"Брейн -ринг "по родному языку

Лезги ч1алай «Брейн- ринг» ( 5-6 классар )

А.Фетягь. «Зи лезги ч1ал»

Зи лезги ч1ал , захъ авай са багьади ,

Чуьхуьзва за жуван руьгь ви нурара.

Дидедин мез , играмиди ,алади ,

Тухузвайди уьмуьрдин зун гурарай .

Эминанни Сулейманан саз я вун ,

Лезги чилин абурни я наз я вун ,

Мярекат я , берекат я лезги ч1ал ,

Зи чан , намус , гьерекат я лезги ч1ал……

1. Точкайрин чкадал агъадихъ чпин баянар ганвай гафар кхьихь.

…. – гафарин кlватlал.(словарь)

…. – чlижерин кlвал (куьнуь)

…. – лапагдин сар твадай мукlратl (хитрес)

…. – техил цанвай чил ( ник )

….- къаю кьунвай марф ( хар )

….- гьафтедин пуд лагьай югъ ( арбе)

…..-гьафтедин сад лагьай югъ (ислен)

2. Зарафат квай суалар – мискlалар.

1. Имуча муча ,муч халича ,

Югъди йифди , са к1вачел алайди?(рак)

2.имуча муча муч халича вад стха , вад стхадиз вад къазма ,вири са рак1арай физ экъеч1да?

3.имуча муча муч халича югъди йифди рак1ар кьулухъ жедайди ?(кул)

4.Чилин к1аник рипе – рипер?( газарар)

5. Чилин к1аник ч1емед кьеч1?(муьнуьгъ)

6. Епини яд хъваз дана дак1ваз( буран)

7. Са к1вале кьве хизан ? (сарар)

8. Вич гъвеч1иди я, амма к1вал ац1урда.( лампа)

3.Предложенийра манадин жигьетдай ахъайнавай гъалатlар къалура.

1. Мирзеди сифте вар ачухна, ахпа адак квай хак хкудна дестекдив эцигна. ( вичик квай хак хкуд тавунмаз, вар ачухиз жедач).

2. Гуьлпери , квар ацlурна чlутхвардик кутуна, юлдашдал вил алаз акъвазна.

(ацlурай квар чlутхвардик кутун дуьз туш).

1. Виридалайни лацуди пехърен шараг, виридалайни гъвечlиди филдин шараг я .

(чlулав пехърез лацу шараг, чlехи филдиз гъвечlи шараг хьун гьакъикъатда жедай кар туш.)

4.Ганвай гафариз синонимар жагъура.

Бармак – бап1ах

Чукурун ( зверин, катун )

Дуст ( юлдаш , къардаш)

Дуланажагъ (яшайиш , уьмуьр )

Къуват – гуж

Кьил –келле

Кьар - палчух

5.Агъадихъ ганвай фразеологизмаяр са гафуналди эвез ая.

Алачир сив ( фитнечи )

Вил акьална ахъайдалди (гьасятда )

Мез сивяй аватун –гзаф лугьун

Са гъапа авай (тlимил )

И кьил , а кьил авачир (гегьенш)

Лувак кутуна хуьн – патав хуьн

Рик1 аватун – кич1е хьун

6.Инал ганвай гафариз антонимар жагъура .

Баят -таза

Багьа -ужуз

Бедбахт -хушбахт

Гегьенш -дар

Ватан -гъурбат

Гужлу –зайиф

Хъвер –шел

Кьакьан –аск1ан

Дуст – душман

Кьуьд - гад

7.Гафариз паяр жагъурун .

Арабачиди

Регьимлу

Хъфин

Наразивал

Дидеяр

Бейхабар

Майдан

Гъуьрчехъан

Итимвал

Туьт1уьн

8.Къугъун. Фад , дуьз са гафуналди гафар лагь.

1. К1валин гьайванар хъиядай чка (куьр)

2. Кlвалин къушар хъиядай чка (демек )

3. Севрен жанавурдин макан (магъара )

4. Гъвечlи гам ( гибе)

5. Мукьва гафарин уртах пай ( Дувул)

6. Гъвеч1и дуьгме ( седеф)

9.Точкайрин чкадал герек келимаяр эхциг хъийиз , предложенияр давамара.

1. Кьежей мез я - зун сик1рен тум я .

2. Акьахна са кьакьан тарциз- ц1ай ала .

3. Гишин вечрез - гатфар жеда .

4. Вун сикl ятlа- к1ани патахъ рахада .

5. Рекьимир ц1егь - бегьер гудай ичин билбил .

6. Ц1егь т1уьрдан кьилел - ахварай цуьк1 аквада.

10.Шииррин авторар лагь.

5кл 6кл

Къах акурла , хьана кац шад,

Юлдаш галачиз гьатна сад

Тlиш хкурла, атана дад,

«Чан!»- лагьана пlагьна каци ( Е.Эмин).

Акьахна са кьакьан тарциз

Бегьер гудай ичин билбил

Вуч ч1ал ава а ви ванциз .

Гьарайиз я к1вачин билбил. ( С.Сулейман )

6кл 5кл

За ваз гуда са хабар:

Балаш лугьур кас хьана

Пара зурба зиянкар

Адахъни са кац хьана. ( Х. Тагьир ).

5кл. Кечмиш заманада чи хуьре

Къарагъна зун меселай къе

Хуьр алай хур аквазвач заз

Белки ачух хьанвачт1а экв .

Хуьр алай хур аквазвач заз . ( Кь.Саид)

Къариб кар хьана са жуьре
са кас хьана т1варни Шериф

Кьве вилни тир адан зайиф (Х.Т.)

.

6 кл. Къекъуьгъ чиле цавани ,

Килиг вири пип1ериз .

Инсандилай багьа зат1

Аквадач ви вилериз (А.Алем)

11.Гьар са командади мисалар лугьуда. Ни гзаф лагьайтlа , гьам гъалиб жеда.

12. Шииррин конкурс :

5 класс шиир М.Бугаевадин «Дагъустандин Авт.100 йисан юбилейдиз»

К1елда Агаханова Амаляди

6 класс шиир А. Муталибован «Ватан»

К1елда Раджабов Эмира.

13.Ганвай цифраяр ишлемишна , алфавитдай гьарфар жагъура . Гьарфар гилиг хъувурла квез гафар арадал къведа .

1. 7, 12, 7, 8 . - диде

2. 2 ,1, 26, 1 ,20 .------- ватан

3. 12, 25, 18, 45, 6, 2, 1, 18 .---- ислягьвал