Министерство образования Республики Саха (Якутия)
МКУ «Муниципальный орган управления образования»
МБОУ «СНОШ им.В.Г.Павлова» МР «Сунтарский улус /район/»
РАССМОТРЕНО: СОГЛАСОВАНО: УТВЕРЖДЕНО:
На заседании МО заместитель директора директор школы
Протокол №____от «___»________2020 г. по учебной работе ____________(Назаров А.С)
___________(Данилова Е.П.) _______________(Алексеева Е.Н.) «____»___________2020 г.
«___»____________ 2020 г.
РАБОЧАЯ ПРОГРАММА. КТП по предмету
« САХА РЕСПУБЛИКАТЫН НОРУОТТАРЫН КУЛТУУРАТА»
Класс: 3 «г»
Учитель: Данилова Е.П.
Количество часов в неделю: 1
Количество часов по учебному плану: 34
Учебник: Ааптардар: Е.И. Винокурова,Е.П.Чехордуна, Л.Г.Дедюкина. Саха Эреспуубулукэтин норуоттарын култуурата
|
| 1 четверть | 2 четверть | 3 четверть | 4 четверть |
| Всего часов по программе | 7 ч | 7 ч | 10 ч | 8 ч |
| Дано уроков фактически | 6 |
|
|
|
| Пропущено (указать причину) | День улуса 21.09 Пр. от 16.09 Б- |
|
|
|
2020-2021
Иhинээ5итэ
Быьаарыы сурук (Пояснительная записка)………………………………………………..3
Үерэх предметин уопсай ейдебулэ (Общая характеристика учебного предмета)…………………………………………………..…………………….………......4
Yерэх былааныгар уерэх предметин миэстэтэ (описание места учебного предмета)……………………………………………………………………………...……..4
Ытык ейдебуллэри инэрии, уерэх сатабылларын сайыннарыы, тустаах уерэх предметин уерэтии тумуктэрэ (Личностные, метапредметные, предметные результаты освоения учебного предмета)……………..…………………………………...…………...4
Уерэх предметин ис хоьооно (Содержание учебного предмета)……………………...……………………………………….…………..……..….5
Учебнай тематическай былаан………………………………….………………………….7
Календарнай тематическэй былаан (Календарно-тематический поурочный план)…………………………………………………….……….……………………...……8
Учебно-методическэй хааччыйыы (перечень учебно-методического обеспечения)…………………………………………….……...………………………….15
Туьаныллыбыт литература …………………………………...…………………………..15
Быьаарыы сурук
«Саха сирин норуоттарын культурата» диэн предмети уорэтии рабочай программата оскуола5а Саха сирин норуоттарын культуратын уопсай орто уорэхтээьин госстандартыгар тирэ5ирэн оноьуллубут Винокурова Е.В. Саха сирин норуоттарын культурата, 1-4, Дьокуускай, Бичик, 2007 с. программатыгар оло5уран оноьулунна.
Россия Федерациятын уорэхтээьинин биир сурун уратыта – бэйэтин омук быьыытынан бэлиэтин сутэрбэккэ аан дойду культуратын уонна уорэ5ириитин эйгэтигэр киириитэ буолар. Россия Федерациятын «Уорэ5ирии туьунан» сокуонугар этиллэринэн «единство федерального культурного и образовательного пространства. Защита и развитие системы образования национальных культур, региональных культурных традиций и особенностей в условиях многонационального государства» диэн уорэ5ириигэ государственнай политика бириинсиптэриттэн биирдэстэрэ буолар. Ону таьынан сокуонна «содержание образования должно обеспечивать интеграцию личности в национальнуюи мировую культуру» диэн этиллэр.
«Россия гражданинын лиичинэьин духуобунаска, сиэрдээх майгыга иитии уонна сайыннарыы кэнсиэпсийэтигэр» Россиятаа5ы гражданин ойдобулугэр соп тубэьиини олохсутуу 3 туьумэ5инэн бэриллэр: 1) ыал иьигэр бэйэ-бэйэ5э сыьыан уопсастыбаннай сыьыанна дьайар уонна киьи гражданскай майгытын – сигилитин тордо; 2) лиичинэс торообут дэриэбинэтин, куоратын, оройуонун, регионун угэьин, сыаннастарын, култуурунай, историческай, социальнай, духуобунай оло5ун ийэ дойду, торообут тыл, ыал, дьиэ-кэргэн уо.д.а. ытык ойдобуллэр нонуо ойдоон ылыныыта; 3) элбэх омуктаах Россия норуотун култууратын уонна сиэр-майгы угэьин ылыныыта.
Саха оскуолатын начальнай кылаастарыгар Саха сирин норуоттарын культуратын уерэтии сыала уонна соруктара:
- торообут тылы уонна Саха сирин норуоттарын культуратын сайыннарар уонна инэринэр ирдэбили уоскэтии;
- бэйэтин норуотун культуратын билэр уонна атын норуот культуратын убаастыыр личноьы иитии;
- бэйэ норуотун духовнай уонна материальнай культуратын аан дойду культуратын арахсыбат чааьын курдук ылыныыны инэрии;
- бэйэ норуотун культуратын, оло5ун-дьаьа5ын, итэ5элин, духовнай баайын билэргэ, ойдуургэ, ис сурэхтэн ылыныыга, таптыырга, торообут дойдуга бэриниилээх буолууга иитии.
Уорэх федеральнай базиснай былаана булгуччулаах уонна уруок таьынан улэ чаастарыттан турар. Саха сирин норуоттарын культурата предмети уорэтии уорэх федеральнай базиснай былаанын уруок таьынан улэ чааьыгар коруллубут.
