9-класстар учун соңку тарых сабагынан ачык сааттын иштелмеси.Өзгөн району Ж.Абжапаров атындагы орто мектеби Абдыкеримова Нургул

Сабактын кундөлук планСабактын нтемасы:___индустриялуу өлкөлөр __

Классы, предмети: ____9-класс. Соңку тарых._

Сабактын максаты:

А) билим беруучулук:_________20к башындагы ири дөөлөттөр , оор өнөр жайы өнуккөн мамлекеттер жөнундө билимдерин кеңейтуу.

Б)тарбия беруучулук:________ ири мамлекеттер жөнундөгу тушунуктөрун кеңейтуугө тарбиялоо.____

В)онуктуруучулук:____индустриялуу өлкөлөр жөнундө , алардын бөлунушу жөнундө билимдерин бекемдөө.

Сабактын усулу : аралаш. Сабактын тиби:_________проблемалуу , жаны сабак.

Сабактын формасы:____ аралаш сабак.

Предмет аралык байланыш:___ география, жаран таануу.

Сабактын жабдылышы:_________ карта , глобус, доска , бор. Окуу китеби.

Сабактын журушу:

Уюштуруу иши:__________________ саламдашуу, окуучулардын маанайын көтөруу, сабакка даярдыгын байкоо. Келбеген окуучуларды жоктоо. _

1-баскыч: Чакыруу этабы:

Сабактын максатын тушундуруу:_____

Бугунку сабагктын максаты 20 к башындагы индустриялуу өлкөлөр алардын экономикасы, саясаты жөнундө тушундуруу.

Отулгон теманы кайталоо:_______ 8-класста өтулгөн темаларды устуртөн кайталоо.

2-баскыч: Тушунуу этабы: 20 к башында дуйнөлук чарба тузулду негизги ролду индустриясы онуккөн олкөлөр ойношту АКШ экономикалык секирик жасады.1890- 1914-жж айыл чарба азыктарын экспорттоо боюнча 1 орунга чыкты. Ички жана тышкы рыногу улам кеңири өсту.алдына максат койгон өз кучунө ишенген адамдардын агымы АКШга суудай аккан. Карапайым адамдар мамлекеттин бардык ишине киришип турган. 1 дуй согуштун алдында дуйнолук онөр жай товарларынын 3төн 1ин АКШ өндургөн.

1 дуйнөлук согуштун алдында Германия өнөр жай өндурушу бөюнча АКШдан кийинки орунга чыкты. Тез өнугуусунө калктын санынын көбөйушу Эльзас мн Лотарингия темир, комур кендери мн кошулушу оор өнөр жайын өнуктургөн.АКШнын өнугушунө экономикалык эркиндик себеп болсо, Германиянын өнугушунө мам –н ролу чоң болгон. Колониясынын аздыгы да экономикасынын өнугушунө себеп болгон. Негизги кучун ички экон-ы өнук-гө жумшаган. Немис элинин эмгекчилдиги тартиптуулугу . тыкандыгы да себеп болгон.

20к башында экон-к өнугушу төмөндөп кеткенине карабай улуу Британия эң кучтуу каржылык борбор жана дуй-гу колониясы эң көп мам-т катары калган.деңиздин ары – жагындагы рыногун чоңойтуу учун суу кемелердин мыктысын чыгарган . жер планетасынын 4/1 бөлугунөн ашыгы колониясы болгон. Англиянын кучтуулугу да алсыздыгы да империялык тузулушундө эле .

1914-ж Франциянын өнөр жайы 6% төмөндөп кеткен.себеби 1871-ж Германиядан жеңилип Эльзас мн Лотарингиядан ажырап оор репарация өтө чоң өлчөмд өтөлөшу болгон. Шаардык,айылдык майда менчиктер көп болгон .ички рыногу тар , банк капиталынан ажырап калган. Товарды аз өндуруп кымбат баада сатышкан, банкирлер капиталын чет жака салышып өздөру алардан тушкөн пайда мн жашашкан. Ошентип Франция экон жагынан 4-5 орунда турган .колониясы жагынан 2 орунда турган.

Австрия- Венгрия.экон-сы боюнча италиядан алдыда Франциядан аркада турган. Курак империя дешкен .ал көп улуттуу мам-т болгон. Индустриялаштыруу тез темпте башталган ошол эле учурда айыл чарбалуу райондору жакыр жашаган млндогон адамдар оор жашоодон жана улуттук кысмчылыктан башка жака көчуп кете башташкан.

Италия индустриялаштырууга кеч киришкен экон-нын начардыгынын себеби өнөр жай сырьолору башка жактан келген. Италияда 2 тарыхый регион жайгашкан 1си тез өнугуп келе жаткан тундук 2си жакырдыкка баткан туштук дал ушулар жакшы жашоо издеп.15 жыл ичинде 7 млн 700 мин адамы башка жака көчуп кеткен

20к башында демократиялаштыруу 3 багытта жургөн : парламенттин укуктарын кенейтуу, жаран-н шайлоо укугун кенейтуу саясий партиялардын ишине эркиндик беруу.20к башында индус-луу мам-р чоң эмес тобу дуйнөну бөлуштуруу учун курөш башташты. Жана аякташып нааразы болгн топ кайрадан бөлуштуруу учун курөшкө даярдана башташты.. бул даярдануу 1чи дуйнолук согуштун чыгышына алып келген. Согуштун болушун сезген ири мам-р алдын ала даярдана башташкан.

Теманы бышыктоо:______ суроо жооп.

Баалоо: калыптандыруучу баалоо. Уй тапшырмасы : пар-1

Сабактын кундөлук планы.

Сабактын темасы:_____ыйык Рим империясы жана анын коңшулары .

Классы, предмети: _7-класс. Орто кылымдар тарыхы.

