уккаттар хьин акьасе хье халан кьавахъ багун са мурттух, зун – сасра мурттухъ. Зун гъарх1у мурттухъас хъачуч1асе рукьугуни зун хъавч1асе г1арала хъас. Хъани вун ге рукьагунис, хъавч1уна ве мурттухъас уп. «Фи ъ1ае яваштти уккарай вун. Зун са пара вахтт э мисаъ арии. «Гиштти, сагелан вун уккари, хъани зун уккари хьин шавлаакьасе г1ар».
Кьедибана г1аралас учихъари уккас. Шав пунаа. Г1ар сагелан элхъюнаа, хъани рази хунаа. Кьедибанара гин хьирара чиви пухилди акьуна. Шавла хьунаа г1ур са 1ае неч хьунаа гис уч кьедибана хъаттихьух1елан. Гевал хав х1а гафарар акьари ахьуна адава ги.
Гьадна къадакъ
Хьюджатар акьунаа гъадуна къадакъи. Сайи агъай ахьуная: «Зун зурба э», сасрайи: «Зун зурба э», ягъди хъай аегуна, гьамишан х1юджатар ахьуная меврин арайиъ. Я гъад ун азманф э пуна бу1аи ахьуна адава, я къадакъ уч биц1иф э пуна буъ1ай ахьуна адава. Сайи сайис хатир акьай ахьуна адава геври. Са ягъа хав х1юджатар акьари ахьунаа геври. Гъадани, ма вас аркьаф пуна, т1уч1ас акьунаа къадакъ. Са биц1и шиникквис кканхьунаа са биц1и к1ур кьат1акьас яг1ат1ас. Ги алирх1уная ге гъад. Алтархьунаа гин к1ил. Гье гишти 1варефе х1юджатар акьаттарис.
5
Х1уьджаб
Сагелай завал хьунаа кьунна, вецна укьар са мукьуйиъ хъачуч1унаа мур х1юджатар акьари. Сайи уч 1екьул кееф э агъари ахьунаа, сасрайиъ уч, хьибуд петти уч. Ушунаа мур дагибугуъ, гифас, фиш1екьул кееф ичин. «Даги уп сара чакес фуш 1екьул кееф ишин» - пунаа мебури.
Даги инаа мебурис са суал:
- Упайгва, фас ичин уьк1ер кег1ттавереф. Вецуна пунаа «Уьк1ер кег1ттавереф угъал угъах1елан э». Кьуна пунаа: «Уьк1ер кег1ттавереф рагъ аех1елан». Укьари фера агъари ахьуна адава са ягъди бу1ная укьар 1удпеттира, са истии ба1унаа, 1адпеттира хьибудпеттира. Даги пунаа «Укьар, ке ппара 1екьул кееф э».
Гьечарин к1ур
Хьуна – хьуна адава са 1уьссе къуджа. Са ягъа гис ккан хьунаа узас гьечарин к1ур. Гьаттаг1ваттари биц1иттарира, азманттарира агъари ахьунаа гис:
- Фиркьарай ве гьеле к1ураникес? Вафас гьеле гьечарин к1ураникес са гьеч дех1ер1а ут1ас хьасттава.
Куджа хьималахъунаа гурии агъаттарил хъани пунаа:
- Зун1ут1асттав, джуреттари 1утасе, зас чухъ сагъул пассе.
Агунава, фи 1екьул кее къуджа ишин ме.
6
Даги
Вей ахьуная даги рекъди. Гьачархьуна гис сул. Ги акьуная 1емалар, уч иттариа пуна. Даги алгъуч1 пунаа гис учин утунил. Хав ушуна ге алгъихьуна учин утунил сулра. Гьачархьуная гис х1уч. Гира 1емалар акьуная уч итая пуна. Гисра алгъуч1 пуная даги учин утунил. Вей , вей гьачархьуная гис багниш. Гира акьуная 1емалар, уч иттариа пуна. Куме даги гьеге азман багнишисра алгъуч1 пуная учин утунил. Багниш алгьуч1агуна даги т1уч1уна к1иная. Гагьиштти вгерефе куметтарис.