Саха сирин норуоттарын культурата пердмет 2 кылаастан са5алаан уерэтиллэр. 2 – 4 кылаастарга «Саха сирин норуоттарын культурата» предмет нэдиэлэ5э 1 чаас уорэтиллэр (уопсайа 102 ч).
Хонтуруол коруннэрэ
Бутэьиктээх тумуктэр.
Чиэппэри тумуктуур бэрэбиэркэлиир улэлэр. Сыл анардаа5ы уонна сыллаа5ы хонтуруолунай улэлэр.
Сирдэтиллэр тумуктэр.
Айар соруда5ы толоруу (элбэх буолан уонна со5ото5ун).
Уорэтии программатыгар сыанабыл кордоругунэн о5олор айар улэлэригэр, практическай улэлэргэ кыттыы буолар.
Туруоруллубут сыалы –соругу ситиьиигэ туьаныллар уерэнэр кинигэлэр:
Е.И. Винокурова, У.Г. Егорова. Обугэ угэьэ. Дьокуускай: Бичик, 2009 с. 2, 3,4 кылааска уорэнэр кинигэтэ
Е.И. Винокурова. Саха ереспуубулукэтин норуоттарын культурата: 3 кылааска уерэнэр кинигэ /Е.И. Винокурова, Е.П. Чехордуна, Л.Г. Дедюкина; - Дьокуускай: Бичик, 2013 («Саха оскуолата» систиэмэ)
Үерэх предметин уопсай ейдебулэ
3 кылааска «Саха сирин норуоттарын культурата» предмеккэ улэлиир бырагыраамма Винокурова Е.В. Саха сирин норуоттарын культурата программа5а оло5уран оноьулунна.
Начаальнай оскуола5а о5ону бэйэтин норуотун култууратын билэр уонна атын норуот култууратын убаастыыр буола улаатарын сайыннарарга, Саха сирин торут норуоттарын торообут тылларын уонна култуураларын инэринэр, сайыннарар ирдэбили уоскэтиигэ сурун бол5омто ууруллар. Предмет уорэтиитин утума «Саха Республикатын национальнай оскуоланы санардан сайыннарыы кэнсиэпсийэтин» (1991) «олохтоох норуоттар материальнай уонна духуобунай култуураларын туьунан киэн билиини биэрэр, салгыы нуучча уонна аан дойду култууратын ойдуур кыа5ын кэнэтэр диэн ойдобулугэр оло5урар».
Программа алын суьуех оскуола5а бэйэтин норуотун культуратын билэр уонна атын норуоттар культураларын убаастыыр личноьы иитэн таьаарарга кемелеьер, тереебут тылы уонна культураны сайыннарар, харыстыыр ирдэбили уескэтэр.
Саха оскуолатыгар норуот культуратын уерэтии маннык принциптэргэ оло5урар: оло5у кытта сибээс, культуралар алтыьыылара, санарар хайысхалаах уерэтии, ейдеен уерэнии.
Уерэтии кэмигэр уерэнээччи араас норуоттар культураларын кестуулэрин кэтээн керер, инэринэр, кэпсэтиигэ кехтеехтук кыттар, этиллибити ырытар, алтыьан уерэнэр буолуохтаах. О5олор бэйэлэрэ толкуйдаан быьаара, атын о5о санаатын истэ, ырыта, айыллыбыт быьыыны-майгыны оонньоон кердере, бэйэлэрин дьарыктарын булаанныы, бииргэ улэлии уерэнэллэр.
Уерэтии сурун хайысхата салгыы уерэх кинигэтигэр ыйытыы арааьыгар, сорудахха чопчуланар. Ону ааьан учуутал уруокка уерэтэр ньымата уруокка улахан оруолу ылар.
Тумук ситиьии сурун ирдэбиллэрэ: хас биирдии уерэнээччи ылыахтаах/ейдуехтээх – хайаан да инэриниэхтээх билиитин-керуутун; баьылыахтаах – чопчу сатабыллары уонна дьо5урдары; куннээ5и оло5ор туьаныахтаах – инэриммит билиитин керуутун уонна сатабыллларын.
Yерэх былааныгар уерэх предметин миэстэтэ.
Уорэх федеральнай базиснай былаана булгуччулаах уонна уруок таьынан улэ чаастарыттан турар. Саха сирин норуоттарын культурата предмети уорэтии уорэх федеральнай базиснай былаанын уруок таьынан улэ чааьыгар коруллубут.
3 кылааска «Саха сирин норуоттарын культурата» предмет нэдиэлэ5э 1 чаас уерэтиллэр, сылга 34 чаас. 1 чиэппэргэ – 9 чаас, 2 чиэппэргэ – 7 чаас, 3 чиэппэргэ – 9 чаас, 4 чиэппэргэ – 9 чаас.
Ытык ейдебуллэри инэрии, уерэх сатабылларын сайыннарыы, тустаах уерэх предметин уерэтии тумуктэрэ
Ытык ейдебуллэри инэрии тумугэ:
- тереебут тылы уонна саха сирин норуоттарын культуратын сайыннарарга уонна инэринэргэ ирдэбиллээх буоларын ейдуур;
- уерэнээччи бэйэтин норуотун култууратын билэр уонна атын норуот култууратыгар убаастабыллаахтык сыьыаннаьар;
- бэйэ норуотун духовнай уонна материальнай культуратын арахсыбат чааьын курдук ылыныахтаа5ын ейдуур;
- бэйэ норуотун культуратын, оло5ун-дьаьа5ын, итэ5элин, духовнай баайын билэргэ, ейдуургэ, ис сурэхтэн ылыныыга, таптыырга, тереебут дойдуга бэриниилээх буолууну ейдуур.
