История Беларуси. Белорусская культура во второй половине ХХ века. Архитектура. Живопись. Скульптура.

БЕЛАРУСКАЯ КУЛЬТУРА Ў 2-Й ПАЛ. ХХ СТ.

З увядзеннем звышэканамічнага спосабу будаўніцтва, звязанага з выкарыстаннем зборнага жалезабетону, уніфікацыяй і стандартызацыяй форм, паўстала неабходнасць перагляду тыповага праектавання. Распачалося ўзвядзенне буйных масіваў - жылых мікрараёнаў, якія сталі з'яўляцца асноўнымі структурнымі элементамі гарадоў. Працягвалася будаўніцтва грамадзкіх аб'ектаў, якія ўзводзіліся па тыповых пректах на плошчах ці галоўных магістралях. Аднак адсутнасць комплекснага падыходу да фарміравання грамадзкіх цэнтраў прыводзіла да недапасаванасці іх да існуючай забудовы.

Архітэктура ў 60-70-я гг. ХХ ст.

Горадабудаўніцтва і грамадзянская архітэктура 80-90-х гг.

У 80-я гады планіроўка гарадоў датычыла равіцця сеткі аўтадарог, узвядзення устаноў культуры і мастацтва, аховы здароўя і адпачынку. Адной з найбольш важных задач горадабудаўніцтва стала рэстаўрацыя і захаванне гістарычных цэнтраў гарадоў, а часам і іх поўнае аднаўленне. Выкарыстанне ў жыллёвай забудове тыпавога будаўніцтва з новым блок-секцыённым метадам дазволіла надаваць пабудовам большую разнастайнасць як у знешнім выглядзе так і ў планіроўцы памяшканняў. Змена архітэктурнай стылістыкі закранула і грамадзкія пабудовы, якія адрозніваліся большай складанасцю і арыгінальнасцю.

СТАНКАВЫ ЖЫВАПІС 50-60-Х ГГ.

Падзенне культу асобы выклікала спробу пэўнага перагляду гісторыі, яе абагульненага ўспрымання, што знайшло адлюстраванне ў творах прысвечаных Кастрычніцкай рэвалюцыі і падзеям даўніны. Побач з традыцыйнымі вырашэннямі мастакі звяртаюцца да больш разнастайных вобразна-пластычных прыёмаў, такіх напрыклад як "жывапіснае" бачанне сюжэтаў, што дазваляла стварыць настрой сюжэтнай кампазіцыі. У гэты перыяд інтэнсіўна развіваецца гарадскі пейзаж і ландшафтны, які затым атрымаў назву "лірычнага".

Творчасць Н. Воранава.

Станковы жывапіс 60-70-х гг.

Пачатак перыяду прыпадае на невялікі час "адлігі", з якой звязана вылучэнне з агульнадамінуючай стылістыкі соцрэалізму плыні так званага "суровага стылю", якія ў сваіх пошуках звярталіся да мастацтва 20-х гадоў, спыненага уладай як не пасуючага савецкім ідэалагічным прынцыпам. Аднак, нягледзячы на наватарства і прапаганду ўнутранай свабоды чалавека, ён быў вымушаны заставацца ў межах соцрэалізму, накіраванага на адлюстраванне працоўнага жыцця, альбо на ваенную тэматыку, як, напрыклад, у творах М. Савіцкага. У сувязі з гэтым вялікую папулярнасць набывае пейзажны жанр, як найменш падуладны ідэалагічнаму кантролю. Як прыклад шматлікіх дасягненняў у жанры "лірычнага пейзажа" з'яўляюцца творы В. Цвіркі.

• Віктар Вярсоцкі
• Абрам Кроль
• Адольф Гугель
• Сяргей Каткоў
• Дзмітры Алейнік
• Віктар Грамыка
• Віталь Цвірка
• Міхаіл Савіцкі
• Уладзімір Стэльмашонак

В.Цвірка. Ля млына. Поўдзень. 1954.

???

???

Страница 1

Страница 1

Зіма. 1960.

У Пясках. Лета. 1966.

Беларускі краявід. 1974.

На возеры Свір. 1962.

Ганча - зямля партызанская. 1969.