Джакьвна гитан
Са ягъа г1уалана джакьвала аттатуная чаркквар. Джакьвала чаркквар аттатуф х1архьунаа гитанис. Ге джакьвалан муг ахьуная са к1уранил. Гитан джинди кегъей ахьунаа к1ураникес. Ге вахттуни джакьв ахьуна адава учин мугуииъ. Чаркквари акьари ахьуная унар. Гитан кегъурукьвари ахьунаа мугуйик. Бахтт хьунаа чарккварин: гегуна алаттайинаа гебурин баб. Ги ик1уная гитанис къуппар, иинф акьуная фаттатуная ги гитан. Гагьгидех1ен кканди агьай гьер бабас учин шиниккв.
7
Аждагьа
Хьуная, хьуна адава са азман аждагьа. Гихь хъахьуная са чарккв. Аждагьа ппара 1аеф хьуная. Ги ягъди фера давари ярх1аи ахьуная учин чаркквурас.
Чарккв са манзил ккеттушугуна хьуна ах1а. Азман аждагьа 1усе хьуна к1иная. Гин чарккв хьуная са 1ае иджеф. Инсанарис х1аи ахьуная гин бав фишти 1еаф ичин. Гебурин хият1 хьуная гера гиштинф э пуна. Са ягъа адина са пара идемари к1ес акьуная ге идже аждагьа. Гьелех1елан э инсанари агъаф: «Иджеттарис дуии фера алдава».
Зерибай
Хьунаа ц1ас ис. Мактабиъ акьаи ахьуна х1ейзур1валар х1аягъас. Ах1а классарин гедавур ушуная мугъуйиъ зерибай хас. Гебурин хьуная кьан. Джалавур гъузуна ахьуная, мусс адесегьан агъаи зерибай. Биц1и шиникквар 1ешари ахьуная чивис зерибай дагвас гуч1а1, са вахтунилас гебурис агунаа машин. Джаламад хьунаа ге агугуни. Ге машиниъ ахьунаа че ах1а классин гедавур зерибай фай рукьуттар. Зерибай хьуная са бат1арф. 1еша шиникквар са 1ае шадхьуная хъани джалавури.
8
Рагъна чирагъ
Сагелай угъалин кьавахъ ахттуч1унаа рагъ, хъани чирагъ. Джалла хъадурфари ахьунаа чирагъихъ, ул аллативас г1вари ахьуна адава сайифасра. Фурс керхьунаа чирагъик. Ге хъачуч1унаа, уч бат1арф э агъари рагъуласра. Унхьунаа рагъус ги агъаттар и пунаа: «Вун бат1арф э ми дуз э. Ама зун адавагуни чирагъра аг1афттава. «Чирагъ элхъенди ахьунаа, хъара тег1рифар акьари ахьунаа учин. Хъелхьунаа рагъус, хъани гьейк1инаа къиривурихъ. Гьегегуни димири гулунаа чирагъ.
Йарх
Йарху ппара 1айе 1езабар акьай инсанарис. Ппара 1ас йарх ас вахт э г1ал. Йарх г1архьуна хувуриг1ас ч1ир акьарай узуттар. Ги харай пара гъвонар хувурис. Йарху харай хувурин, рекъерин, ат1авурин багвор. Йарх хувурин яъ1аниг1ас г1адархьас, инсанари акьарай хувурин къирагъарихъас архар.