Уерэх сатабылларын сайыннарыы:
- бэйэ норуотун угэьин куннээ5и олоххо уонна анал этнокултуурнай тэрээьиннэргэ (ыьыах, сиэр-туом о.д.а) тутуьуу;
- бэйэни омук, Саха сирин уонна Россия гражданинын быьыытынан билинии;
- бэйэ5э, тулалыыр дьонно, айыл5а эйгэтигэр убаастабылыы иитии.
- Улэ сыалын-соругун таба туруоруу. Бэйэ норуотун культуратын уеэтэригэр сыал-сорук туруорунан кедьуустээхтик улэлиир.
- бэйэ ноуротун культуратын туьунан билиитин, сатабылын, дьо5урун сыаналаан керер;
- Билиини-керууну кэнэтэр араас матырыйааллары туьаныы. Сахалыы уерэх-наука литературатыттан туьааннаах билиини дебеннук булар, бэлиэтэнэр, тумэр, ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туьанар.
- атын омуктар культураларын убаастыыр, атын омуктары кытта алтыьарыгар бодоруьуу ньымаларын то5оостоохтук туттар;
- дьону кытта бииргэ алтыьан уерэнэр, улэлиир араас ньыманы баьылыыр;
- араас омуктары кытта алтыьыыга кэпсэтии сиэрин тутуьар, кэпсэтии уратыларын ейдуур, табан кэпсэтэр.
Тустаах уерэх предметин тумуктэрэ:
Саха Республикатын былаа5ын, дьаралыгын, орогойун ырыатын, киин куоратын, торообут улууьун, дэриэбинэтин, уулуссатын. Саха сиригэр олорор омуктары, кинилэр улэлэрин-хамнастарын. Саха сирин айыл5атын уратытын билэр.
Республика баайын билэр. Кыыллар, котордор, балыктар ааттарын суолларын, саналарын-инэлэрин арааран билэр. Ытык котордору, кыыллары, Саха сиригэр уунэр уунээйилэри билэр. Эмтээх уунээйилэр араастарын билэр. Айыл5аны кэтээн корер. Уруу-аймах ааттарын ейдуур. Торут омуктар угэс буолбут дьарыктарын ейдуур. Обугэлэрбит дьиэлэрин-уоттарын билэр. Араас норуоттар астарын-уоллэрин арааран билэр. Саха сиригэр олорор норуоттар танастарын уратытын ейдуур. Норуот уустарын, маастардарын билэр. Оьуор-бичик суолтатын билэр. Норуот оонньуурдарын, оонньууларын билр. Ийэ-дойду туьунан ырыалары – хоьооннору ейдуур. Норуот ырыаларын араастарын билэр. Норуот тылынан уус уран айымньыларын коруннэрин арааран билэр. Саха норуотун суруйааччыларын билэр.
Начальнай оскуоланы бутэрэр уорэнээччигэ ирдэбил.
Саха сирин норуоттарын культуратын уруогар ылбыт билиитин – коруутун, сатабылын туьанан, уорэнээччи:
- саха сирин норуоттарын культуратын ойдуур таьымна тахсыа;
- бэйэтин омугун культуратын харыстыа уонна сайыннарыа;
- атын норуоттар культураларыгар истинник сыьыаннаьыа;
- бэйэтин норуотун, торут аан ийэ дойдутун бэрэстэбиитэлэ буоларын ойдуо.
Yерэх предметин ис хоhооно
«Саха сирин норуоттарын культурата» предмет сурун ис хоьооно 4 хайысханан барар: «Саха республикатын норуоттара», «Саха республикатын норуоттарын материальнай культурата», «Саха республикатын норуоттарын духовнай культурата» уонна «Саха сирин республиката». Маннык хайысхаларынан уерэтии уерэх матырыйаалын, бириэмэтин септеехтук аттарарга табыгастаах.
Саха республикатын норуоттара: Норуот диэ ейдебул, республика олохтоох норуоттара, нууччалар уонна атын сторожиллар, а5ыйах ахсааннаах Хоту терут норуоттара. Олорор сирдэрэ уоттара. Саха сиригэр олорор атын норуоттар. Дьиэ кэргэн. Тереппуттэрбит, ийэ, а5а оруола. О5ону дьиэ кэргэннэ иитии. Кырдьа5астары ытыктааьын.
Дьиэ кэргэннэ олох-дьаьах: улэ, бырааьынньыктар, сынньаланнар. Бэйэ-бэйэ5э сыьыан. Уруу-аймах. Теруччу оноруу. Чугас дьоммут.
Саха республикатын норуоттарын материальнай культурата: Угэс буолбут дьарыкпыт: бултааьын, балыктааьын, сир аьын хомуйуу, ынах-суеьуну иитии, табаны иитии. Норуотум дьарыга. Дьиэ кэргэним дьарыга. Ынах-суеьуну иитии - норуот баайа-дуола.
Саха сирин норуоттарын дьиэлэрэ-уоттара. Обугэм дьиэтэ-уота, тэлгэьэтэ. Кыьынны уонна сайынны дьиэ. Дьиэни тутууга сири-дойдуну талы. Дьиэ ис-тас тутула. Дьиэ тэрилэ. Аал уот, дьиэни дьаьаныы.
