Кыргыз тили сабагынан презентация

Жалпы республикалык тестирлөөгө даярдоо

Себеп жана натыйжа байланышы

1-бөлүк

Себеп- кандайдыр бир окуянын, натыйжанын келип чыгышы. Себеп натыйжанын келишин шарттайт. Ал эми натыйжа себептин жыйынтыгы болот.

Жашоодо себеби жок натыйжа болбойт. Ар бир иштин же болбосо кандайдыр бир жыйынтыктын себеби болот.

Түшүнүктүү болушу үчүн төмөнкү мисалдарга көңүл буралы

Себеп

Натыйжа

Вирус

Оору

Тамеки чегүү

Өлүм

Алкоголдук ичимдиктер

Ден соолуктан

Аба ырайы

айрылуу

Стресс

Кыймылдын аздыгы

Азыр биргеликте себеп-натыйжа байланышына мисалдарды түзүп, чогуу аналогияларды иштеп көрөлү!

Иштөө: чарчоо

Ысык: кургакчылык

Микроб: илдет

Өсүү: сугаруу

Жыгылуу: тайгалануу

Цунами: жер титирөө

Мактоо: кубаныч

Бул жерден эмнени байкадыңар?

Эсиңерде болсун, себеп-натыйжа байланышында ар дайым эле биринчи себеби андан соң натыйжасы келе бербейт. Айрым убакта биринчи натыйжа андан соң себеби келиши ыктымал.

Эгерде эталон жуптарда биринчи натыйжа андан соң себеп болсо, варианттардан дагы дал ошондой жуптарды карап белгилейбиз

Эталон жуптарда биринчи себеп андан соң натыйжа келди. Демек, варианттардан издейбиз. А) вариантында антонимдик байланыш болгондуктан туура жооп боло албайт. Б) вариантында синонимдик байланыш бар. В) вариантында себеп натыйжа байланышы орун алмашып келип калган. Туура жообу Г) варианты.

• Сугаруу: өсүү

А) азайтуу: көбүрөөк

Б) күлүү: какшыктоо

В) кургакчылык: ысык

Г) Даарылоо: сакаюу

Эталон жупка көңүл бурсак, алгач натыйжа андан соң анын себеби берилген, демек биз варианттардан дал ошондой жоопту табышыбыз керек. А) вариантында антонимдик байланыш болгондуктан туура жооп боло албайт. Б) вариантында синонимдик байланыш бар, Г) вариантында себеп натыйжа байланышы орун алгандыктан туура жооп боло албайт. Туура жооп В) варианты

2. Жазалоо: уурдоо

А) мактоо: урушуу

Б) кемсинтүү: уяткаруу

В) мактоо: ийгилик ✔️

Г) иштөө: айлык

Бул аналогиялардын жооптору кайсы вариантта катылган деп ойлойсуң?

3. Дарылануу: сакаюу

А) колдонуу : пайдалуу

Б) суктануу: тамшануу

В) уктоо: эс алуу

Г) ырдоо: байлоо

4. Ойлонуу: кайгыруу

А) кубануу: күлүү

Б) азайтуу: көбөйтүү

В) достошуу: өчөшүү

Г) күүгүм: караңгы

5. Сугаруу: өсүү

А) ишембилик: таштанды

Б) тоют: мал

В) майрам: Нооруз

Г) эмгектенүү: ийгилик

6. Кечигүү: уяткаруу

А) күлүү: шылдыңдоо

Б) өркүндөтүү: жакшыраак

В) уктоо: ойгонуу

Г) түштөнүү: шашке

7. Мокок: курчутуу

А) айыл: кыштак

Б) таштанды: ыргытуу

В) сынык: чаптоо

Г) карандаш: уучтоо

8. Жыртык: тигүү

А) чийки: бышыруу

Б) караңгы: күңүрт

В) кездеме: кескилөө

Г) кийиз: оюу

9. Багыт: кесип

А) өжөрлүк: ийгилик

Б) Жоомарт: берешен

В) пайдубал: чатыр

Г) унутчаак: артта калуу

10. Чийки: бышыруу

А) алыс: жакындатуу

Б) шорпо: кайнатуу

В) кесек: майдалоо

Г) таруу: нокот

11. Бырыш: үтүктөө

А) кагаз: майдалоо

Б) чачылуу: жыйноо

В) кирдөө: тазалоо

Г) жакшыртуу: жакшыраак

12. Бак кыюу: сел

А) от жагуу: өрт

Б) тамеки: аз кандуулук

В) жазуучу: китеп

Г) талаа: комбайн

13. Сугаруу: мол түшүм

А) кайтаруу: кароо

Б) Муздак: жылытуу

В) чуркоо: кулоо

Г) байкоо: көрүү

14. Жаттоо: үйрөнүү

А) Ысык: тердөө

Б) муздак: суусоо

В) сезүү: кыйкыруу

Г) изденүү: кайталоо

15. Семирүү: ооруу

А) Чарчоо: уктоо

Б. Сейилдөө: тыныгуу

В) Күлүү: жылмаюу

Г) машыгуу: дени сак

16. Калп айтуу: уяткаруу

А) Мээримдүү: адилетсиздик

Б) Секирүү: учуу

В) алкоо: сүйүнүү

Г) какшыктоо: утулуу

17. Бырыш: үтүктөө

А) бырыш: түздөө

Б) бырыш: бет май

В) бырыш: ыргытуу

Г) бырыш: эски

18. Сынык: чаптоо

А) бырыш: үтүктөө

Б) кубаныч: жыргал

В) бекемдөө: түздөө

Г) үйрөтүү: китеп

19. Ысык: муздатуу

А) таштанды: ыргытуу

Б) пландоо: максат

В) кайноо: ысуу

Г) чачылуу: жыйноо

20. Аба ырайы: оору

А) цунами: чыгым

Б) тамеки: өлүм

В) аллергия: оору

Г) көңүл ачуу: майрам