9
Каламна 1ефна
Сагелай ушуная каламна 1ъефна х1юлихъяъ1 ахъас. 1ъефна рагъ ами г1ачушуна х1юлигъ ахъар ахьуна яъ1. Калам учин кунар алдархъай амехьуная са ппара вахтт. 1ъефна хьулин к1ирагъи г1ахьунаа учис рагъ ирц1анди. Калам амехьуная кунар алдархъай. Къара вахт ккеттушунаа. Са вахтунилас аттахьуная мек1 ъ1ефна г1авч1унаа х1юлиг1ас. Уч1ари ахьунаа рагъ. Калам панар алаттахъари аме хьунаа. Хьунаа муч1 – каламан ккирк1уна адава хьунаа канар алаттахъуна. Алахьас фидех1ен вахт хьасе гин.
1екул кее ккекк
Сагелай ушуная ккекк учин мукьу –
бугунттаринбугуъ. Рекъюгь гьачархьунаа мисс гитан. 1емалар кее гитанис кканхьунаа ккекк 1уьт1ас. Ги пуна: «Найич вее вун, ккекк?» «Зе мукьунттаринбугуъ», - пуная ми
«Шав дахьичин хьин 1удар хъай вес. Хьес хъара идже ду», - пунаа гитани. Ккеккелас уркьунаа гитанис фи кканди ачин- «Ваъ, нагагь вун захъаии арчин хьин хьасе хьибуд». Хврасра кканди уй захъаии веас. Гуч1 хьунаа гитанис. Ваъ, ваъ, - пуная ми, - зис вахт адава зис, лихунар пара ая, зун ч1ана и вас пеф. Гагьгиштти джан кемири илгуная ккекк.
10
Емишар
Чин кумак акьуне че мукьунттарис емишар завал акьас. Пара 1ае зех1мат э емишар завал акьас. Ут1агуни кьацра гьачаг1вай аг1вайдава зегьмат. Зех1мат э г1вареф емишар завал акьаттарис. Хьин инсаф акьуна кканде сасравурин зех1матис.
Кьурмяв гитан
Хьунаа, хьуна адава са Къурмяв гитан. Хубдже исари хьунаа мин. Пара ъ1аеттар алчархьунаа мил. Авалан диреваар мие кери ахьунаа адава. 1уссе хьуная гитан. 1уссе хьучира, 1екьулдин ц1уппи амехьуная ме. 1уаларис пара улгьарй ахьуная гитанигьас. Са ягъарикес са ягъа г1вавкьуная ми джала 1уларис, учин аркьа эхттилат а пуна. Завал хьунаа ъ1алар. Къурмява пуная «Зун чвас акьудегьен 1айеваларилас хил гъуше пас кканди ая. Чвас бат1ари унхьас уч1 джалла гьеме чувалиъ «Бат1арди агунаа ъ1аларис ме эхтилат, уч1уная мебур чувалиъ. Те вахттунинхав дуламиш хьуная. Кьурмяв са гъамна дард кедавари.
11
Кьел
Хьуна хьуна адава са эреми. Гихъ хъахьунаа хьибу руш. Гис са ъ1ас кканвари ахьунаа учин шивар. Хъара гис кканхьунаа х1ар акьас, нас рушас уч пара кканди ашин. Ги рихунаа гкригьас «Фидех1ен ппандай чвас зун» Ке ах1атти пуна «Зис вун уьтт дех1ен ккандай» ъ1ад петти пуна «Зис вун маккар дех1ен ккандай» Ке биц1итти пуннаа «Зис вун кьел дех1ен ккандай» Хъел хьунаа ке биц1иттикес гис. Шувас иц1ангуни, ги ъ1адар азман шивар инаа къулугъ хъаттарис, хъара гурихъари гьатунаа ги пара шейар. Биц1и рушахъари гиф ера гьатунаа адава. Инаа ги ге са ъ1еджиз инсандис. Хъара гихъари фера гьатунаа адава са ягъа ушунаа ге гурин халариъ гур фиштти ашин. Ке ах1а руша гьихьунаа гис кьел кедава ракь ъ1ад петти къел кедава аш. Хьпуд петти гьихьунаа гис а иттеракь. «Фи ъ1ас иттеф э ме ракь. Фи г1ахъуни вун мисаг1?» пунаа ги. Ги пуна «Фера г1ахъундавуй зун ракьиг!. Хинк1ара, нек1ра, къелра» Кьел пуф мехтал хьунаа ме эреми. Геванкав пашман хьунаа ме учин акьу лихунил. Сара ги ъ1ае акьари ахьунаа адава учин рушас. Учивас варе дех1ен иджеттар акьари ахьунаа гигис.