Сабактын максаты:

А) билим беруучулук:__варварлар, германдар,элдердин улуу көчу доору жөнундө алгачкы билим беруу.

Б)тарбия беруучулук:__элдердин улуу көчу , хан Аттила жөнундөгу тушунугун кенейтип трых сабагына кызгуусун арттырууга тарбиялоо.

В)онуктуруучулук:___Рим империясы жана коңшулары жөнундөгу тушунугун кеңейтуу.+

Сабактын усулу:______аралаш .

Сабактын тиби:_____проблемалуу жаңы сабак.

Сабактын формасы:______аралаш сабак.

Предмет аралык байланыш:___ география.

Сабактын жабдылышы:_____окуу китеби. Карта, глобус,

_____

Сабактын журушу:

Уюштуруу иши:_____________ __саламдашуу, класста жагымдуу абал тузуугө аракеттенуу. Сабакка даярдыгын текшеруу. Келбеген окуучуну жоктоо.

1-баскыч: Чакыруу этабы

Сабактын максатын тушундуруу:____ орто кылымдардагы Рим империясы жана анын коншулары жонундогу тушунукторун калыптандыруу.

Отулгон теманы кайталоо:___________ _байыркы дуйнонун тарыхы курсун устуртон кайталоо.

2-баскыч: Тушунуу этабы:

Рим империясы зор аймакты ээлеп жашаган алардын коншулары славян, герман ,норман, франк , остгот , вестгост, кельт , вандал , балт, уруулары чытырман токойдо сазда жашаган булардын тилин тушунбогон римдиктер варвар жапайы каардуу, маданияттан тушунугу жок дешип жек корушкон . варварлардын мам-ти болгон эмес алар тен укуктуу ынтымакта жашашкан. Акырындык менен варварлардын жапайылыгы жоюлуп отурукташып жашап римдиктерге тенелишкен.кол башчысы Арминий рейндин боюнда которулуш чыгарып римдин аскер башчысын колго тушуруп аскерин кырган.

Байыркы германдыктар рейнден эльбага чейинки жерлерде жашаган. Уйлору узун болгон бир жагына оздору бир жагына малдары жашаган. Тацит башкарганда коп озгоруу болгон жерди соко мн айдап кебезден кездеме токушкан эки талаалуу дыйканчылыкты колдонушкан жер ар бир уй булого болунгон.5-6к уруу башчылар , аксакалдар , аскер башчылар ак сооктор болуп калышкан. Аларга бардык нерсе коптон тийген. Буддизм дининде болушкан Донар- чагылгандын, Циу- асмандын, Фрея-мол тушумдун кудайы дешкен жыйынды –Тинг деп аташкан ай жанырганда дөң жерде откорушкон. Эң маанилуу маселелерди чечишкен. Чечим жакса куралдарын кагыштырган. Жакпаса кыйкырышкан.жазалаганда даракка асып, сазга чоктуруп, колун кескен, жазасы женил болсо мал берип кутулган.

Элдердин улуу кочуу доору 4к башталып – 7к чейин созулган. Себеби варварлар майда союздарга болунуп Римге кол салышып массалык кочо башташкан. Мындай жер которуулар “ элдердин улуу кочуу доору деп аталышкан. Кочмон Хунн уруулары жолундагы мам-ди талкалап миндеген чакырым аралыкка барышкан. Кол башчысы Аттила болгон.441-ж Аттила Римдин коптогон шаарларын басып алып Константинополду ээлоого ашыккан бирок ала алышкан эмес.Каталаун талаасында чечуучу салгылашта. Аттила 1 жолу женилген 10 миндеген жоокерлери каза болгон. 453-ж уйлонуп жатып тоюнда капыстан каза болгон. Аттиланын соогу ысык-колдун Жууку капчыгайында деген божомол бар.476-ж герман уруусунун башчысы Одоакр – Ромул Августулдан такты тартып алып батыш Рим империясы кулады деп жарыялаган. Кул ээлоочулук тузулуш да кошо кулаган.476-ж байыркы дуйнонун тарыхы аяктаган жыл деп ошондон бери айтылып калган.

Теманы бышыктоо:________________________ суроо жооптор жана класстер аркылуу.

3-баскыч: Ойлонуу этабы:

Жыйынтыктоо: __________ окуучулардын сабак мезгилиндеги иш аракети жана алган билиминне жараша анализ чыгарып жыйынтыктоо.

Баалоо: _______________ формативдик б.а. калыптандыруучу баалоо.

Уй тапшырмасы:_______ пар-1ди окуп класстер тузуп келуу. _

Сабактын кундөлук планы.

Сабактын темасы:_______ _колониялык жана коз каранды олколор.

Классы, предмети: 9-класс. Сонку тарых.

Сабактын максаты:

А) билим беруучулук:__________коз каранды же болбосо колониялык олколор жонундогу билимин , тушунугун кеңейтуу.

Б)тарбия беруучулук:______ колониялык олколордун абалын , саясатын, экономикасын окуп уйронууго тарбиялоо. _

В)онуктуруучулук:_____________кытай, иран, туркия, мексика олколору жонундогу кругозорун кенейтуу.

Сабактын усулу:____________аралаш сабак.

Сабактын тиби:___________проблемалуу сабак. Жаны сабак.

Сабактын формасы:________аралаш.

Предмет аралык байланыш:________география. Жаран таануу.

Сабактын жабдылышы:_______карта. Окуу китеби. Доска, бор.

____________________

Сабактын журушу:

Уюштуруу иши:__________саламдашуу. Окуучулардын сабакка даярдыгын текшеруу.

1-баскыч: Чакыруу этабы:

Сабактын максатын тушундуруу:________колониялуу жана коз каранды азиядагы кытай, иран, туркия жана тундук америкадагы мексика жонундо тушунук беруу.