Саха сирин норуоттарын терут танастара: уратылара уонна маарыннаьар оруттэрэ.Норуотум таннар танаьын арааьа. Тыьы имитии, тириини талкылааьын. Мин аан маннай тыьы имитиим.Танас – сап угэс буолбут ойуута – бичигэ.
Уус уран оноьук: Уус уран керуннэрэ. Оьуор-ойуу суолтата. Норуоттар уус уран оноьуктара. Тумэл мала-сала. Танаьы сабы ойуулуурга аналлаах оьуордар. Танаска сыьыаннааах норуот уус-уран айымньылара. Саха норуотун биллиилээх маастардара уонна худуоьунньуктара.
Норуотум аьа-уолэ: Угэс буолбут астар ааттара. Эт, балык, уут ас. Омуктар астарын – уоллэрин уратыта. Мин аан маннай астаабыт аьым. Сандалы сиэрэ-туома. Мин собулуур норуотум аьа. Ас туьунан норуот уус-уран айымньылара.
Обугэлэрбит оонньуулара уонна оонньуурдара: Норуот оонньуулара уонна оонньуурдара. Норуот оонньууларын уорэтии. Угэс буолбут остуол оонньуулара, кинилэр ааттара. Сана атастаьыы. Обугэлэрбит хамсаныылаах оонньуулара. Билинни кэм оонньуулара.
Саха республикатын норуоттарын духовнай культурата. Угэстэр, обычайдар, туомнар: Саха сирин норуоттарын итэ5эллэрэ.
Саха сирин терут омуктара айыл5а5а сыьыаннара: Иччи диэн ейдебул. Обычайдар уонна сиэр-туом. Саха сирин норуоттарын бырааьынньыктара: ыьыах, эвинэк, шахадьибэ уо.д.а.
Уус уран айымньыта: Саха сирин терут олохтоохторугарфольклор суолтата. Саха республикатын норуоттарын уус уран айымньыларын керуннэрэ: ес хоьооннор, таабырыннар, чабыр5ахтар, номохтор. Олонхо. Олонхоьуттар.
Ырыа- тойук культурата: Национальнай инструменнар. Саха сиригэр олорор норуоттар музыкальнай инструменнара. Хомус. Ырыа, тылынан уус уран айымньылар. Хоровод ырыалара: хэде, оьуохай, хейро, лондол уо.д.а. Норуотум биллиилээх ырыаьыттара, ункууьуттэрэ, артыыстара.
Саха сирин норуоттарын литературата: Саха литературатын туьунан ейдебул. О5о суруйааччылара, кинилэр айымньылара. Саха сирин хаьыаттара, сурунааллара. О5о аа5ар эйгэтэ.
Саха сирин республиката. Россия – элбэх омук дойдута. Москва – Россия киин куората. Дьокуускай – Саха республикатын киин куората. Российскай Федерация символиката. Саха республикатын былаа5а, дьаралыга, ерегей ырыата. РФ уонна СР государственнай тутула: президент, федеральнай собрание, Ил Тумэн. Улуустар, улус кииннэрэ. Государственнай уонна норуот бырааьынньыктара.
3 кылаас
«Саха Республиката»
Саха Республикатын нэьилиэнньэтэ. Саха Республикатын былаа5ын, дьаралыгын, орогойун ырыата. Дыгын. Эллэй Боотур.Дыгын, Эллэй Боотур. Саха Республикатын киин куората, торообут улууьум, дэриэбинэм, уулуссам. Ийэ дойду туьунан ырыалар – хоьооннор. Республикам сарсынныта.
«Айыл5а – дойдубут баайа»
Айыл5а дойдубут баайа. Саха сирин кунду туулээ5э. Ытык котордор – кыыллар. Кыьыл кинигэ5э киирбит харамайдар. Балыктааьын. Балыктааьын сиэрэ-туома, туттар тэрилэ.
Биьиги удьуордарбыт
Биьиги аймах удьуора. Уруу – аймах угэстийбит ааттара. Мин норуот кэскилэбин. Торут удьуордарым. Дьиэ кэргэн дьарыга. Дьиэ кэргэннэ таптал, ичигэс сыьыан. Дьиэ кэргэн утуо угэстэрэ. Биьиги удьуорбут аата – суола.
Саха сиригэр олорор омуктар угэс буолбут дьарыктара
Саха сиригэр олорор омуктар угэс буолбут дьарыктара. Саха сирин норуоттарын сурун дьарыктарын коруннэрэ: бултааьын, балыктааьын, таба, сылгы, ынах иитиитэ.Алмааьы, комуьу, чо5у, гаьы хостооьун, бурдук, о5уруот аьын ууннэрии.Уорэх, наука, культура, искусство сайдыыта. Норуоттар биллиилээх дьонноро.
Обугэбит аьылыга
Сир аьа, тэллэй, от-мас, сибэкки арааьа.Киьи сиир уунээйилэрэ.Мин маннай астаабыт аьым. Отонтон мин маннайгы булуудэм.
Норуотум танаьын оьуора – бичигэ
Танаска киэргэл – симэх. Танаьы – сабы ойуулуурга аналлаах оьуордар.Норуот маастардарын билсиьии. Танаска сыьыаннаах норуот уус-уран айымньылара.
Обугэбит оонньуурдара
Айыл5ы матырыйаалыттан оонньуурдар. Норуот таптыыр оонньуурдарын оноруу.Угэс буолбут норуот оонньуулара уонна оонньуурдара, кинилэр ааттара. Уол уонна кыыс оонньуурдара.Оонньуурдар тустарынан норуот уус уран айымньылара.