К1ет1ана эреми
Хьуна хьуна адава са эремина хьир. Эреми хьунна са ъ1ае ккулинф. Гин хьир бизр вг1ари ахьунаа ягъди ъ1айихъас лиханди. Гис кканхьунаа гъушуна к1ет1а, гъайикас ге хуйиъ бер ярх1ас. Гьушунаа ми са к1ет1а. инаа г иге учин шував, хъани пунаа «Ях див хуйиъ, ярх1 бер, уз хъани г1аяр» Идже ккечахари акьуна адава эремис лихунар хъара вг1ас алчархьунаа гис. Апьанапгуни аринаа ме. Хьира рихунаа: «Нандиъ арифе вун? Ккирк1вунайва Ги пунаа «Ме к1ет1а иджеф дава» Хав гъайикунаа ме хьира са вахт ккеттушунаа аринаа ме. Хав рихунаа мин хьира, фас арифе пуна. Эреми пунаа: «К1ет1а ъ1ае мавла хьунаа: Хав гъайикунаа хьира ме са вахт ккеттушунаа хав агунаа хьирас учин шуй алгъихьуна г1ананк1илил к1ет1ара вн1ари. «Кет1айис са ъ1ае ахун алчаг1ари зех хьир – пунаа ми, гьелех1елан аринай зун «Эй» пунаа хьира, васра алчайинива ахун иджеф.
12
Лиъ1на сул
Хьуна хьуна адава лиъ1. Ге хьунаа джалавурин ах1аф. Ги агъай ахьунаа. «Зун зурба э. Зун бат1арф э. Зун 1ек1ул кееф э. Зун джалавурилас ах1аф э». Сулас гик келхъес кканди ахьунаа. Ги адина пунаа мисс: «Е че ах1аф, хье мукьариъ сасра ли1 адесе агъай паччагьвел акьас. Фи акьасе хьин? «Ла1ус фи акьа шин х1ари ахьуна адава. Гуч1 хьунаа гис. Уч к1ес гуч1айи ахьунаа мисс. Гьишинаа ме мукьариас. Гегунаи хав ге мукьарин падч1агь хьунаа сулакес. Фера 1екьул кедава агъаттик ппара 1ек1ул кея учдала 1екьул кедава агъаттикес.
Малла Насрадина даги
Маллайс, масса иц1ан лихун бат1арди агуна, ушуная тупанчинбугуъ. Гивас гъушуная ги емишар, кьулар, даги, хъани хъачуч1унаа ги масса ийу1анди. Дагик кехьунаа са ч1ерх1е т1ул. Маллайс гъургъас атай адавай хьуная даги, уч рахвай.
Са ягъа хьунаа гишти, сасра ягъа хьунаа гиштти, хьибудпе ягъа даги г1а1 акьугуни, Малайи фацунаа дагин ивур агьая пунаа: - Я кемеф, я къагъ! ате зун сагелан дех1ера гьарай акьас. Уп, зун эва емишар иц1анди аеф масса, вун эва?
13
Къвог1анайна сул
Сагелан джик1инаа къваг1анис нис. Агъуч1унаа ге к1уранил ут1ас нис. Ге вахттуни адина сул. Гис са 1ай гашинди ккехьунаа. Гис кканхьуная къваг1анив фае нис. Ге вахттуни нис г1ахьуна ахьунаа къвог1анин сивиг1. Сулл хъачуч1унаа гин х1агафарар акьас.