Отулгон теманы кайталоо:____________индустриялуу олколор

2-баскыч: Тушунуу этабы: Кытай: 20 к башаында кытай оз башынан оор кундорду откоруп жаткан.Европалык доолоттор жана Япония кытайды болуп алуу коркунучун жаратышкан.Англия , Россия, Франция, Германия тен укуксуз келишимди тануулашкан. Кен байлыктар арзан ташылып кеткен, жер-жерлердеги бийлик европалыктардын колуна отуп кеткен. Буларга каршы ихетуандар чыгып кандуу кагылышка айланган. Европалыктар буларды “боксерлор “ дешкен. 1899-ж баш-н которулуш 1900-ж куч алып кытай коомунун бардык катмары кошулган. Буларга императордун жесири ЦЫ СИ колдоо корсотконуно карабай ихетуандар женилип калышкан. Которулушко катышы бар дегендерди абдан катуу жазалашкан талап тоноо орттоо адатка айланган.олкодо коркунучтуу абал пайда болгон.” Дениз артынан келген шайтандар “ дешкен евро-ды. Олко жетекчилеринин жондомсуздугуно кыжыры келген эл жашыруун топ тузушкон. Кытай интелигенттери “ кытай кайра жаралуу союзун тузушкон.” Жет Сунь Ятсен булардын 3 урааны болгон. 1-улутчулдук. 2- демократия. 3- жалпы элдин жыргалчылыгы.1905-ж 1 нече уюм кошулуп 1911-ж Ухан шаарында кот-ш башталып тездик мн жайылган.бийлик генерал Юань Шикайга кайрылган. 1911-ж 29.12 нанкин шаарында окмот тузулуп бирок олкону сактап калуу учун бийликти сунь ятсен оз ыктыяры менен Юань Шикайга откоруп берди. Конс-я кабыл алынып Пекин борбор шаар болду.1916-ж каза болгонго чейин Юань Шикай президент болуп иштеди.

Иран: 20к баш чыгыштагы ири мам-н 1и болгон. Экономикасы томон болгонуна карабай нефть учун коп мам-р кызыккан. Ири жер ээлери чексиз бий-е ээ болгон. Паракорлук куч алган. Калктын абалы абдан оор болгон.негизги онор жайы килем токуу аялдар жана балдар кыйналып иштешкен. Эч кандай укуктары болгон эмес. Иш куну 14-16 саатка созулуп айлыгы европалардын жумш-а караганда 10-15-эсе аз болгон. Шах чет элдиктерге коз каранды болгон. 1905-ж эл котор-ко чыгып Шах баса албай которулушту1906-ж 5.08. Межилис кабыл алган(парламент). Межилис конституция кабыл алып шахтын бийлигин чектеп жогорку мулкко да чек койгон. 1909-ж котор-р кайра кучоп Тегеранды ээлешти. Шах Роосия элчилигине кире качты бийлиги кулатылды. Жаны шах Ахмед 2 межилис чакырды бирок абал оор бойдон калган.

Туркия:20к башы Осмон империясынын алсыздануу жылы болгон. Колониялары тынымсыз которулушко чыгышкан бул нерсе экономикага зыян алып келген. Чексиз бийлик жаны талапка жооп бере албай калган.офицерлердин ролу жогорулаган, турк эмес буржуазиялар кобойгон. 1900-1907-жж женил реформа жургузулгон . чет олколордо бийликке каршы бир нече партия тузулушкон. Жакшы даярдыктан откоруп аскерлерди 1908-ж котор-ш баш-кан. Абдул Хамид алардын кысымы астында 24.07. конс-я кабыл алынып калыбына келтирилген.парламенттик шайлоодон кийин жаш турк-н окмоту тузулду алар деле абалды ондоп кете алган жок. Аз улуттарга кысым кучоду. А. Хамид Англияга таянып кайра бийликке келди бирок тез эле талкаланып кулатылды.султан Мехмед 5 Решад ордуна келди. Германия мн мамиле тузуп Россия мн мамилеси начарлаган.

Мексика: 20к башында Мексика саясий кризисти башынан откоруп жаткан. Олкону башкарып келе жаткан генерал Порфирио Диастын диктатурасы олкону 35 жыл ичинде жок кылуу коркунучуна такады. АКШга коз карндылыгы кучоду элдин жашоо денгеели ото томондоду. 1910-ж през-к шайлоодо талапкерлигин койгон Франсиско Модерону козголон даярдады деп АКШга куугунтуктап кетирген ал ошол жакта журуп да элди котор-ко ундогон , ноябрда котор-ш башталып тундуктон жана туштуктон кучтуу дыйкан топторун Эмильяно Сапата , Франциско Вилья жетектеп буларга армия кошулуп 1911-ж Мехикого киришкен 2- октябрда Модеро президент болгон . котор-лор модеронун жер саясатына каршы чыгышып 1913-ж котор-р модеро жана бир нече минс-н атышкан ордуна генерал Уерта келген. 2 армиядан башка 3чу армияны ири жер ээси Карранса тузгон. Уертанын Англия мн жакындашканынан чочулап АКШ 1914-ж Веракруска десант тушурду Уертанын бийлиги кулады . Карранса президент болду. 1917-ж дыйкан армияларын талкалап салышты, Сапата , Вилья киши олтургучтордун колунан каза тапты.бул революциядан кийин олко индустриялык цивилизациялык доорго кирди.

______

Теманы бышыктоо:_______класстер. Суроо жооп ж.б.

3-баскыч: Ойлонуу этабы:

Жыйынтыктоо: ___________ сабак мезгилиндеги окуучулардын иш аракетине билимине жараша анализденип бааланат.

