Кыргыз тили боюнча Акыл ордо

“Акыл ордо” таймашы.

Акыл ордо таймашынын максаты:

А)Акыл ордо таймашы аркылуу окуучулар алган билимдерин бышыкташат,билимдин баалуулугун сезишет.Тапкычтарын өркүндөтүү менен билимге болгон кызыгуусун арттырышат.

Б)Кыргыз тили жана адабияты сабагына кызыгуусу артат.

В)Ой жүгүртүү маданиятына жана улуттук баалуулуктардыв эстеп,сактап калууга үйрөнөт.

Сабактын жадыбалышы: Тест,суроо жазылган баракча,ноутбук.

Акыл ордонун жүрүшү:

1)Уюштуруу.Саламатсыздарбы?

Окуу,билим көп нерсеге жеткирет,

Бул экөөнөн урмат сыйды көп көрөт демекчи өздөрүнүн билими менен дүйнөнү жаркыратып,жарык кылам деген жалаң гана акылдуу,мыкты алты катышуучубуз оюнга даяр турушат.Анда эмесе окуучулар өздөрүн тааныштырышат.

Азаматсыңар балдар,”Акыл миң күндүк,кийим бир күндүк”экендигин даңктаган биздин окуучуларыбызга ийгилик каалайм.Анда эмесе таймашыбызды баштасак.Таймаштын шарты:3 турдан турат.

1-турда суроолор берилет.

20 суроодон турат.

Жыйынтыгында эң жакшы упай топтогон 4 окуучу тандалып алынат.

2-турда 4 категория болот

1-Турдун суроолору

1)Кыргыз Респуликасынын эгемендүүлүк күнү кайсы күн?

А)31-август Б)23-сентябрь В)1-сентябрь Г) 31-декабрь

2)”Жарамазан” ыры кайсы айда айтылат?

А)кышында Б) жазында В)жылдын төрт мезгилинде Г) рамазан айында

3)Тексттин эң кичине бирдиги эмне болуп саналат?

А) абзац Б)сүйлөм в)сөз г) тыбыш

4)Кыргыз тилинде канча тыбыш бар?

А) 36 Б)39 В) 30

5) “Биринчи мугалим”повестти кимге таандык?

А)А.Осмонов Б)К.Баялинов В) Ч.Айтматов

6)Чыгармадагы биринчи мугалим ким?

А)Дүйшөн Б)Алтынай В) Ысмайыл

7)Кыргыз тилинде жалпы канча сөз туркуму бар?

А)6 Б) 9 В)12

9)”Мүнүшкөр” деп кыргыздарда кимди аташат?

А) Куш таптаган адамды

Б)Ат таптаган адамды

В)Баатыр адамды

10)Зат атоочко кандай суроо беребиз?

А) Кандай? Б) Ким?эмне? В)эмне кылып жатат?

11)Илик жөндөмөсү кайсы суроого жооп берет? (кимдин?эмненин?)

А)кимдин?эмненин?

Б)канча?нече?

В)кимге?эмнеге?

12)Эсимде..Бир жолу эмес,нечен ирет

Бул айда тоо борунан гүл терчү элек.

Абыйыл.. күн жылыбайт,жер тегиз кар,

Шумдук ай,неге мынча жаз кечигет.

Деге ыр саптары кайсы акынга тиешелүу? (А.Осмонов)

А)

13)Кыргыз Республикасынын желеги канчанчы жылы кабыл алынган?

(1992-жылы,5-мартта)

14)Тил жөнүндөгү илим? (филология)

15)Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили качан кабыл кабыл алынган?

1989-ж.23-сентябрь1

16)”Биринчи мугалим”чыгармасы кимге таандык?

(Ч.Айтматов)

17)”Биринчи мугалим чыгармасында биринчи мугалим ким болгон?

(Дүйшөн?)

18)Тышыштар жөнүндөгү илим?

(фонетика)

19)Жакшы деген бир ат бар,кууса жеткис,

(Жаман деген бир ат бар,жууса кеткис.)

20)1-июнь кандай күн?

(балдарды коргоо күнү)

2-тур,категориялар

1. Адабият категориясы.

1.Адабият деген соз кайсы тилден,кандай маанини билдирет?

(Араб тилинен,адептүүлүк деген сөз)

2.Кыргыз элинин улуу жазуучусу,Ч.Айтматов качан туулган?

(1928-жылы.12-декабрь)

3.Ч.Айтматовдун балалыгы кайда өткөн?

(Күркүрөө суусунун боюнда,Шекер айылында)

4.Жылуу кийин,жолуң кыйын үшүрсүң,

Кыш да катуу..бороон улуп,кар уруп.

Суугуңду өз мойнума алайын,

Жол карайын токтой турчу,Ата Журт- деген ыр саптары кайсы акынга тиешелүү?

(А.Осмонов)

5.А.Осмонов качан туулган?

(1915-ж.21-арт)

6.Карышкырларга жем болгон кыз ким?

(Ажар)

7.”Ажар повести кайсы жазуучуга тиешелүү?

(К.Баялинов)

8.”Шырылдаң”ырын кимдер ырдашкан?

(Жылкычылар)

9.Акыл Карачач жомогунда хандын аты ким?

(Жаныбек)

10.Карышкырга атын союп берген бала кайсы жомокто?

(Алтын куш)

11.”Сынган кылыч”романын ким жазган?

(Т.Касымбеков)

12.”Эрте келген турналар повестиндеги башкы каарман ким?

(Султанмурат)

13.Султанмураттын атасынын аты ким?

(Бекбай)

14.Эр Төштүк кимдин баласы?