- Фи бат1арф э вун, фи бат1арттар э ве мурц1ар, фи бат1арттар э ве лекар, къуп. Фидех1ен бат1ар джил агьан ваъ. Хъихь сара са баллай. Къвог1анай учин х1агафарар акьух1елан шад хьуна дахъунаа къуп балай хъихьас. Фаттархьуная нис къупуг1ас фачархьунаа сулаф. Файе нисра сулра гьишинаа. Гагишти г1варефе куметтис.
Гадайин орден
Хьуна дег1уьйин вахт. Немцар ахьунаа джаламукьариъ. Са х1уриъ немцарис кканхьунаа 1емалар акьас. Сур ушунаа х1уруас, сур амехьунаа. Са гедайис немца х1уригъ агунаа, хъара са салаас кум ахттаг1ари агунаа. Гис х1архьунаа хьеттарис пас. Ге залбунди, хъара 1ардапа, вг1ари акьунаа хьеттаритбугуъ. Дараг1 джик1инаа гис хье салдатар. Ги агуна амеи пунаа гурис: Немцар х1ареъ ая. Хье салдатар уккари ушунаа ге х1ареъ салаъ аме немцар хье салдатари к1ес акьунаа, хъани ге зурба гедайис инаа орден. Джалавурис х1архьунаа зурба гедайихъас.
Яг1лт1у ппартта
Сагелай дежурный идегуна Жаннайфас арч1наа са ппартта. Ге ппартта хьунаа гин дусттуранф. Мисс хьунаа гуч1, са биц1и дуз акьуна ге, залбунди ушунаа халаъ. 1адпе ягъа адинаа джалла шиникквар махьтабиъ. Ачайинаа Жаннайин классинттар чивин классиъ. Жанна ахьунаа фи аркьагьан агъаи. Са вахттуни адинаа Жаннайин дуст руш, хъаб ушуна икьунаа учин ппарттайихъ. Китаб алихьи амира гъадаркунаа мин ппартта. Жаннайи акьунаа гьараяр «Леьа вун ппартта яг1ат1ас акьунаа». Мишттин лихун акьуна кьацра идже акьундава ги. Фиштти акьуна кканефии Жаннайи?.
Идже лихун
Са халаъ ахьунаа азман пара хизанар. Мур джала хьунаа са мерттетар, зурбабур, бат1арттар. Ама муриг1 г1ахьунаа са биц1иф. Ге хьунаа са 1ае 1ент1еф. Мик кехьуна са ч1ерх1е т1ул: гуни1уьт1агуни ми акьайи ахьуна ч1амп1ар. Фи акьашин х1ай ахьуна адава бавас. Ахира мисс кканхьунаа гис учин ч1ерх1е т1ул агвас акьас. Ми са ягъа багамикестти пуна хизанарис: «Хьин яг1а багамикестти акьагуни джалавури акьасс ч1амп1ар «Багаминттар акьагуни мебури джалабур хъачуч1унаа ч1амп1ар акьас. Сагелай хъадурфунаа геда мурихъ, хаб пунаа: «Агунайва зун чвас фи идже лихун акунайшин»
Х1а гафарар кее т1ут1
Хьуна хьуна адава са х1а гафарар кее т1ут1. Ге хьуная са 1ент1еф. Т1ут1 чандиъ ишира вг1арегуни агъари ахьунаа «Зун зурба э, зун бат1арф э, зун джалабурилас ухьтанф э». Т1ут1 хьуная ппара 1ае кемеф. Джимджахи са ягъа пунаа мисс «Вун гьелидегьен зурба ичин, кьат1 акье зе синджилар». Т1ут1урас учин х1а гафарарикес, джимджехин синджтларикес хабар кей ахьуна адава. Ги пуная «Ве ч1ерх1е синджилар гьанафасе кьат1акьас девеф? «Гъушуна разгум алаттушуная ме гин синджилар кьат1 акьас. Хьуна адава гивас. Джимджех шад хьуная ге т1ут1 синджлариг1 г1укъугуна. Джимджехи ут1уная ге. Гагь гиштти верефе х1а гафар акьаттарис.