Баалоо: Формативдик же калыптандыруучу баалоо.

Уй тапшырмасы:________пар-2

Сабактын кундөлук планы.

Сабактын темасы:______1916-жылдагы улуттук боштондук которулуш.

Классы, предмети: _______9- класс.Кыргызстандын тарыхы.

Сабактын максаты:

А) билим беруучулук:__________ __ мындан 100 жыл мурда болгон уркун окуясы жонундогу билимин , тушунугун кенейтуу.

Б)тарбия беруучулук:____ __ “уркундун “ 100 жылдыгына ушул теманы окуп уйронууго , оз алдынча ойлонуп кыскача болсо да ой- пикирин айтууга ,элинин ата журттун атуулу болууга тарбиялоо.

В)онуктуруучулук:______бул тарыхый окуя жонундогу билимин , тушунугун, коз карашын калыптандыруу, бекемдоо.

Сабактын усулу:_____ аралаш.

Сабактын тиби:______жаны сабак.

Сабактын формасы:_____ аралаш сабак.

Предмет аралык байланыш:___жаран таануу, география.

Сабактын жабдылышы:_____окуу китеби. Карта. Ватман.

Сабактын журушу:

Уюштуруу иши:____ саламдашуу. Окуу кабинетинин, окуучулардын сабакка даярдыгын байкоо.

1-баскыч: Чакыруу этабы:

Сабактын максатын тушундуруу:______ улуттук боштондук которулуш жонундогу алгачкы тушунукторун калыптандыруу.

Отулгон теманы кайталоо:________ пар-1.

2-баскыч: Тушунуу этабы: 1916-ж. 25.06. 19-43 жаштагы эркектерди оорук жумуштарына алуу жонундо падышанын указы чыккан.11.07.16. айрым адамдар ордуна башка адамды жалдап жонотсо болот деп чакырылуудан бошонушкан.негизги куч карапайым калкка тушкон. 11.07.16. оштун кожо- абад, булак- башысында башталып тездик мн башка жактарга жайылган. Булардын талабы аскер тизмесин жок кылуу болгон.Ферганада падышанын аскерлери коп болгондуктан тездик мн басылып которулушчулор катуу жазаланган.август айында тундук КР башталып узакка созулган.6.08. бишкекте. 8.08.чон жа кичи кеминде. 12.08. токмок, ысык- кол жактарда башталган. Булар оздоруно хан которуп: ысык-кол Шабдан уулу Мокуш, кочкор Убуке уулу канатты хан которушкон. Бирдиктуу эмес чачкын аракеттенишкен. Биригишине жолдун татаалдыгы , жазалоочу отряддар тоскоолдук кылган.падыша бул которулуштон чочулап 14 батальон, 33 отряд, 29 замбирек, 69 пулемет жоноткон жана келгин дыйкандар жардамга келишкен. Булар адамдарды жуздоп,миндеп кырышкан мыйзамдуу тур беруу учун талаа сотторун тузушкон. Келгин дыйкандар тарткан зыянды кыргыздардын эсебинен толуктап алууга уруксат берилген. Ошентип кырг олтуруу массалык кырууга айланганда аман калуу учун Кытайды коздоп кача баштаган. 1917-ж 1.01. чейин : Караколдогу адамдардын 70% Бишкектеги адамдардын 57 % жок кылынган.Генерал Куропаткин Бишкек, Жаркен, жашоочуларынын жерлерин алып оздорун Нарынга кочуруп жиберууну пландаган бул сунушту министр Риттл колдоп казакстандан 500 мин га Кыргызстандан 200 мин га жерди ашыкча деп суу сактагыч курса болот дешкен. Бирок план ишке ашпай калган. Кыргыздардын кытайга качышы “ уркун “ деген ат мн белгилуу. 3 багытта качышкан. 1) 70 мин адам Тянь шань тоосу аркылуу уч- турпан ак сууга, 2) Каркыра аркылуу Кулжага , 3) Ат- башы аркылуу Какшаалга барышкан. Жолдогу азап- тозок. Адам мал олугу тоодой болгон. Чек арага жеткенде малдын 10 %, койдун 25 % калган.164 мин качкындын 130 мини кыргыз калганы казактар болгон. Алардын 70-80 мини 1 жыл ичинде олгон.

Теманы бышыктоо: 4 топко болуп алуу 1) суротчулор тобу. 2) акындар, жазуучулар тобу .3) тарыхчылар тобу. 4) статистика борбору.

3-баскыч: Ойлонуу этабы:

Жыйынтыктоо: _____ топтордун ишин оздору баалашат.

Баалоо: _________формативдик.

Уй тапшырмасы:_____ _ пар-2.

Сабактын кундолук планы.

Сабактын темасы:____Россия империясы

Классы, предмети: ____ 9-класс. Сонку тарых.

Сабактын максаты:

А) билим беруучулук:______ _20 к башындагы Россия империясынын экономикалык- саясий абалы жонундогу билимдерин кенейтуу.

Б)тарбия беруучулук:________20 к башындагы россия империясынын тарыхын кызыгып окууга тарбиялоо.

В)онуктуруучулук:_________Россия империясынын абалы жонундогу кругозорун кенейтуу.

Сабактын усулу:________ аралаш.

Сабактын тиби:______жаны сабак.

Сабактын формасы:_____аралаш сабак.

Предмет аралык байланыш:___ география, жаран таануу.

Сабактын жабдылышы:_____карта. Окуу китеби.

_____

Сабактын журушу:

Уюштуруу иши:_____________саламдашуу, класстын сабакка даярдыгын текшеруу.келбеген окуучуларды жоктоо.

1-баскыч: Чакыруу этабы:

Сабактын максатын тушундуруу:____ Россия империясынын 20 к башындагы абалы жонундогу тушунукторун калыптандыруу.

