Чэриктэй нэ4илиэгин бастакы пионердара презентация

Доклад темата:

«Чэриктэй нэhилиэгин бастакы пионердара»

Актуальноhа:

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Егор Борисов ыччат общественнай түмсүүлэрин уочараттаах съеhигэр бу кэлбит 2017 сылы өрөспүүбүлүкэҕэ Ыччат сылынан биллэриллэрин туhунан эппитэ. Онтон Уус-Алдаҥҥа о5о сылынан биллэриллибитэ. Онон сибээстээн биhиги дакылааппытын пионердар тустарынан суруйарга сананныбыт. Быйыл В.Ф.Афанасьев-Алданскай 100 сааhын бэлиэтиибит. Кини Чэриктэй нэhилиэгэр бастакы пионер баhаатайынан улэлээбитэ.

Сыала: Чэриктэй нэhилиэгэр бастакы пионердарын туhунан үөрэтии

Соруга: 1) Чэриктэй нэhилиэгэр пионерия төрүттэммитин туhунан информация хомуйуу;

2) Пионердар тугунан дьарыктаммыттарын, туох бэлиэ хаалларбыттарын билии;

3) Билиҥҥи оҕо пионерия диэн тугун билэрин туоhулаhыы

Чэриктэй нэЬилиэгэр В.Ф.Афанасьев-Алданскай 1934 сыллаахха алта о5ону пионерга ылбыта

Пионерскай тумсуу атрибутикалара

Чэриктэй бастакы пионердара

Д.Д. Матвеев

И.Е.Спиридонов

Н.П.Босиков

Ушницкий Василий Николаевич

(1919 – 1943 сс.)

Бурнашева А.Н.

А.М.Попова

В.Ф. Афанасьев-Алданскай

1937 с. Чэриктэй оскуолатын пионер-баһаатайа В.Ф. Афанасьев "Артек"пионерскай лааҕырга путевканан наҕараадаламмыта

Ушницкий Василий Николаевич

• Ушницкий Василий Николаевич – Төйгө. 1919 сыллаахха Чэриктэй нэһилиэгин Дьэлитигэр төрөөбүт, Кэрэмэс уола. «Социализм суола» холкуоска ферма сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит. От ыйын 27 күнүгэр 1942 сыллаахха Чурапчы ОБК–н ыҥырыллыбыт, 1943 сыл от ыйын 31 күнүгэр өлбүт, көмүллүбүт сирэ биллибэт.

Босиков Н.П. – Куустээх Ньукууска (1920 – 1988сс.)

• Босиков Николай Петрович – Күүстээх Ньукуус аҕата 1920 сыллаахха төрүөх. Кини аҕата Босиков Петр Михайлович (1888 – 1938 сс.) ийэтэ Босикова – Копырина Февронья Дмитриевна ( 1890 – 1977 сс.) Чэриктэй төрүт олохтоох дьоно. Олорбут сирдэрэ Чэриктэйгэ Кириэһэ. 22 оҕоломмуттара 3 эрэ о5о ордубут: Маайа, Ньукууска, Бүөтүр. Бастыкы оҕолоро, соҕотох кыыстаах, Маайа Өспөххө күүстээх Наһаарапка эргэ тахсаат, эдэр сааһыгар өлбүтэ. Ньукууска 16 саастаа5ар күн сириттэн барбыт. Ньукууска церковна – приходской оскуола 4 кылааһын бутэрбит. 20 сааҺыгар дылы ийэтигэр көмө буолан улэлээбит. Ол сылдьан спордунан үлүһүйбүт, тустуунан дьарыктаммыт. Араас күрэхтэргэ, ыьыахтарга тустан кыайан – хотон күүстээх киьи аатырбыт. Оччолорго көрбүт дьон кэпсииллэринэн, барыта быччыҥ, мооньо көхсүнүүн биир сомоҕо быччыҥ буолан сүрдээх күүстээх киһи киэбэ көстүүлээҕэ үһү. 1947 сыллаахха 25 саастааҕар Дьокуускайга күрэхтэһэ киирбит уонна туста сырыттаҕына, Ньурба тустууга кинини иһин түгэҕин күүскэ атаҕынан тэбэн хотторон хаалбыт.1952 сылтан добровольнай спортивнай общество чилиэнэ эбит. 1949 сыллаахха Дүпсүн сельпотун 4 нүөмэрдээх Чэриктэйдээҕи маҕаһыыныгар атыыһытынан ылыллыбыт. Сылтан ордук атыыһыттаан баран 1951 сыл тохсунньу ыйтан ыла нэһилиэк бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит. 1953 сыллаахха быыбарынан сибээстээн, атын үлэҕэ ыытыллыбыт. Ол курдук хонуу үлэтигэр, сылгыһытынан, оҕуруот биригэдьииринэн, булчут да буолан холкуос салалтата хана дьаһайарынан үлэлээн – хамсаан холкуос төьүү үлэһитэ буолбут.