Национальнай инструменнар
Инструменнары истии. Саха сиригэр олорор норуоттар музыкальнай тэриллэрэ. Хомус тыаьын истии.О5о ырыанан уус-уран айымньыларын темалара.
Ырыа – тойук культурата
Биьик ырыалара, о5о5о аналлаах кордоох ырыалар.Норуотум биллиилээх ырыаьыттара.О5о ырыанан уус-уран айымньылара.
Норуот тылынан уус-уран айымньылара
Саха сирин омуктарын тылынан уус-уран айымньылара: ос хоьоонноро, таабырыннар, чабыр5ахтар, тыл номохторо.Саха тылынан уус-уран айымньыта: олонхо.Олонхо сирэ – дойдута.
Учебно-тематическай былаан
| № | Раздел аата | Чааьа |
| 1 | Айыл5а | 3 |
| 2 | Тереебут дойдум | 4 |
| 3 | Дьиэ кэргэн | 3 |
| 4 | Норуотум дьиэтэ-уота | 2 |
| 5 | Терут дьарык | 3 |
| 6 | Уус уран оноьук | 3 |
| 7 | Танас сап | 3 |
| 8 | Обугэм аьа уелэ | 3 |
| 9 | Оонньуурдар, оонньуулар | 2 |
| 10 | Норуот ырыата-тойуга | 3 |
| 11 | Олонхо | 4 |
| 12 | Бырайыактыыр улэ | 1 |
|
| Уопсайа | 34 |
Календарно-тематическай поурочнай былаан
| № | Уруок темата | Чааьа | Уруок сыала | Уерэнээччи улэтэ (характеристика основных видов деятельности учащихся) | Туттуллар тэрил | Дьиэ5э улэ | Кунэ-ыйа |
|
| план | факт |
|
| Айыл5а |
|
| 1 | Киирии уруок. Сахам сирин кэрэ айыл5ата | 1 | Айыл5а5а тапталы, харыстабыллаах сыһыаны иитии, айыл5а5а сылдьыы быраабылалар | Саха сирин терут норуоттара айыл5а5а сыьыаннарын туьунан, обычайдарын, сиэрдэрин улахан дьонтон ыйыталаьан билиэхтээх. Ол билиитин ырытыахтаах. Биьиги республикабытыгар олорор омуктар сиэрдэрин-туомнарын, обычайдарын, бырааьынньыктарын туьунан бэйэтин санаатын этиэхтээх. Эбии литературалары, справочниктары хасыьан тустаах матырыйаалы булуохтаах. Компьютернай технологияны туьанан кэпсиэхтээх.
| Айыл5а араас дьыл кэминээ5и ойуулара, хаартыскалар | Куьунну айыл5аны ойуулаа | Сен 7 | 7 |
|
| 2 | Айыл5а ытык кэрэ сирдэрэ | 1 | Ытык сирдэри кытта билсиьии, ытык сир диэн ейдебулу уерэтии, ытык сирдэри харйытсааьын, ытыктааьын | Ытык сирдэр ойуулара (слайд) | Эбугэлэргит олорбут сирдэрин тереппуттэргититтэн ыйытан билин | 14 | 14 |
|
| 3 | Киьилээх хайата | 1 | Ытык сиртэн биирдэстэрин Киьилээх хайаны кытта билсиьии, ытык сирдэргэ сылдьар быраабылалары уерэтии, харыстабыллаах сыьыаны иитии | Ойуулар, хаартыскалар | Ытык сирдэргэ сиэри туому тутуьарга уерэн | 21 День улуса Пр.от 16.09 | 28 |
|
| Тереебут дойдум |
|
| 4 | Мин дойдум – Саха сирэ | 1 | Саха республикатын туьунан ейдебулу биэрии; Тереебут дойдуга бэриниилээх буолууга иитии. Саха сирин улуустарын, куераттарын, беьуелэктэриг, ерустэрин, куеллэрин уерэтии; | Карта5а Саха республикатын, Россияны, Дьокуускай, Москва куораттары, бэйэтин улууьун булан кердеруехтээх. Россия бырааьынньыктарын туьунан дьонтон ыйыталаьан билиэхтээх. Республика норуоттарын культураларын суолталарын тэннээн керуехтээх. Эбии литературалары, справочниктары хасыьан тустаах матырыйаалы булуохтаах. Тереебут дойду туьунан хоьооннору бибилэтиэкэттэн булан, биир себулээбитин ейге уерэтиэхтээх. Компьютернай технологияны туьанан кэпсиэхтээх.