Отулгон теманы кайталоо:________пар-3.

2-баскыч: Тушунуу этабы: 20 к башында 1914-ж Россиянын жери 22 млн км/2 болгон. 81 губерния 20 облуска болунгон. Мам-ти император башкарган мам кенеш падышага кенеш берген. Сенат- козомолдогон. Окмотту минс-р комитети башкарган жана баары падышага баш ийген.1892-ж “ жеке бийлик чексиз”деп белгиленген. 20 к башында 30 ири завод 150 мин майда ишкана иштеген. 130 мин помещик , 20 млн ашык дыйкан чарбалары болгон.

Саясий партиялары 3ко болунгон. 1) социалисттик, 2) либералдык, 3) монархиялык.

1. Социалисттик маанайдагы партиялар эн 1чи тузулушкон булар 2ге болунушкон. А) Россиялык социалдык демократиялык жумушчу партиясы.б) социалист революционерлер ( эсерлер ) партисы. РСДЖПнын прог 2 болуктон турган. 1- революцияны ишке ашыруу 2- социалисттик коом куруу.1903-ж 2- съездде прог кабыл алынып уюмдашып бутушкон.Ленин мн Мартов жобо талкуулоодо пикирлери келишпей калган. Маркстык кыймыл 1900-ж башталган “ искра “ газетасы 1901-ж чыккан. Лондондогу съездде 2ге болунушкон большевиктер жана меньшевиктер.1907-ж боль –р саны 46 мин, мень- 100 минге жеткен.1901-1902-жж народниктер –соц-ст- рево-лер (эсерлер) партиясын тузушкон. Рево-лык диктатураны жакташкан. Улуттар оз тагдырын оздору чечсин дешкен. 1905-1907-жж 204 террордук иш жургузушкон. Мучосу- 50- 65 минге жеткен.

2. Кадеттер паритясы—1905-ж тузулгон. 12.10 уюштуруу съезди ачылган. Муч-нун саны 50-100 минге чейин жеткен.

_2)ЛИБЕРАЛДЫК_____ КЫЙМЫЛ “17-октябрь”союзун “ тузушкон 1906-ж тузулуп торагасы- Гучков шайланган.муч-50-60 минди тузгон. Реформалар жолу мн окмотко жардам беребиз дешкен. Россиянын унитардыгын сактап калууну каалашкан.

1. МОНАРХИЯЧЫЛАР --- булар байыркы орус башатын калыбына келтирууну каалашкан. Падышаны коргошкон. “ россия орустар учун “ ж.б. башаламан ураандарды колдонушкан. 1905-ж тополондо 1622 адам олуп, 3544 жарадар болгон.ушул жылдары булардын саны 400 минден 3 млнго жеткен.

2. 1905-ж 9-январда 140 минден ашык жумушчулар уй- булолору мн кышкы сарайды коздой оз талаптарын петицияга жазып жоношкон. Буларды поп Гапон уюштурган.сарайдын алдында куралсыз элге ок атышкан бул кун тарыхта “кандуу жекшемби” деп аталган. Бул кабарга бут эл кыжырданып Москва, Рига, украина, Польшанын ж.б. ири шаарлардын жумушчулары иш таштап турдуу агымдагы уюмдар биригип кетишкен. Январь- февралда 66 шаарда 810 мин жумушчу иш таштаган. 31-октябрда Марково кыштагында дыйкандар республикасын тузушкон булар 1 жыл жашаган. Николай 2чи жумушчуларды кабыл алып кечирим берип жабырлангандарга 50 мин сом берген. Мыйзам чыгаруу кенешин думаны тузууго кол койгон.1905-ж 17.10 манифестке кол койгон. Жумушчулар койгон талаптардын 30% аткарылган, 60 % келишимге кол коюп курошту аякташкан.1906-ж 27.04. думанын 1чи жыйыны ачылган. Минс сов торагасы болуп Столыпин 1906-ж дайындалып талаа сотторун тузуп 8 айдын ичинде 1100 адам олум жазасына тартылып рево-лер куугунтукталып, басмасоз жазаланып,проф-р жабылып, рево-лер кысмакка алынган. 12.08. ага кол салуу уюштурушуп кол салгандар жана бир нече адам каза болуп Столыпин аман калган.ушул эле мезгилде 9.11.”агрардык реформа” жоболорун иштеп чыккан.саясий туруктуулука жана коомдо тынчтыкка ынтызар майда менчик ээси болгон катмар тузууну каалаган.1907-ж 20.02 2чи дума ачылган. 9-ноябрдагы окмоттун прог бекитуудон баш тарткан. Падыша 3-июнда думаны таркатуу жана шайлоо мыйзамын озгортуу манифестине кол койгон. Социал- демократтардын кээ бироолору камакка алынган. 1907-ж 3- июнда дума революция аяктагандыгын билдирген. Революция коп озгорттулорду алып келген. Албетте революционерлер алдына койгон максаттар толугу мн ишке ашкан эмес ошентсе да элдин жана бийликтегилердин ан- сезиминде жашоосунда коптогон озгоруулор болгон.

Теманы бышыктоо:_суроо- жооп. Класстер. Венндин диограммасы.

3-баскыч: Ойлонуу этабы:

Жыйынтыктоо: _____ сабктын жыйынтыгын окуучулардын оздоруно анализдетип чыгаруу.

Баалоо: _______формативдик баалоо.

Уй тапшырмасы:__пар-5.

Сабактын кундолук планы.

Сабактын темасы:_____ Кыргыздардын улуттук мамлекеттуулугунун тузулушу жана чындалышы .20-30- жылдардагы Кыргызстандын коомдук- саясий турмушу.

Классы, предмети: ____ 9-класс. Кыргызстан тарыхы.