Спиридонов Иннокентий Егорович (1917 – 1990).

• Иннокентий Егорович 1917 сыл сэтинньи 29 күнүгэр Чэриктэй нэһилиэгэр дьаданы бааһынай дьиэ – кэргэнигэр иккис оҕонон төрөөбүтэ. «Ыччат суола» холкуоска суотчутунан, биригэдьииринэн, сылгы ферматын сэбиэдиссэйинэн улэлээбитэ. Чурапчы военкоматынан 1943 сыл бэс ыйын 2 кунугэр Кыьыл Армия кэккэтигэр ыҥырыллыбыт. Илин Дассааҥҥа уонна Даурияҕа байыаннай уерэххэ 3 ыйтан ордук сылдьыбыт. Нарва куорат оборонатыгар кыттыыны ылбыт. Кулун тутар 17 күнүгэр куорат утарыта мууска киирэн, немецтэри утары уот ортотунан атаакалаабыттар. Манна сототугар бааһыран Ленинград госпиталыгар 28 күн эмтэммит. 1944 сыл от ыйын 25 күнүгэр Луга өрүс нөҥүө немецтэри утары атаакаҕа сэриилэһэ сылдьан, санныгар бааһыран, балтараа ый госпиталга киирэн эмтэммит. Ол кэнниттэн Арҕаа фроҥҥа Финскэй хомоҕо сэриилэспит. Варшава туһаайыытынан Балтийскай фроҥҥа икки ыйтан ордук сэриилэспит. 1945 сыл бэс ыйыгар үһүс группалаах инбэлиит буолан, төрөөбүт Чэриктэйигэр эргиллэн кэлэн, холкуоска үлэлээбит. На5араадалара: «А5а дойду сэриитин 1-й ст орден, Улуу Кыайыы 20, 30, 40, сыла, Сэбилэниилээх Күүстэрин 50,60,70, сыллаах үбүлүөйүнэн мэтээллэрдээх.

Матвеев Дмитрий Данилович. (1921-1943сс.)

• Чэриктэй нэһилиэгэр Ыччакка 1921 сыллаахха төрөөбүт. Холкуоска. 1942 сыл сэриигэ ынырыллыбыта. 137-с стрелковай дивизия 409-с стрелковай полкатын рядовойа. 1943 сыллаахха балаҕан ыйын 21 күнүгэр өлөн, Украина Черниговскай уобалаһын Семеновскай оройуонугар Медведовка сэлиэнньэҕэ көмүллүбүт. Кэргэннээх, оҕото суох.