СТАНКОВЫ ЖЫВАПІС 70-80-Х ГГ.

Перыяд, які атрымаў назву "застою" і які характарызуюць агульнакрызісныя з'явы ў эканоміцы і палітыцы, бюракратызацыя грамадства, адметны праяўленнем ішадумства ў культурным жыцці. У гэты час адбываецца выразны падзел мастацтва на афіцыйную і неафіцыйную часткі. Афіцыйная працягвае традыцыі соцрэалізму, пераняўшы некаторыя рысы "суровага стылю", у той час як прадстаўнікі неафіцыйнага мастацтва, найбуйнейшым з якіх з'яўляецца І. Басаў, спрабуюць вырвацца з пад ідэалагічнага кантролю і выпрацаваць свой асабісты стыль, непасрэдна звязаны з уласным светапоглядам. Пачынаецца паласа пошукаў і эксперыментаў, звязаных з вывучэннем дасягненняў еўрапейскага мадэрнізму, што не магло не выклікаць рэзкую негатыўную рэакцыю і супраціў савецкай ідэалагічнай цэнзуры.

• Альгерд Малішэўскі
• Ізраіль Басаў
• Аляксандр Ісачоў
• Аляксандр Кішчанка
• Май Данцыг
• Гаўрыла Вашчанка
• Леанід Шчамялёў

І.Басаў. Вялікі горад. 1978

Дамы і дрэвы. 1972

Дрэва ля возера. 1990

Сінонімы, якія адрозніваюцца толькі стылістычнай афарбоўкай называюцца СТЫЛІСТЫЧНЫМІ . Тое ці іншае слова вызначаюць як стылістычна афарбаваны сінонім у параўнанні з адпаведным стылістычна нейтральным словам: памыліцца – збіцца, прамахнуцца, спатыкнуцца; зорка – знічка.

Успамін. 1968

У мастацкай літаратуры, публіцыстыцы, гутарковай мове могуць сінанімізавацца лексічныя адзінкі, якія збліжаюцца сэнсава толькі ў пэўным кантэксце. Гэта сінонімы маўлення, або КАНТЭКСТУАЛЬНЫЯ , аўтарскія, аказіянальныя: Далёка кацілася, тупала, цокала, шоргала рэха . (У.Някляеў).

Якая спявае. 1988

СТАНКОВЫ ЖЫВАПІС 80-90-Х ГГ.

Наступная "адліга" 2-й паловы 80-х, звязаная з падзеннем савецкай сістэмы, дала імпульс для новай хвалі развіцця жывапісу, найбольш паказальнай рысай якога з'яўляецца шматварыянтнасць, змяшэнне стыляў і сінтэз жанраў, звяртанне да прыватных пачуццяў. Адным з першых праяў новай плыні з'явілася творчасць М.Селяшчука. Цікавай з'явай адбылася дзейнасць творчай суполкі "Няміга-17". У гэты перыяд беларускі станковы жывапіс выходзіць на еўрапейскую прастору і актыўна ўключаецца ў мастацкія працэсы, засвойваючы новыя формы і дзелючыся сваімі знаходкамі.

• Мікалай Селяшчук
• Віктар Альшэўскі

"Няміга-17"

• Леанід Хобатаў
• Сяргей Кірушчанка
• Зоя Літвінава
• Анатоль Кузняцоў
• Мікалай Бушчык

УЛАСНАБЕЛАРУСКІЯ словы пачалі ўзнікаць з ХІІІ – XIVст. у перыяд самастойнага існавання беларускай мовы на базе мясцовых гаворак, а таксама ад агульнаславянскіх і ўсходнеславянскіх каранёў: адсюль, адтуль, адпаведны, адтуліна, амаль, апошні, апрануць, каліва, спадчына.

Мікалай Бушчык. На зямлі і ў небе. Памяці жыцця. 1996 г.

Мікалай Бушчык. Сустрэча дня і ночы.

2002 г.

М.Селяшчук. “Дарога дадому”.

М.Селяшчук. “Люблю цябе сустракаць”.

СКУЛЬПТУРА 50-60-Х ГГ.