Сабактын максаты:

А) билим беруучулук:_____мам-тин тузулушу , кыйынчылыктары.тарыхый инсандар , кыргызстандын коомдук саясий тузулушу жонундогу билимдерин калыптандыруу.

Б)тарбия беруучулук:____Кыргыз элинин мамлекет болуп калыптанышы жонундогу теманы окуу мн биргеликте мекенин суйууго анын тарыхын кызыгып окууга тарбиялоо.

В)онуктуруучулук:____Кыргыз мамлекетинин онугушу жонундогу тушунукторун кенейтуу.

Сабактын усулу:____ аралаш.

Сабактын тиби:____ жаны сабак.

Сабактын формасы:______аралаш сабак.

Предмет аралык байланыш:___жаран таануу.

Сабактын жабдылышы:______окуу китеби. Доска, бор, кыргызстандын картасы.

Сабактын журушу:

Уюштуруу мезгили : саламдашуу.окуучулардын сабакка даярдыгын байкаштыруу, жагымдуу маанай тузуу.келбеген окуучуларды жоктоо.

1-БАСКЫЧ. ЧАКЫРУУ ЭТАБЫ:

САБАКТЫН МАКСАТЫН ТУШУНДУРУУ:

Кыргыз мамлекеттуулугунун тузулушу жана ага салым кошкон тарыхый инсандар, 20-30-ж коомдук - саясий турмушу.

Отулгон теманы кайталоо : пар-6.

2- БАСКЫЧ. ТУШУНУУ ЭТАБЫ:

1918-ж Туркстан генерал губернаторлугу тузулгон. Кыргыз тоолуу облусун тузуу жонундо 1921-ж баштап маселелер которуло баштаган.1922-ж Ж. Абдырахманов, И. Арабаев,А. Сыдыковдордун демилгеси мн бул сунуш кайра кароого коюлган.даярдык чаралары башталганда эле уруулук топтор 2ге болунуп курош башталган.жетекчилери А. Сыдыков кыргыз мам-н тузууго аракет кылган Р. Кудайкулов. Тузууго каршы болгон.1922-ж 4.06. Пишпекте уюштуруу съезди ачылып 425 делегат келген бирок съезд ишин баштай электе эле таркатылып улутчулдук деп куноолонгон. Борбордук Комитеттин Орто Азия бюросунун отунучун эске алып Борбордук Аткаруу Комитетинин 2 сессиясы 1924-ж. 14.октябрда Кара-Кыргыз Автономиялуу областы болуп тузулгон.1-катчысы М. Каменский, 2-катчы Ж. Абдырахманов.Ревкомдун торагасы И. Айдарбеков, ОблАтКомдун торагасы А. Орозбековдор шайланган. 1925-ж 25-майда “ кара “ деген соз алынып Кыргыз Автономиялуу областы деп аталган. 1926-ж Кыргыз АССРи деп аталган. 1929-ж апрелде 1- конституция кабыл алынган.1936-ж Кыргыз ССРине айланып, 1937-ж Кыргыз ССРинин Негизги мыйзамы- Конституция кабыл алынган. Каменский 1-катчы болуп келгенден кийин колонизатордук болуп башкаргын деген сыналган жолду тандап жеке бийлигин кучотууго активдуу киришкен. Каршылашкан 2 топту кагыштырып озу Кудайкуловду колдогон. Сыдыков тарабындагы адамдарды кызматтан алып тил алчаак аппарат тузуп алган.Шубриков, Узюковдор келип бул топторду басандатып Кудайкуловду соттогон. Партиянын жетекчилеринин мындай одоно бузуулар мн иш алып баруулары оппозициянын тузулушуно жана “30” чулардын кат жазышына алып келген. Катта : адилет сындар айтылганы менен жетекчилер тарабынан абдан катуу сынга алынып анын бардык катышуучулары партиялык турдуу жазаларды алып иштен алынып Кыргызстандын аймагынан сыртка айдалган.

Теманы бышыктоо : суроо-жооп жана класстер.

3- БАСКЫЧ. Ойлонуу этабы:

Жыйынтыктоо : кайтарым байланыш.

Баалоо : формативдик .

Уй тапшырмасы: пар – 7.

САБАКТЫН КУНДОЛУК ПЛАНЫ.

САБАКТЫН ТЕМАСЫ :Россиядагы 1917-ж революция.

Классы. Предмети : 9-класс. Сонку тарых.

САБАКТЫН МАКСАТЫ :

А) билим беруучулук: революция алдындагы абал, падышанын тактыдан баш тартышы. Кош бийлик, тынчтык жана жер жонундогу декреттер, революциядан кийинки пролетардык тоталитаризм жонундогу билимдерин калыптандыруу.

Б) тарбия беруучулук : Россиядагы 1917-ж окуяларды окуу менен ошол мезгилдеги саясий абалга туура баа берууго багыт берууго тарбиялоо.

В) онуктуруучулук : 1917-жылдагы революциялар жонундогу билимдерин кенейтуу.

Сабактын усулу: аралаш.

Сабактын тиби : жаны сабак.

Сабактын формасы : аралаш сабак.

Предмет аралык байланыш: география, жаран таануу.

Сабактын жабдылышы : карта, окуу китеби, доска , бор , маркер, ватман.

САБАКТЫН ЖУРУШУ:

Уюштуруу мезгили : саламдашуу, окуучулардын сабакка даярдыгын байкоо. Класста жагымдуу маанай тузуу.

1. БАСКЫЧ. ЧАКЫРУУ ЭТАБЫ:

Сабактын максатын тушундуруу: октябрь революциясы жана саясий ,экономикалык абалдардын озгорушу жонундогу билимдерин калыптандыруу.

Отулгон теманы кайталоо : пар-5.