Тупна Маша
Хьуна хьуна адава са Маша агъа руш. Ме хьуная са 1ае биц1иф. Машайис ппара тупуйихъай дурх1ас ккан г1вай ахьуная. Сагелай г1улана дурх1аии ахьунаа ме тупухъаии. Туп фаттархьуная Машайифас хуппай алайшуна нец1уъ Машайис гуч1 хьуная, учин туп адивуна хьера к1есе пуна хъачуч1уная ме 1ешас туп 1егвал хьуна. Бу1 зе руш, бу1 зе руш пунаа баба, ве туп к1есттава.
Ттит
Са бабахъ хъахьуная са ккулин гада. Сасра шиникквари хъаи баб пара лиханди ахьуная. Ттит кьац1 мукьуйилас гъайшари ахьуна адава. Узари ахьуная хьидана ху. Шаб пунаа мури Ттитус чивихъайи. Ми пунаа: «Зе к1илиъ 1уьр аркьая!» Цулана ху уцагуни шав пуная мисс мебури: Титу пунаа: «Зе к1илиъ ъ1юр аркьа!» Кьур руг1агуна шаб пуная мебури мис. Ми хав са багьана джикьиная. Г1уркес аш акьагунира шаб пунаа мебури Ттитус. Ги пуна «Зе фуниъ 1уьр аркьая» Хуппай аш ут1ъ1ас шаб пугуни ми пунаа: «Нанди ая зе азман ттур»
Уьтт
Кканхьуная багнишис г1урарис уьтт эс. Ушунаа багниш варваринмукьуйиъ. Гисаъ ахьунаа са ппара варвар. Варвари хъачуч1уная гис кьац1 ик1ас. Багниш залбунди гьишиная. Г1арар элхъенди ахьунаа багнишил. Варвар хъихьунаа г1урарихъра. Куметтисра, куметтик келхъеттисра гагишти варефе. Фи э вас мисак арявариаеф? Фишттинф э багниш? Фишттинттар э г1урар?
Дузг1вал
Сагелан хьирана узари ахьунаа миникквари хударин к1урар. Са гада адинаа шиниккваринбугуъ дурх1ас. Гебур лиханди агуф; ги пунаа, «Зис тей адава. Ифъ1а к1ура а, ифъ1а шиниквра. Зун алтукъинф э». Цулана завал акьагуна к1урарикес худар. Ге гада адинаа хъадурфунаа шиникквари фи акьаи ичин. Гурии худар акьуна ишик1ариъ хари агуф, ге уккаи ушуннаа гурин бугуъ. Шиникквари пунаа гис: «Ифъ1а шиникквис ифъ1а ишик1 э аеф. Вун алттукъинф э.
Ярх1а х1ани
Хьунаа че кьунштвурихъ ярх1а х1ани. Дад х1езур хьунаа гин к1арчар дирхас, амма вахтт гис г1ваи ахьуна адава. Сагелай гурин бава узунаа х1айи. Хъани аттикунаа упчар пунаа:
- Гъайик, Феня, гьамур нец1вухъ, нец1вун къирагъихъ хъае уьк1ер 1уьт1ас.
Гъайикунаа Феняий урчна х1ани уч хъухьунаа к1уранин к1енекк.
Хъадурфунаа ме: ге хьунаа чулеф. Мин хиял хьунаа, ге чивинкарц1ул эгьан пунаа. Хъачуч1унаа ме гис ивакьас.
- Джульбарс, Джульбарс
Мис агунаа урч гин кьавахъ. Феня гъагьархьунаа, фачуч1унаа к1уранив, урч гинбугуъ, х1ани гур 1адар хъазийина фачат1ас акьунаа к1уранив. Гьук1унаа к1ил, рухари ахьунаа, к1арчар дихьири гьачик1уна ахьунаа х1ачус.