У сувязі са зменамі ў грамадстве пасля падзення культу асобы ў скульптурным мастацтве таксама адбываюцца аднаўленчыя працэсы: напаўненне новым зместам, вызваленне ад штампаў і ілюстрацыйнасці, парадна-пафаснага ўвасаблення рэчаіснасці. Адзначаныя перамены становяцца відавочныя ў канцы 50-х - пачатку 60-х гадоў, калі ствараюцца ўмовы для фарміравання "суровага стылю" з яго рамантычнай прыўзнятасцю і адкрытасцю ў стварэнні вобраза паўсядзённасці альбо ў трактоўцы гістарычных падзей.

Ф. Зільберт

В. Козак

СКУЛЬПТУРА 60-70-Х ГГ.

Нягледзячы на пазітыўныя змены ў тэматычным і стылістычным плане, "суровы стыль" усё ж застаўся ў межах сацрэалізму з уласцівымі яму абмежаванай мовай пластычна-вобразных сродкаў, спрошчанымі і прамалінейнымі вырашэннямі. У станковай скульптуры па ранейшаму застаецца партрэт, які працягвае традыцыю пасляваеннага дзесяцігоддзя. У манументальнай скульптуры пачынае развівацца архітэктурна-скульптурны тып помніка, сінтэз скульптуры з архітэктурнымі формамі. Разам з дамінуючай ваеннай тэматыкай у пачатку 70-х з'яўляецца тэндэнцыя ўсталявання помнікаў дзеячам нацыянальнай культуры.

Да ДЫЯЛЕКТНАЙ лексікі адносяць словы, што ўжываюць на пэўнай тэрыторыі. Розныя назвы вясёлкі: весялуха, перавясёлка, радаўніца, тэнча, цмок, дажджуха, красуля .

Да СПЕЦЫЯЛЬНАЙ лексікі адносяць словы, якія ўжываюць і разумеюць людзі пэўнай спецыяльнасці. Сярод спецыяльнай лексікі вылучаюцца тэрміналагічныя і прафесійныя словы.

• Андрэй Заспіцкі
• Сяргей Селіханаў
• Анатоль Анікейчык
• Сяргей Вакар
• Іван Міско
• Генадзь Мурамцаў
• Леў Гумілеўскі
• Уладзімір Ананька

Скульптура 70-80-х гг.

Плённы перыяд у развіцці скульптуры, які характарызуецца новымі мастацкімі вырашэннямі, шырынёй тэматыкі і жанравай разнастайнасцю. Як і ў іншых відах мастацтваў скульптары звяртаюцца да пошуку індывідуальнай стылістыкі і аўтарскіх пластычных рашэнняў. Акрамя традыцыйных, атрымліваюць пашырэнне лірычна-камерныя тэмы. Найбольш прыкметнай з'явай гэтага перыяду становіцца станковая сюжэтная кампазіцыя на гістарычныя тэмы. У мануметальнай скульптуры ствараецца шэраг помнікаў знакамітым асобам, дзеячам культуры і мастацтва, якія ў большасці выпадкаў арганічна ўпісаліся ў архітэктурнае і прыроднае атачэнне.

• А. Шатэрнік
• Анатоль Арцімовіч
• В. Занковіч
• Леанід Зільбер
• Віктар Грос
• М. Якавенка
• Барыс Маркаў

Скульптура 80-90-х гг.

Развіццё скульптуры ў гэты перыяд адзначана шырокім дыяпазонам вобразна-пластычных вырашэнняў: ад рэалістычнай традыцыі да постмадэрнісцкай стылістыкі. Разам з тым дамінуючай з'яўляецца роля фігурных выяў. Манументальнае мастацтва актыўна ўключаецца ў архітэктурнае акружэнне гарадоў, гэтым разам не толькі буйных цэнтраў, а таксама невялікіх, але значных у дачыненні да мінулага.

• Святлана Гарбунова
• Галіна Гаравая
• В. Янушкевіч
• У. Слабодчыкаў

Пётр Лук'яненка. http://plukyanenko.info/by

Захапленне

Мёртвы дзень

Пётр Лук'яненка. Ранiшняя кава

Алесь Пушкін. На зімняга Міколу. 2000

Царква Св. Міколы Цудатворца ў вёсцы Бобр. 1995-1999гг. http://www.pushkin.by