2-БАСКЫЧ. ТУШУНУУ ЭТАБЫ:

1917-ж Россияда 130 млн адам айылда жашаган. Алардын жарымы жакырлыкта кун коргон. 14.02.17-ж дума окмотту алмаштырбасак абал оор дешкен.торагасы Родзьянко падышага Россияны коркунуч кутуп турат деп айткан. 25.02.17 иш таштоочулар 306 минге жеткен. Падыша думаны таркатуу буйругуна кол койгон.27.02. жумушчулар курал сакталган кампаны талап почта, телефон станцияларын ээлешкен.аскер гарнизондору элге кошулуп кеткен. Россияда кош бийлик тузулду 1) убактылуу комитет. 2) жумушчу депутаттардын совети.2.03. куну падыша Николай 2чи Гучков ,шульгин мн жолугушуп тактыдан баш тарткандыгын билдирди. 3.03. иниси Михаил да тактыдан баш тарткан. Большевиктер аны Пермде камап олтурушкон. Падыша уй булосу мн Тобольскийге кийин Сибирге , анан Екатеринбургга камалып 1918-ж. 16-июль туну атылган. Убактылуу окмот Россияга 2 саясий системаны сунуш кылды. 1) кучтуу президенттик 2) 2 палаталуу парламент. Петроград советинде 2 большевик болгон: Сталин , Молотов. Большевиктер азчылыкты тузушкон. Булар милдеттерин да аныкташа элек эле.сургундо, миграцияда жургон Ленин, Зиновьев ж.б. революционерлер кайтып келе башташкан. 4.04. Ленин “азыркы революциядагы пролетариаттын милдеттери” жонундо суйлоду бул тарыхта “апрель тезистери” деп аталган. Плеханов бул создорду “жоолугон соз” деген. Большевиктер 24 минден 400 минге жеткен. Шайлоодо коп добуш алып Троцкий Ат.Ком. торага болгон. 25.10 Смольныйда Петроград советинин 2 съезди ачылып 739 делегаттын 338 большевиктер.211 эсерлер, 69 меньшевиктер болгон. Мартов бардык партиялардан турган “ бирдиктуу демократиялык бийликти” тузуу сунушун киргизди, эч ким кабыл албады. Ленин жер жана тынчтык жонундо декретти кабыл алууну киргизди.ЭлКомСов Каменев. ББАКтын торагасы болуп Ленин шайланды.уюштуруу жыйынын шайлоону бардык партиялар куткон. Шайланган 715тин 412 эсерлер, 183 большевиктер,17 меньшевиктер,81 улуттук топтордон, 16 кадет 2 элдик социалисттер болгон.сессия 5 –январда болмок болгондо 3-январда ББАК токтом чыгарып: Россияда буткул бийлик советтерге ким бийликти алууну ойлосо бардык колдо болгон куралдарды колдонуп аларды басабыз , ошентип большевиктер куулук мн бийликти басып алышкан. Бийликти сактап калуу учун абдан каттуу жаза киргизишкен. Революцияга чейин эркиндик жонундо суйлошсо эми оздору эркин басмаларды жабышкан.3 съездде Россия федеративдуу мам. Деп жарыяланган. 1918-ж конст-я кабыл алынып Россия Федеративдик Социалисттик Республикасы деп аталган.жарандар тен укуктуу болгон эмес. Жумушчулар (пролетариат) дыйкандарга караганда коп артыкчылыктарга ээ болгон.м: съездге 1 жумушчуну 25 мини шайласа, 1 дыйканга 125 добуш керек болгон. Ошентип олкодо пролетариат диктатурасы орногон.

Бышыктоо : суроо жооп.

Баалоо: формативдик.

Уй тапшырмасы: пар- 6.

САБАКТЫН ТЕМАСЫ : борбордук жана туштук чыгыш Европа өлкөлөру.

Классы, предмети: 9-класс. Соңку тарых.

САБАКТЫН МАКСАТЫ:

А) билим беруучулук : 1920-30-жж коомдогу өнугуулөр, ,мамлекеттердин 3 тургө бөлунуусун , Германияда улутчулдардын бийликке келиши.

Б) тарбия беруучулук : коомдогу ар кандай кырдаалга туура баа берип, турдуу максатсыз уюмдардын ишине кызыкпоого , сабырдуулукка тарбиялоо.

В) өнуктуруучулук : борбордук жана туштук чыгыш Европа өлкөлөрундөгу абал жөнундөгу тушунугун кеңейтуу.

Сабактын усулу : аралаш.

Сабактын тиби : жаңы сабак.

Сабактын формасы : аралаш.

Предмет аралык байланыш : география, жаран таануу.

Сабактын жабдылышы : карта, окуу китеби,доска бор. Ж.б.

САБАКТЫН ЖУРУШУ :

Уюштуруу мезгили : класста жагымдуу маанай тузуу.

Өтулгөн теманы кайталоо : уй тапшырмасын суроо.

