Мероприятие кумыкского язык

Внеклассное мероприятие по родному языку и литературе

в 6 «2» классе. 16.02.2018 год.

Учитель: Татарханова Р.Т.

Тема: «Ана тил – алтын ачгъыч».

Ведущая Расулова А: Дюньяланы ачагъан

Алтын ачгъыч- ана тил.

Адам болмагъа сюйсенг,

Башлап ана тилни бил!

Ана тилим, ана тил, юрегиме ювукъ тил. Ана тилни тенгсиз татыву инсанны санына анасыны сютю булан синге, ана тилине сююв, огъар иштагьланыв, ону билген сайын билмеге гьасиретлик де ожакъдан башлана. Муна шо гьакъда А. Жачаев булай айта.

Меджидова А:

Башлап сагъа тынглагъанман бешикде,

Башлап сени эшитгенмен анамдан,

Ана тилин анасыдай сюймеген

Ана элин сюер десе инанман

Асыра деп анам берген азиз тил,

Асырайман, алдынгда баш иемен

Гьар къумукъ сёз тюзсюзлюкню ёлуна

Тогъас болуп токътагъанны сюемен.

Ведущий: Къумукъ шаирлени, язывчуланы, алимлени ана тилни гьакъындагъы пикрулары:

Казакмурзаева А: Ана тил азса, халкъ азар(Айтыв).

Гусейнова А: Ана тилин сыйлагъан уялмас(Айтыв).

: Халкъыбызгъа, элибизге юрек салып, шону бил: адам болмакъ учун бизге тарыкъ азиз ана тил.(М.Атабаев).

Лежбединова З:

Вёре сакъ! Вёре сакъ! Къопмасын балагь – Къумукъ атыбызны язмасын ташгъа. Бугюн бетибизге телмирген бала, Ана тилибизде сейлейик яшгъа. (А.А). :

Увуз тилим, сют ийисли ана тил, Анам магъа этген йимик аманат. Къысгъачлагъа салып мени къысса да, Бир де сагъа болмажакъман хыянат.(П.Абукова ).

Курмалиев И:

Ана аявлу йимик, ана тил де аявлу. Дюньядагьы бары зат ана тилге байлавлу.

Гаджиев У: Халкъ болмаса, тил болмайгъанны унутмагъа ярамай.(Ж.Х.)

Пашаев А: Ана тилин билмейген ата юртун танымас. (И.Керимов).

Арсланбеков А: Къумукъ тил - 450 мингден артыкъ санаву булангъу къумукъ халкъны тили.

Ведущая Муталимова А: Къумукълар – тюрк къавумлу халкълардан. Бир-бир алимлени ёравларына гёре къумукълар – кёп тездеги девюрлерден берли Каспий денгизни ягъасында орунлашгъан халкъ. Къумукъ – хазар кёп асруланы боюнда Темиркъазыкъ Кавказны халкъларыны бир- бири булан сёйлейген ортакъ тили гьисапда къалып тургъан. Новочеркаск, Ставрополь гимназияларда, Моздок, Георгиевск, Къызлар училищелерде къумукъ тилден дарслар юрюле болгъан. Биринчилей къумукъча охув китапны арап языв булан 1909- нчу йылда уллу алим Абусупиян Акаев язгъан. Ону аты – «Яшлагъа ёл гёрсетив».

Къумукъ тилни грамматикасы биринчилей 1933- нчю йылда чыгъарыла. Ону автору – А.Н. Батырмурзаев.

Ведущая Расулова А: Ана тилде биз биринчилей ананы гьайлек йырына къулакъ асабыз.

Халилова М: «Ана тилим». П.Абукова.

1. Ана тилим берген билим,

Салгъан мени тюз ёлгъа,

Ана тилим булан анам

Кёп алгъан мени къолгъа

1. Ана тилде лайлай айтгъан

Чайкъап мени бёшюгюм.

Ана тилим, сени булан

Болду мени оьсювюм.

1. Ана тилим къалав айтып,

Какийлерим датий этген

Атам- анам «папай, къакъай»

Деме мени уьйретген.