| Ойуулар, карта. Саха республикатын туьунан слайд | Мин киэн туттабын. Кэпсээ | 28 | 28 |
|
| 5 | Саха Ореспуубулукэтэ – элбэх омук алтыьан олорор сирэ | 1 | Араас омуктар олохторо, дьарыктара, тас көрүннэрэ, культураларын уратыта | Араас омуктар ойуулара, танастара | Саха сирин худуоьунньуктарын туьунан билии | Окт 5 | 5 |
|
| 6 | Таптыыбын тереебут дойдубун | 1 | Араас суруйааччылар төрөөбүт дойду туһунан суруйбут айымньыларын кытары билсиһии. Ырыалар, хоьооннор ненуе тереебут дойдуга тапталы иитии | Араас кинигэлэр, текстэр | В.С.Парников туьунан бил | 12 | 12 |
|
| 7 | Бибилэтиэкэ – билии-керуу уйата | 1 | Бибилэтиэкэ дьонно туьалаа5ын ейдетуу; бибилэтиэкэ5э сылдьыы быраабылаларын уерэтии; | Бибилэтиэкэ5э дьарык | Тереебут дойдун туьунан ырыаты, хоьоонно бэлэмнээ | 19 | 19 |
|
| Дьиэ кэргэн |
|
|
|
|
|
|
| 8 | Ыал – олох терде | 1 | Бэйэ-бэйэни көрүү-харайыы, өйөһүү, көмөлөсүһүү. Дьиэ5э бэйэ-бэйэни өйдөһүү, ичигэс сыһыан. Дьиэ үлэтэ. | Бэйэтин дьиэ кэргэнин, дьиэтээ5и эбээьинэстэрин туьунан кэпсиирдии бэлэмнэнэр. Уруулар угэстийбит ааттарын, суолталарын билиэхтээх, тутта уерэниэхтээх. Бэйэ бэйэлэригэр дьиэ кэргэннэрин угэстэрин, обычайдарын туьунан кэпсэтиьиэхтээхтэр. Дьонун кытта теруччутун онорор, кылааска кэлэн кэпсиирдии бэлэмнэнэр.
| Дьиэ-кэргэн ойуута, дьиэ кэргэннэ сыһыаннаах таабырыннар
| 42с. Хоьоону выразительно аа5арга эрчилин | 9 нояб | 9 |
|
| 9 | Мин урууларым | 2 |
Аймахтар бэйэ-бэйэ5э уруу-аймах буолар үгэстийбит аатарын кытары билсиһии. Дьиэ-кэргэн туьунан норуот уус-уран айымньыларын аа5ыы |
Древо аймах салаатын оноһуллуута
| 46-47с. Аймахтаргын бал Чугас аймахтарыгын бил, туох дьарыктаахтарый | 16 |
|
|
| 10 |
|
| Норуотум дьиэтэ-уота |
|
|
|
|
|
|
| 11 | Обугэм дьиэтин ис тутула | 1 | Былыргы өбүгэлэр бала5ан, ураьа дьиэлэрин, тэлгэһэлэрин тутууларын туһунан билсиһии. Дьиэни көрүү-харайыы, дьиэ үлэтэ. | Саха сирин норуоттарын дьиэлэрин-уоттарын кэтээн керуу. Обугэ дьиэтин ис тас тутулун тылынан ойуулаан кэпсиир. Кыьынны уонна сайынны дьиэни тэннээн керер. Дьиэлэр тустарынан эбии билиини интернеттэн булар. Компьютернай технологияны туттан бэйэтин дьиэтин туьунан кэпсиир.
| Бала5ан, ураьа, аал уот тэлгэһэ ойуута
| Ураьа туьунан билии, тутула. | 23 |
|
|
| 12 | Бала5ан – ебугэм дьиэтэ | 1 | Саха бала5анын ис-тас тутулун уерэтии; аал уоту аьатыы туомун билсиьии; ыалдьытымсах буолуу | Былыргы сахалар туттар тэриллэрэ, бала5ан ис өттүн ойуулара, иһит-хомуос ойуута | Бала5ан ис тутула | 30 |
|
|
| Терут дьарык |
|
|
|
|
|
|
| 13 | Суеьу иитиитэ | 1 | Суеьу иитиитин, оттооьуну кытта билсии; от улэтин ис хоьоонун, сиэрин туомун чинчийии | Терут дьарык керуннэрин бэйэтин дэриэбинэтин холобурдаан тэннээн керер. Суеьуну, сылгыны, табаны иитии туьунан кэпсиирдии бэлэмнэнэр. Дэриэбинэтигэр, дьиэ кэргэнигэр дьиэ суеьутун иитии туьунан кылгастык кэпсиир. Дьиэ суеьутун керуу-харайыы туьунан холобурдары этэр.
| Сүөһү-ынахойуута, хотон | Оттооьун дьайыытын билии | Дек 7 |
|
|
| 14 | Сылгы иитиитэ | 1 | Сылгыны иитии туһатын, сылгыны саастарынан ааттарын туһунан билсиһии, саха сылгытын уратылара | Сылгы ойуута, ат тэрилин ойуута | Сылгылар араастара енунэн | 14 |
|
|
| 15 | Табаны иитии | 1 | Хотугу сир дьонун угэс буолбут дьарыктарын табаны иитиини кытта билсиьии, табаны саастарынан ааттарын уерэтии | Таба ойуута | Себулуур дьиэн кыылын туьунан хоьоонно эбэтэр кэпсээннэ айарга боруобалан | 21 |
|
|
| Уус уран оноьук |
|
|
|
|
|
|
| 16 | Оьуор-ойуу суолтата | 1 | Оьуор-ойуу суолтатын быһаарыы, оьуордар араастарын уерэтии | Оьуор-ойуу суолталарын быьаарар, аатарын билэр. Эбии литературалары хасыьан норуот маастардарын туьунан билэр, кэпсиир. Уус уран оноьук туьунан кэпсиирдии бэлэмнэнэр. Музейга сылдьан эбии билиини ылар. | Оһуор араастарын ойуута, ойуулаах таһастар | Саха оьуорун билии | янв |
|
|
| 17 | Норуоттар уус уран оноьуктара | 1 | Норуот маастардарын билиьиннэрии | Норуот маастардарын хаартыскалара | Сунтаар уус уран оноьуктарга маастардара |
|
|
|
| 18 | Тумэл мала-сала. Экскурсия | 1 | Тумэлгэ сылдьыы киьи оло5ор туох суолталаа5ын быьаарыы | Оскуола музейа | Себулээбит экспонаткын кэпсээ. |
|
|
|
| Танас –сап |
|
|
|
|
|
|
| 19 | Норуотум таннар танаьа | 1 | Танастар уратыларын, маарыннаһар өрүттэрин уонна танас оһуорун өйдөбүлүн, дьахатар симэнэр симэ5ин туһунан кэпсээһин | Танас суолтатын туьунан кэпсиир. Урукку уонна билинни танастары тэннээн керер. Танаьы тигии, туулэ5и танастыыр ньымалар тустарынан кэтээн керен, чинчийэн билиэхтээх. Компьютернай технологияны туьанан себулээбит экспонатын туьунан кэпсиир.