Феняийс гуч1 хьунаа, 1адар хиларинди фацунаа ги к1ур. Х1ач алчишинаа х1ании, ама гьаттишинаа гьаттихьунаа ге к1арчари. Хъачуч1унаа руш гьараяр аркьари, кумак учис акье агъари. Хударка эремивурис унхьунаа х1анин рухарира, руша гьараяр аркьарира. Урккари аринаа гур. Х1ачас гуч1 хьунаа инсанаригьас, гьишинаа. Шад хьунаа дар, учи х1анин к1арчар дадирхух1елан.
Хьахьал
Гулуная са къуджайин хьахьал. Джик1иная хьахьал 1умус. Акьуная ги ге хьахьаликес учис хал. Са бат1арди дуламиш вгейи ахьунаа 1ул. Са вахтт ккеттушугуни ариная. 1аванцай. Ги ачат пуная уч. 1улу ачатуная ге. Хуппай адиная г1ур. Гира ачат пуная уч. Гера ачатуная 1улу. Хавди адиная зибз. Гисра кканди ахьунаа хал. Гера ачатуная 1улу. Ке кьавахъ адинаа багниш. «Ачашав» пунаа ги гис. Багниши са лек ик1ари амири ч1ирхуная хьахьал. Джала нахширар илгуная раккагь. Багниши акьуная к1урарин хал джалабурис.
Хъверттна сул
Хъветтус джик1иная нисун кьуру Алгьуч1унаа ме к1уранилди. Ме х1ейзур хьуная абкьвананттар акьас Ге вахттуни к1ураниккес ккеттавей ахьуная сул. Гис агуная хъветунив фай нис. Ге хъачуч1уная гин тег1рифар аркьай.
- Фи бат1арф э вун.
- Гьелидгьен бат1арт1иъ, бат1ар джилра акьасе ваъ.
- Хъихь сара са балай
Тег1рифар акьудегьен хъвертун агъайиная к1ил. Дахъуная ги къупп нис фаеф ирк1уралас ушуна «Къвалг1» - акуная хъвету. Г1архьунае нисил алчищиная сул.
Цул
Цул – пара идже вахт э. К1илди дунья хьуна авей хъуьхъе. К1урарикес п1аджар гурикес кетхъай. Джилар ац1уна агъаай хъдьхъе, ире, буре, гъазе п1аджарилди. Джаллабур лиханди а. Уцая, завал аркьая 1уьк1ер. Дарариас завал аркьая марзар, уьттарар, ч1ивг1ар, гъивхар, хъара сасра ч1ириъ ае. 1елеттар. Хъара инсанари завал аркьаай дарман кее1уьк1ер. Хъара хъакь цулихъас
Сул
Гьуккай вигуни, сулас агуная хъваг1анаяр. Гурихъ хъадурфари алаттархьуная сул – архьуная хьед завал акьу мукьуйиъ. Фи акьашин х1ари ахьуна адава мисс Ге вахттуни бугуливас вей ахьуная ц1ех1. Хъадурфуная ме завал акьу хьед ае мукуйтхъ. Агуная мисс сул «Фиэ вун лисаъ аркьай аеф?» - рхуная ми сулагьас. Ги пуная «мисаъ саринди ая. Ругъу хьедра ая. Вас ккандичин ругъу хьед, вуна уч1» Ишинаа ме гисаъ «Леге вун хьед аттичас акьуная» пуная сула. Залбунди алгъуч1уная ме ц1ех1елан утунил, хуппай ахттуч1уна ая ме. Ц1ех1 илгунаа гьегисаъ. Гуджбалади са вахттунилас ахтивуная ц1ех1. бат1арди к1иле хьунаа ме. 1екьул дех1ера хьасегьан ц1ехелахъ.
