Кыргызстандын индустриялык өнүгүшү (1928-1942) // 9 класс, Кыргызстан тарыхы

Кыргызстандын индустриялык өнүгүшү

План

• Кыргызстанда индустриализациянын башталышы.

• Кыргызстандын өнөр жайынын 2чи беш жылдыктагы өнүгүшү

• Кыргызстандын өнөр жайы 3чү беш жылдыкта.

• Улуттук жумушчу кадрларды түзүү процесси.

• «Үчилтик баш ийүүчүлүктүн» натыйжалары.

«Ылдамдыкты кечиктирүү – бул артта калуу. Ал эми артта калгандар жеңилет. Бирок биз жеңилбешибиз керек. Биз алдыңкы өлкөлөрдөн 50-100 жыл артта калдык. Биз бул аралыкты 10 жыл басып өтүүбүз керек…»

И. В. Сталин.

Индустриялаштыруунун максаттары:

• Советтер Союзунун чет өлкөлөрдөн экономикалык көз карандысыздыгын камсыз кылуу.

• Куралдуу күчтөрдү өнүктүрүү үчүн база түзүү.

• Башкаруучу партиянын негизги таянычы болгон өнөр жай жумушчу табынын санын көбөйтүү.

• Калктын жашоо деңгээлин жогорулатуу.

Партиянын XIV съезди - 1925 жыл.

Башкы максат:

"СССРди машина жана жабдууларды алып келген өлкөдөн аларды чыгарган өлкөгө айландыруу»

И.В.Сталин

1. Кыргызстанда индустриализациянын башталышы.

Жалпы союздук пландын негизинде иштелип чыккан республиканын биринчи беш жылдык планын 1929 -ж. декабринда өткөнКыргыз АССРинин сессиясы кабыл алды.

Аны декабрда РСФСР Эл Комиссарлар Совети, 1930-ж. февралда СССР Эл Комиссарлар Совети бекитти.

• Кыргызстанды индустриялаштыруунун эң алгачкылары Карасуудагы пахта тазалоочу завод, Оштогу жибек түрүүчү фабрикасы, Фрунзе шаарындагы завод, Чүй суусундагы Аламүдүн ГЭСи болуп саналат.

• Кыргызстандын өнөржай курулушуна Чехословакиянын жана Венгриянын жумушчулары катышты («Интергельпо»)

2. Кыргызстандын өнөр жайынын 2чи беш жылдыктагы өнүгүшү

• Экинчи беш жылдыкта (1933-1937) Кыргызстандын техникалык-экономикалык жана маданий артта калгандыгын, патриархалдык-феодалдык түзүлүштүн калдыктарын жоюу негизги милдет деп эсептелген.

• Республиканын эл чарбасына жумшалуучу капиталдык салым 657,4 млн.сомду түзүп, анын 115 млн. сому көмүр өнөржайына багытталган.

• 1935-ж. Ташкөмүр кени ишке киришти.

• Нефть өндүрүү иши жолго коюлду . Сымап, сурьма жана башка айрым түстүү металлдарды өндүрүү боюнча Кыргызстан СССРде алдынкы орунга чыкты.

Стахановдук кыймыл

Алексей Стаханов,

1935 жыл

3. Кыргызстандын өнөр жайы 3чү беш жылдыкта.

• 1939-ж. мартта ВКП(б)нын XVIII съезди болуп өтүп, анда СССРдин эл чарбасын өнүктүрүүнүн үчүнчү беш жылдык планын (1938-1942-жж.) бекитти.

• 1938-1940-жж. аралыгында 40тан ашуун өнөржай ишканалары ишке киргизилди.

• 1941-ж. Кант - Токмок темиржолун куруу аяктады, республиканын түштүгүндогү кендер жайгашкан райондордун темиржолдору кайрадан курулду жана кенейтилди.

• 1938-жылдын башында Фрунзе менен Москванын ортосунда туз байланыш орнотулду.

• Колхозчу-дыйкандар жумушчу кадрлар менен толуктоонун негизги булактарынын бири болуп калды.

4. Улуттук жумушчу кадрларды түзүү процесси.

• 1938-1939-жж. Эле өнөржай өндүрүшүнө 10,6 миң айыл-кыштактын тургундары тартылган. Ушул эле мезгилде 2,4 мин жаш жумушчу өндүрүштүк окутуу мектептеринде (ФЗО) даярдалды, кесиптик чеберчилигин жогорулатуу курстарында 30 минден ашык жумушчу окуп билим алышкан.

• 1939-ж. 8-январындагы токтом боюнча жумушка 20 минутадан ашык убакытка кечигип келү ү, ишке себепсиз келбей калуу менен тенештирилип, ал кайталанса иштен бошотулуп, сот жообуна тартылган.

• Республикада улуттук жумушчулардын саны улам өсүп жатканына карабастан, алардын үлүшү дагы эле төмөн бойдон кала берген. 1939-ж. маалыматтар боюнча кыргыз улутундагы жумушчулар жалпы жумушчулардын 18 пайызын гана түзгөн.

5. «Үчилтик баш ийүүчүлүктүн» натыйжалары.

• Кыргыз АССРинин түзүлүшү кыргыз улутунун жана улуттук мамлекеттүүлүгүнүн калыптанышына жардам берип, эл чарбасын калыбына келтирүүнү жана андан ары карай өнүктүрүүнү тездетти.

• Бирок кыргыз мамлекети түзүлгөн алгачкы күндорүнон тартып эле «үчилтик» башкарууда калды.

• Экономикалык байланыштары жана географиялык абалы боюнча ал Орто Азиянын курамында калып, жалпы орто азиялык органдарга - Орто Азия бюросуна , Орто Азия экономикалык кенешмесине, Орто Азия суу чарбасына жана ошол эле мезгилде СССРдин составдуу бөлүгү катары ага баш ийүүго жана союздук органдардын да көрсөтмөлөрүн аткарууга туура келген.

• Ж. Абдрахманов бул абалдан чыгуунун жолун Орто Азиялык Федерациями түзүүдон көргөн. Бул федерацияга Кыргызстан Орто Азиялык башка республикалар менен тен укукта кирмек…

Суроолор жана тапшырмалар

• Кыргызстанда индустриялаштыруу кандай шарттарда өткөн?
• Алгачкы беш жылдыкта өнөржайын өнүктүруүнүн негизги милдеттери кандай эле?
• Кыргызстандын улуттук жумушчу кадрларынын калыптанышы жөнүндө эмне билесинер?

Үй тапшырмасы

• 9 параграфты окуп чыгып, оозеки сурамжылоого даярдануу