|
Сахалыы танас, симэх ойуулара | Норуотун танаьын уруьуйдаа |
|
|
|
| 20 | Танас киэргэлэ-симэ5э | 1 | Танас киэргэлин, симэ5ин кытта билсии, танаьы киэргэтии сиэрин туомун уерэтии | Танас киэргэллэрэ | 108с. 1эрч.схеманы толор |
|
|
|
| 21 | Тумэллэр | 1 | Танас-сап ойуутун мандарын тумэллэрин кытта билсии | Оскуола музейа | Интернеккэ М.Ф.Габышев музейын туьунан булан кер, билис |
|
|
|
| Обугэм аьа-уелэ |
|
|
|
|
|
|
| 22 | Балык ас | 1 | Өбүгэлэрбит астарын, ол ас туһатын уонна атын омуктартан уратытын туһунан кэпсээһин, билиһиннэрии. Балыгы астааьын туьунан билсии, балык с араастарын уерэтии | Суеьуну, табаны, сылгын иитии, бултааьын, балыктааьын, сир аьын хомуйуу туох суолталаа5ын, туьалаа5ын билэр. ас арааьын араарар. Терут аьы хайдах астыыры, араастарын уерэтэн билиэхтээх. Терут ас ааттарын арааран билиэхтээх(эт, уут, балык, уунээйи аьылыктар) Бэйэтин терут аьын туьунан, рецебин, хайдах астаырын кэпсиэхтээх. Эбии литературалары, справочниктары хасыьан тустаах матырыйаалы булуохтаах. Компьютернай технологияны туьанан кэпсиэхтээх |
Астар ойуулара, балык астар ойуулара | Балыктан астар. Терпппуттэргиниин астаа, кэпсииргэ бэлэмнэн |
|
|
|
| 23 | Эт ас | 1 | Сахалар аһы тэрийэр сиэрдэрин-туомнарын кытары билиһиннэрии. эт ас арааьын уерэтии | Сандалы остуол ойуута, иһит-хомуос, сахалыы астар ойуулара, ыһыах | Киьи эти то5о элбэхтик сиэхтээ5ий? Кэпсээ |
|
|
|
| 24 | Уунээйи ас | 1 | Уунээйи астар араастарын кытта билсии, уерэтии | Уунээйи астар ойуулара, барыанньа арааьа | Себулуур сир аьын туьунан хоьоонно, ырыата булан бэлэмнэн |
|
|
|
| Оонньуурдар, оонньуулар |
|
|
|
|
|
|
| 25 | Обугэ оонньуулара | 1 | Норуот оонньууларын кытары билиһиннэрии, оонньууга үөрэтии, билинни кэми кытары тэннээн көрүү | Обугэ оонньууларын араастарын билэн тэнниэхтээх, араара уерэниэхтээх. Норуот оонньуулара дьыл кэмин кытта сибээстээ5ин быьаарыахтаах. Хабылык, хаамыска оноруохтаах. Компьютернай технологияны туьанан норуот оонньуурун моделын оноруохтаах.
|
Хартыыналар, норуот оонньуурдарын моделлара | Саха 7 хамсаныытын оноро уерэн |
|
|
|
| 26 | Остуол оонньуута | 1 | Остуол оонньуутун билиһиннэрии, көрдөрүү
| Хабылык, хаамыска | Остуол оонньуутун дьиэ5эр тереппуттэргиниин оонньоо |
|
|
|
| Норуот ырыата-тойуга |
|
|
|
|
|
|
| 27 | Норуот ункуутэ | 1 | Мин норуотум төгүрүйэ сылдьан толорор ырыа до5уһуоллаах ункуутэ – оһуокай, хоровод, һээдьэ, лондол, хэйро, гасигор | Тегуруйэ сылдьан толорор ырыа до5уьуоллаах ункуулэри, музыкальнай инструменнары билэр уонна араартыыр. Тэннээн керер. Музыкальнай инструменнарга оонньуулларын сатаан истиэхтээх. Бэйэтин норуотун музыкальнай культуратын туьунан ейдебул ылыахтаах. Эбии литературалары, справочниктары хасыьан тустаах матырыйаалы булуохтаах. Республикабыт ырыаьыттарын, артистарын туьунан билиэхтээх. Компьютернай технологияны туьанан кэпсиэхтээх. | Хартыыналар | 135с.Оьуохай тыоын уерэт, хаамыытын сатыырга эрчилин. |
|
|
|
| 28 | Ырыа до5уьуоллаах ункуулэр | 1 | Үнкүү тылын уонна хамсаныыларын үөрэтии. Оьуокай уерэтии | Оьуокай ойуута, ырыа тыллара
| Оьуохай тылын айарга холон |
|
|
|
| 29 | Норуот ырыата-тойуга театрга | 1 | Саха театрын кытта билиьиннэрии. Норуотум биллиилээх үнкүүһүттэрэ Норуокка биллибит үнкүүһүттэр, оһуохайдьыттар тустарынан билиһиннэрии