Коля
Сагелан иттархьуна ахьуная Коля. Гин бугуъ фишра ачартайахьуна адава. Коляйис гъам хьуная, учин бугуъ фушра даг1ари ахьуф. Ми агъаи ахьунаа учис «Фидехгьен дусттар хъайуй захъ иттар хьассти. Гьал садра хъандава» 1аре бабна дад хьуная минбугуъ вгереф. Мис х1аи ахьуна адава учин бугуъ сара фишра ачдатаф. Са ягъа т1агарихъ мис агуная шар. Ге шар чче 1ухъ фацуна ахьуная гин дусттари. Шад хьуная ме. Гьелех1елан э агъаф «Вгере дуст идже э, вгере манат дала».
Хьибу щетка
Хьуна хьуна адава са идемихъ хьибу щеттка. Сад хьуная лекаринф, 1уд пеф канариф, хьибуд пеф селеваринф. Гурии гьамишан х1юджатар аркьари ахьуная. Сайи агъа ахьуная. Хьбуд петтира уч зурба э агъай ахьуная. Ге вахттуни ая эдеми са щеткайилди 1учч1унаа силевар. Хуппай сасрайилди мертт акьуная кунар. Хуппай хьбуд петтилди мертт акьуная лекар. Садра зурба дава идеми адавахаб.
Ъ1екьул кее ъ1алар
Фидех1ен ъ1екьул кеетар э ме ъ1алар. Ъ1алар бизар хьуна ахьунаа гитаникк. Мури акьунаа ц1ае хал. Къапуйик лик1инаа: «Раккагь ария са ъ1ае хуй»
Хьес х1арай гитанарис хуруригъас гучаф. Гуч1ари хорагьас, гитанар хъаруцари ахьунаа ъ1аларин халахъас. Биц1и гитанин чарккварис ниъ въ1ари ахьунаа ъ1аларин, ге халагьас гьаттаг1агуни, ама хорагьас гуч1ари ахьунаа.
Магь – миштти дуламиш вг1ария ъ1еккул кее ч1алар.
Ушунаа къуджа ъ1аджаттарин халаъ рудж хас хин к1ариг1 г1ихьас. Дахъуна а ми ракк. Унхьунаа мисс ъ1алун унар. Кудж хьунааа къуджайис. Дахъуна атуна раккра гьишинаа ме. Пунаа ми учин хьирас. Хьир елхъюнаа мил. 1алугьас гуч1арай хин вас зе куджа, 2- пунаа ми учин мувас. Чара адавари, ушуна къари файинаа рудж. Хинк1ар акьугуна ми г1аттивунаа учис к1илди рудж, ъ1аре хтнк1ар инаа гис. Гьгере ина кканефттавуй гис.
Сулан чаркквна, букьацин чаркв.
- Ай, Ай, вун мартила ъ1ац1ул хьуна ахин! Гьагьарай, саса ч1ич1эхин вал алеф. Гьелера са къукъуф. Фиштти ъ1ард ккеттатасе вун?
- Фи иккефе вун, сулан чарккв!
Са кьаракьна ирккар эхин ве амеф. Фиштти ъ1ардана дуламиш хьасе вун?
- Зе ч1ич1ар къалинттар э, шуба ивг1аф э мерккв хьасттава закес.
- Зе кьаракьикк мав ккерия. Мав джала шубавурилас идже ивъ1а акьарай.
Филна 1ул
Индиъ ахьунаа са зурба фил. Ама мик кехьунаа х1агафарар учин акьа т1ул. Ми агъари ахьунаа: «Зурба э. Зис гьанагьасра гуч1айдава». Фи акьашин х1ари ахьуна адава даран нахширарис. Бизар хьунаа гур филун х1агафарик. Са ягъа лаъ1 алаттаг1агуни, гин сивиг1ас г1архьунаа джан ккее ъ1ал. Ъ1ал агунаа филус. Ъ1ал хъадурфари ахьунаа, азман фил агуфгуч хуна ае уларинди. Ге учихъ хъадурфари агуф фил гуч1 хьуна гьишинни.
140
170 134 