Бурнашева Анастасия Николаевна (1916-1943)

• Бурнашева Анастасия Никалаевна Чэриктэй нэһилиэгэр „ Ыччакка“ элбэх оҕолоох ыалга төрөөбүт. Кини 1927- 1933 сс. Дүпсүн оскуолатыгар үөрэммитэ. 7 кылаас үөрэхтээх, 17 саастаах кыыс 1933- 1935 сс. Найахы начаальнай осуолатыгар учууталынан ананан, онно икки сыл учууталлаабыта, онтон төрөөбүт Чэриктэйигэр үлэлии кэлбитэ. Нэһилиэгэр бастакы үөрэхтээх дьахтар, учуутал быһыытынан биллибитэ. „ Анастасия Николаевна – айылҕаттан дьоҕурдаах, талааннаах эдэр учуутал этэ“, - диэн учууталлар учууталлара В.Ф. Афанасьев Алданскай үрдүктүк сыаналаан ахтара. А.Н. Бурнашева Дьокускайдааҕы педагогическай училищеҕа кэтэхтэн үөрэнэ үөрэнэ учууталлаабыта, икки сыл сэбиэдиссэйдээбитэ, тэрийэр улэҕэ улахан дьоҕурдааҕын көрдөрбүтэ. Кини дирин билиилээх, хас биирдии үөрэнээччигэ, төрөппүккэ истин сыһыаннаах, кыһамньылаах учуутал, салайааччы быһыытынан биллэрэ.1939 сыл нэһилиэккэ 7 ыччат комсомолга киирбит, комсомольскай тэрилтэ сэкиритээринэн учуутал Бурнашева А.Н. быыбарданан үлэлээбит. Ол туһунан“ Большевиктыы тэрийээччи“ хаһыат №114 нүөмэригэр 1939 сыл ахсынньы 24 күнүгэр „Комсомольскай тэрилтэ тэрилиннэ“ диэн ыстатыйаҕа суруйбуттар. Анастасия Николаевна педагогическай училищены бүтэрэр сылыгар эдэр сааһыгар ыалдьан, 1943 с. Өлөн туораабыта.

Попова Анастасия Митрофановна (1924-1988)

• Попова Анастасия Митрофановна 1924с.кулун тутар ый 24 күнүгэр Дьэлигэ Бүк диэн сиргэ төрөөбүт. Чубуку оҕонньордооххо саамай кыралара эбит. Аҕата таҥараһыт, хайдах көҥүллээбитэ буоллар комсомолка буолбут. Комсомол секретарынан үлэлээбит. 1948с. армияттан саҥа кэлбит Горохов Денис Леонтьевичтыын ыал буолбуттар. Фермаҕа заведующайынан үлэлээбит. 1954-55сс.ыалдьан дьиэҕэ олорбут. 1988с.кулун тутар ый 9 күнүгэр өлбүт.
•  

Түмүк:

• Быйыл В.Ф.Афанасьев-Алданскай 100 сааhын бэлиэтиибит. Кини Чэриктэй нэhилиэгэр бастакы пионер баhаатайынан улэлээбит.
• Пионер – саҥа суолу арыйааччы, кэлэр кэм разведчига. Пионерскай тэрилтэҕэ оҕо 9 сааһыгар киирэр уонна 14 сааһыгар тахсар. Бу биэс сыл устата пионер үс үктэли ааһар. Хас биирдии үктэли ааһан истэҕин аайы, пионер үөрэх-үлэ үөрүйэхтэригэр, сатабылыгар, доҕордоһууга, дьону кытта сыһыаҥҥа билиитэ-көрүүтэ кэҥиирэ, инники олоҕор туһалаах оскуоланы ааһара.
• Ааҕан үөрэтэн баран маннык түмүккэ кэллибит:
• Биһиги улууспутугар Уһун-күөл нэһилиэгэр пионердар билигин да бааллар эбит. 3-9кл. диэри оҕолор пионер үрдүк аатын сүгэллэр. Кыһыл хаалтыс, пилотка кэтэннэр тэрээһиннэри ыыталлар. Тимуровскай үлэлэри ыыталлар.
• Билиҥҥи оҕо түмсүүтэ «Дьулуур» диэн түмсүү үлэлиир.
• Пионердар диэн кимнээхтэрин оҕолорго, кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдии үлэтин ыытыахха наада.

Бол5омто5ут иЬин баЬыыбаларын