| Хаартыскалар, ахтыылар | Дьокуускайга баар Норуоттар до5ордоьууларын дьиэтин туьунан интернеттэн булан билии |
|
|
|
| Олонхо |
|
|
|
|
|
|
| 30 | Олонхо ытык ейдебуллэрэ | 1 | Олонхо ытык ейдебуллэрин араара уерэнии | Олонхо – саха литературатын мунуутуур чыпчаала буоларын ейдуехтээх. Олонхо ытык ейдебуллэрин билиэхтээх. Олонхо тылын ейдуур, алгыьы септеехтук ылынар. Олонхону истэр, тылын –еьун ейдуур. Эбии литературалары, справочниктары хасыьан олонхо туьунан матырыйаалы булуохтаах. Театр искусство биир керунэ буоларын ейдуехтээх. Компьютернай технологияны туьанан кэпсиэхтээх. | Олонхо ойуулара, кинигэлэр | Олонхо-ебугэ уерэ5э. Саха сиринбиллиилээх олонхоьуттара |
|
|
|
| 31 | Олонхо тыла. Алгыс | 1 | Алгыьы таба ейдуургэ, септеехтук ылынарга уерэнии | Алгысчыт ойуута, алгыс тыллара | Алгыьы инэринэ уерэн |
|
|
|
| 32 | Олонхону толоруу уонна туруоруу | 1 | Олонхону угэс быьыытынан толоруу ньыматын арааран билэргэ уерэнии | Олонхо ойуулара | 159с.таблицаны тиэкистэн аа5ан ситэр |
|
|
|
| 33 | Театр – норуот искусствотын керунэ | 1 | Саха сирин театрдарын араастарын кытта билсии | Театрдар хаартыскалара | 163с. таблицаны тиэкистэн аа5ан ситэр, театрдары тэннээ |
|
|
|
| 34 | Бырайыактыыр улэ Сыллаа5ы хатылааьын уруога | 1 | Айыл5а5а харыстабыллаах сыьыаны инэрии, айыл5а туьунан билиини ханатыы | Бэйэтэ сыал-сорук туруорунан бэриллибит тема5а бырайыактыыр улэ онорор. Пааранан сатаан улэлиир. |
| Сайынны сорудахтар |
|
|
|
8 Учебно-методическэй хааччыйыы
1. Е.И. Винокурова, У.Г. Егорова. Обугэ угэьэ: 3 кылааска уорэнэр кинигэ. - Дьокуускай: Бичик, 2009 с.
2. Е.И. Винокурова. Саха ереспуубулукэтин норуоттарын культурата: 3 кылааска уерэнэр кинигэ /Е.И. Винокурова, Е.П. Чехордуна, Л.Г. Дедюкина; - Дьокуускай: Бичик, 2013 («Саха оскуолата» систиэмэ)
3. Программа: Винокурова Е.В. Саха сирин норуоттарын культурата, 1-4, Дьокуускай, Бичик, 2007 с.
4. Нагляднай материаллар
5. Эбии литература
Техническэй хааччыйыы:
1. Компьютер
2. Интерактивнай дуоска
10. Туьаныллыбыт литература
1. Е.И. Винокурова, У.Г. Егорова. Обугэ угэьэ: 3 кылааска уорэнэр кинигэ. - Дьокуускай: Бичик, 2009 с.
2. Е.И. Винокурова. Саха ереспуубулукэтин норуоттарын культурата: 3 кылааска уерэнэр кинигэ /Е.И. Винокурова, Е.П. Чехордуна, Л.Г. Дедюкина; - Дьокуускай: Бичик, 2013 («Саха оскуолата» систиэмэ)
3. Программа: Винокурова Е.В. Саха сирин норуоттарын культурата, 1-4, Дьокуускай, Бичик, 2007 с.
Учебно-методическэй хааччыйыы
Е.И. Винокурова, У.Г. Егорова. Обугэ угэьэ: 3 кылааска уорэнэр кинигэ. - Дьокуускай: Бичик, 2009 с.
Е.И. Винокурова. Саха ереспуубулукэтин норуоттарын культурата: 3 кылааска уерэнэр кинигэ /Е.И. Винокурова, Е.П. Чехордуна, Л.Г. Дедюкина; - Дьокуускай: Бичик, 2013 («Саха оскуолата» систиэмэ)
Программа: Винокурова Е.В. Саха сирин норуоттарын культурата, 1-4, Дьокуускай, Бичик, 2007 с.
Нагляднай материаллар
Эбии литература
Техническэй хааччыйыы:
Компьютер
Интерактивнай дуоска
Туьаныллыбыт литература
Е.И. Винокурова, У.Г. Егорова. Обугэ угэьэ: 3 кылааска уорэнэр кинигэ. - Дьокуускай: Бичик, 2009 с.
Е.И. Винокурова. Саха ереспуубулукэтин норуоттарын культурата: 3 кылааска уерэнэр кинигэ /Е.И. Винокурова, Е.П. Чехордуна, Л.Г. Дедюкина; - Дьокуускай: Бичик, 2013 («Саха оскуолата» систиэмэ)
Программа: Винокурова Е.В. Саха сирин норуоттарын культурата, 1-4, Дьокуускай, Бичик, 2007 с.
6
579
77 121 
