Эссе-дилбаян жана анын талаптары

Эссе жана аны жазуунун талаптары

Эссе - бул курамдык бүтүндүгү жана логикалык ырааттуулугу бар, өтө чоң эмес көлөмдөгү прозалык чыгарма

Ал белгилүү бир темага же маселе боюнча жеке пикирин, жеке таасирленүүнү чагылдырат жана толук сүрөттөөнү талап кылбайт.

Эссенин максаты - тандап алган тема боюнча окуучулардын чыгармачыл ой жүгүртүү жөндөмдүүлүгүн өнүктүрүү, өз позициясын далилдеп, коюлган маселе боюнча ой-пикирин билдирүү

Эссенин түрлөрү:

• Баяндоо
• Сүрөттөө
• Эссе-салыштыруу
• Эссе-далилдөө

Эссе жазуунун негизги алгоритми:

• Киришүү бөлүмү
• Негизги бөлүм
• Корутунду бөлүмү

Эссе-баяндоо

Окуялар белгилүү ыраатта, хронологиялык тартипте баяндалат. Автор окуянын ырааттуулугун гана көрсөтпөстөн, өз көз карашын да билдирет.

Структурасы:

• Окуялар бири-бири менен ырааттуу байланышат.
• Автордун жеке позициясы чагылдырылган корутунду чыгарылат.

Эссе-сүрөттөө

Белгилүү бир объект: зат, буюм, нерсе, китеп, фильм ж.б. сүрөттөлүп,автор өз туюмун чагылдырат. Мында сындоо жана талдоо берилбейт.

Структурасы:

• Жалпы таасир (окурманга көргөн нерсени көрүүгө жардам берүү)
• Майда бөлүктөрүн сүрөттөө
• Баалоо

Эссе-салыштыруу

Окурмандарга адамдын же предметтердин окшош же айырмасын салыштыруу аркылуу артыкчылыгын же кемчилигин көрсөтүү

Структурасы:

• Окуялар бири-бири менен салыштырылат.
• Салыштыруу ар дайым эки же андан көп объекттер арасында болот.

Эссе-далилдөө

Автор фактыга таянуу менен окурманды айрым пикирлер менен макул болууга, ынандырууга умтулуу максатын көздөйт.

Структурасы:

1. Көз карашты далилдөө максатында кадыр-барктуу адамдардын ой-пикиринен цитаталар келтирилет.

2. Статистикалык маалыматтар, тезис жана аргументтер орун алат.

Окуучудан эмне талап кылынат:

• өз позициясын так түзүү жана жазууда аны

түшүндүрүү;

• өз позициясын бекемдөө үчүн негиздүү

далилдерди тандоо жана аларды сабаттуу

жаза билүү;

• тексттин түзүмүн сактоо;
• жазуу жүзүндө өз оюн сабаттуу жазуу.

Эссе жазууда эмнеге көңүл буруу зарыл:

• Теманын айланасында ой топтоо.
• Пландоо.
• Ой топтоо жана жазууга киришүү
• Стилдик, грамматикалык, орфография жана пунктуациялык сабаттуулукка көңүл буруу.
• Талдоо жана өзүн-өзү баалоо.
• Эссенин түрүн аныктоо.

Эссени баалоо:

• Теманын ачылышы.
• Окуучунун жеке көз карашы, позициясы, окурмандарды ынандыра билүүсү.
• Көркөм сөз каражаттарынын максаттуу колдонулушу.
• Сабаттуулук, далилдердин келтирилиши.
• Стилдик бүтүндүк жана көркөм чеберчилик