(Элемандын)

15.Эң чоң эпос кайсы кайсы?

(Манас эпосу)

16.”Толубай сынчы”поэмасы кимге таандык?

(А.Осмонов)

17.Ууу акын Токтогул Сатылганов кайсы жерде туулган?

(Кетмен-Төбө)

18.Т.Сатылганов эмне үчүн Сибирге айдалган?

(байларды сындап ырдаганы үчүн)

Кыргыз тили категориясы.

1.Тыбыштар жөнүндөгү илим?

(фонетика)

2.Заттын сын-сыпатын,өңү-түсүн билдирип,кандай? деген суроого жооп берсе,кайсы сөз түркүмүнө кирет?

(Сын атооч)

3.Атооч жөндөмөсү кайсы суроого жооп берет?

(ким?эмне?)

4.Антоним деп эмнени айтабыз?

(карама-каршы маанини)

5.Мааниси боюнча окшош,бирок айтылышы, жазылышы ар башка сөздөр эмне деп аталат?

(синоним)

6.Суйлөмдөрдөр айтылыш максатына карай канчага бөлүнөт?

(жай,суроолуу,илептүү,буйрук)

7.Илептүү сүйлөмдүн аягына кандай белги коебуз?

(илеп белгиси)

8.Айтылышы,жазылышы окшош,бирок мааниси ар башка сөздөр эмне деп аталат?

(омоним)

9.Күз мезгили келип,жыйын-терин башталды.Суйлөмдүн айтылыш максатына карай кандай сүйлөм болду?

(Жай сүйлөм)

10.Эриндүү үндүүлөр кайсылар?

(о,ө,у,ү)

11.Кыргыз тилинде канча жөндөмө бар?

(6)

12.Адабий тилдин нормасында туура жазуу.

(

13.Адабий тилдин нормасында туура сүйлөө.

(

14.Сөздүн маани берип турган бөлүгү?

(уңгү)

15.Сүйлөм эмнеден куралат?

(сөздөрдөн)

16.Чыгыш жөндөмөсүн жасоочу мүчө.

(-дан)

17.Эки тыбышты билдирген тамгалар?

(ю.я.е.е)

18.Тыбышты билдирбеген тамгалар?

(ь.ъ)

Макалдар категориясы

1.Баш кесмек бар,(тил кесмек жок)

2.Билеги күчтүү бирди жыгат,

(Билими кучтуу бирди жыгат)

3.жакшы кыз жакадагы кундуз....

4.Жакшы болуу аста-аста.....

5.Энени сыйлаган элге жагат(Ата сыйлаган абийир табат)

6.Тил албасты жумшаганча,(тына-тына өзун бар)

7.Адал эмгек абийир таптырат,

(арам эмгек азабын тарттырат)8

8.Батыр элден чыгат....(Байлык жерден чыгат)

9.Май кармаган ... бармагын жалайт

10.Жакшы болуу аста-аста...

11.Элечек эне –көркү...(үкү топу кыздын көркү)

12.Эненин көөнү балада...(баланын көөнү талаада)

13.Акты төкпө....(айыпсызды сөкпо)

14.Абийир тапса баласы.....(атасына бак конот)

15.Базары жакын байыбайт

(калп айткан киши жарыбайт)

16.Бешиктеги баланын бек болорун ким билет?

(карындагы баланын хан болорун ким билет?

17.Жаш кезде берсин мээнетти..

(Каарыганда берсин дөөлөттү)

18.Ийилгенге ийилгин,атаңдан калган кул эмес,

(Какайганга какайгын,падышанын уулу эмес.)

1. “ И” тамгасы менен башталган сөздөр.

1.Бүт дүйнөнү бириктирип турган желе?

• Интернет

1. Илептүү сүйлөмдүн аягына эмне коюлат?

• Илеп белги

1. Ээсине ашыкча берилгендиги үчүн Японияда дал ушул үй жаныбарына эстелик коюлган?

• Ит

1. Жуманын алтынчы күнү кыргызча кандай деп аталат?

• Ишемби

1. Бул буюмду чимирип, апаларыбыз жүндү жипке айлантат?

• Ийик

1. Көпчүлүк жомоктор ушул сөз менен башталат?

• Илгери – илгери

1. Милиция кызматкерлери баш ийген министирлик?

• Ички иштер министири

8. Жай бою ырдап, бийлеп кышында кумурскага баш калкалоону сураган жандык?

• Ийнелик

9. Бишкек шаарынын гербинде ушул жырткычтын сүрөтү тартылган?

• Илбирс

10. Билим алууну ушул нерсе менен кудук казганга салыштырышат?

• Ийне

  1. Илимий иштер менен алектенген адам?

• Илимпоз

12.“Кимдин? Эмненин? деген суроолорго жооп берген жөндөмө?

• Илик

13.Мурда комуздун кылы жаныбарлардын ушул органынан жасалчу?

• Ичеги

  1. Айтматовдун бул каарманы “Долондо канатын кайрып алган”?

• Иляс

• 15.

4-тур. Логикалык суроолор

1ди өзүнө 1000 жолу көбөйтсө канча болот?

• 1 болот

2.Теңдемеде жана өсүмдүктө бар нерсе бул эмне?

• Тамыр

3.1 күндө канча минута бар?

• 1440 минута

• Кайсыл жерде аттын буту болбойт?

• Шахматта

4.Адамдын кайсыл органы 80⁰ ысыкка чыдай алат?

• Ооз

5.Жарык бөлмөдөн эмнени көрүүгө болбойт?

• Караңгылыкты