1. Ана тилим, сен айтмагъан

Уьйретмеген не къалды,

Насигьатынг яшлыгъымда

Юрегиме ягь салды.

Ведущая Муталимова А: Тек бир- бир ата -аналар яшларына ана тилде сёйлемей, ана тилин уьйретмей. Ана тилсиз де ёл табып болар деп къоя. Муна шолай ата- аналагъа яшланы тилинден айтылагъан шиъругъа да тынглагъыз.

Камалиева Ж:

Шагьарда къайда барсакъ

Эшитиле орус тил,

Адамлар ону макътай

Дюр деп гьайран дурус тил,

Озокъда, орус тилни

Тарыкъ бизге билмеге,

Тек сонг биз гьёкюнербиз

Ана тил билмейгенге.

Нечик билме болабыз

Тилибиз яхшы кюйде,

Уллулар сейлемесе

Ана тилинде уьйде.

Ана тилни билмесек

Бизден не къумукъ бола,

Шо гьакъда ойлашгъанда

Ичибиз сувукъ бола.

Аявлу ата-ана,

Не сюйсегиз этигиз,

Айыбыбызны алмай

Ана тил уьйретигиз.

Ведущая Расулова А: «Ана тилимде не бар?» Б. Гьажиев .

Охуй : Капланов М-Ш

Ана тилимде не бар?

Анамны иссилиги

Денгизни толкъунлары,

Къойсувну гьассилиги.

Ана тилимде не бар?

Татыву бар экмекни

Ерден кёкге етишип,

Юлдузлагьа чертмеклик.

Ана тилимде не бар?

Сюювю бар досланы

Уланлыкъ уяву бар,

Дазудагъы постланы.

Ана тилимде не бар?

Адамлагъа базмакълыкъ.

Уллу насип тюгюлмю

Шо тилде йыр язмакълыкъ.

Сахаватова Женнет: Масхара хабарлар.

5-нчи класда къумукъ адабиятдан дарс юрюле. Мавлет деген яш дарсгъа 10 минутлар геч болуп геле.

Мавлет:

-Дарсгъа гирме яраймы?

-Бугюн къояман, тангала да геч гелсенг, атангны директоргъа чакъыражакъман – дей учител.

-Вая, не яхшыдыр, тангала чы къаттыгюн – деди Мавлет.

***

Раджабов Билал:

Атасы уланына сорай :

-Яшым, учител сама шекленмедими мен сагъа дарсларынгны этме кёмек этгенге?

-Озокъда, атам, шекленди! Ол шоссагьат:

-Бир адам шунча янгылыш этмес.Болажакъ зат тюгюл, -деди.

***

Анасы яшы Тимургъа:

-Къызардашынга мен берген алманы яртысын бердингми?

-Лап яхшы ерин бердим, -дей

-Не ерин бердинг?

-Урлукъларын. Ол оланы орнатар, бир-нече йылдан къызардашымны кёп алмасы болажакъ.

Муаллим: Гьали сиз ана тилигизни нечик билегенге къарайыкъ. Шу сёзлеге маънадашлар табыгъыз.

Уллу-

Ой-

Заман-

Гюч-

Исси-

Арив-

К им кёп сёз охур. С

1.Сатыв А

2.Сат . ..

3.Ат В В Т

4.Атыв

5.Тас Ы

6.Тав

Чечеген ёмакъланы чечигиз.

1. Гёзлерин ябып,не гёрюп бола? (Тюш)

2. Эки керен тува, бир керен оьле? (Тавукъ)

3. Уьйде 7 майчыракъ яна эди. 2-вюн сёндюрелер. Нече къала? (2 къала, къалгъанлары янып бите).

Масхара соравлар

1. 2 къолда 10 бармакъ бар, 10(онг) къолда нече бармакъ бар? (5 бармакъ).

2. Сезню къайсы гесеги топуракъда бола? (тамур).

3. Къайсы оьзенни къою бар? (къойсув).

4. Къайсы оьзенни ташыны тюсю бар? (акъташ).

5. Барындан да къысгъа ай къайсыдыр (май).

6. Айландырып салса,къайсы санав кёп бола? (6).

Ведущий: Шуну булан биз битдиребиз.

4