Жаңы тема : 1920-ж кризистен кийин дуйнөлук мамлекеттер 3 багыттагы моделде иш алып бара башташты. Авторитардык, тоталитардык, либералдык. Чыгыш Европада чехословакиядан башка бардык мамлекеттер аскердик-монархиялык же авторитардык бийлик орногон. Кайсы жерде бийлик коомдук колдоого ээ болбосо репрессия жургузуп турган . 1929-33-ж кризис Германияда өзгөчө болгон. Өндуруш 40%, айлык 50% кыскарган. Жумушу жоктор 9 млн жеткен. Ушул учурда өкмөт таянган партия оппозицияга өтуп кетти. УЛУТТУК СОЦИАЛИСТТИК НЕМИСТИК ЖУМУШЧУ партиясынын кадыр баркы өсуп кеткен. Булар бардык кыйынчылыктар учун өкмөтту жана социал-демократиялык партияларды кунөөлөшкөн. Өзгөчө арийлер расасынын кызыкчылыгы , Еврейлерди жек көруу сезими ,жумушчуларга иш, чыгыштан жер, убада беришип “ дуйнөдө жаңы тартип” орнотобуз дешкен. Ири бизнесмендер бийликти УСНЖ лидери Адольф Гитлерге өткөруп берууну пландаштыра башташкан. Согуштун Версалдагы жыйынтыгы жана улуу депрессиядан Германиялыктар өзгөчө жабыр тартышкан. 1924-ж “менин курөшум “ ж.б. эмгектеринде Гитлер эң жогорку раса немистер калгандары аларга кызмат кылыш керек деген еврейлерди жана славяндарды жек көруп ишке жараган бир азын гана калтырып калгандарын жок кылууну көздөгөн.фашисттер өздөрунун планын ишке ашыруу учун куч колдоно тургандыгын жашырган эмес. Ири өнөр жай ээлери бекем тартипке муктаж болуп 85 жаштагы президент Гинденбургду кысымга алып 1933-ж 30.01. гитлерди өкмөт башчылыгына дайындашкан. Парламенттик шайлоодо да кысымга алып жеңип чыгышкан. 27.02. Рейхстагды өрттөп башка партиялардын иштөөсунө тыюу салышкан. Жашыруун полиция –гестапону тузушкөн. Өнөр жайдын бардыгы согуштук аскердик тармак учун иштей баштаган , фашисттер чын эле өлкөну кризистен алып чыгышкан. Жумушсуздук жоюлуп жашоо оңолгон. 1934-ж Гинденбург өлгөндөн кийин Гитлер бардык бийликти колго алып “фюрер” болгон. Согушка даярдыкты баштап 1936-ж 4 жылдык өнугуу планын тузгөн. 1933-35-ж Версаль келишиминдеги чектөөлөрду алып таштап , жалпы аскердик кызмат, оор куралдардын санын көбөйтуу, Рейн зонасын басып алган. 1936-39-ж Чехославакия, Австрияны басып алып , Испанияга ушуларды колдогон Франконун бийликке келишине жардам берген. 1939-ж1.09. Польшага кол салып 2-дуй-согуш башталган. Ошол эле учурда 1934-ж япония Манчжурияны басып алып , бор-к Кытайга кол салган, 1935-ж Италия Эфиопияны ээлеген, бул уч агрессивдуу мам-т “ Берлин-Рим-Токио” союздук биримдигин тузушкөн.

Бышыктоо : суроо-жооп, класстер.

Баалоо : формативдик.

Уй тапшырмасы : пар-10.

САБАКТЫН КУНДОЛУК ПЛАНЫ.

САБАКТЫН ТЕМАСЫ: Кыргызстанда тоталитардык режимдин массалык жазалоолору.

Классы,предмети: 9-класс. Кыргызстан тарыхы.

САБАКТЫН МАКСАТЫ :

А) билим беруучулук : рерпессия мезгилиндеги Кыргызстанда болгон тарыхый кайгылуу окуялар менен алгач жолу окуучуларды тааныштыруу.

Б) тарбиялоо : бул окуяларды окуп маалымат алуу менен бирге окуучуларды туура сын коз караш менен мамиле жасоого тарбиялоо.

В) онуктуруу: репрессия мезгилиндеги окуялар жонундогу жана келип чыгыш себеби ж.б.билимдерин онуктуруу.

Сабактын усулу : интерактивдуу.

Сабактын тиби : жаны сабак.

Предмет аралык байланыш : жаран таануу.

Сабактын жабдылышы : окуу китеби. Доска, бор. Терминдер жазылган баракча.

САБАКТЫН ЖУРУШУ :

Уюштуруу мезгили : саламдашуу, класстын сабакка даярдыгын байкоо. Окуучулардын маанайын которуу.

Сабактын максаты : кыргыз элинин тарыхындагы оор, кайгылуу барак болгон репрессия жоундо билимдерин калыптандыруу.

Отулгон теманы кайталоо : уй тапшырмасын суроо.

ЖАНЫ ТЕМА : коллективдештируу мезгилинде жана бай –манаптарды кулакка тартуу мезгилинде большевиктер тарабынан коп каталар кетирилген, аларды жазалоо сургунго айдоо чарбанын кыйрашы оор экономикалык абал, интелигенттерди ойлонууга алып келди.алар оздоруна жашыруун ат алып оппозициялык ойлорду эми гана болушо баштаган болчу, м: А. Сыдыков “Манас “ деген ат алган. Бул уюм СТП тузуло электе эле бир мучосу чыккынчылык кылып айтып койгон. 1933-ж СТПнын жетекчилери камакка алынды.алардын программасы жонундо эч жерде маалымат жок сурактагы протоколдордон гана билууго болот. Канчасы чын жалган экенин эч ким билбейт.максаты томондогудой болгон :

1. Соц-ди 1 олкодо куруу мумкун эмес , буткул дуйнодо гана болсо болот. Экономикалык, маданий жактан аркада калган мурдагы Россиянын колонияларында эл жакырданып кетет.

2. Бай-манаптарга жургузгон иштер олкону ,чарбаны кыйроого гана алып келди.

3. Мам-к кызматтарга билими жок дыйкан,жумушчулардын келиши башкаруудагы баш аламандыкты гана пайда кылды.ошондуктан аларды ишке коюу, которуу принцибинен баш тартуу керек.

4. Лениндин улут саясаты туура болгону менен иш жузундо такыр башкача болуп жатканын айтышкан.

“басмачылыр деп айыпталып жаткандар элдин ишенген уулдары экенин ,3 мин жылдык тарыхы бар Кыргыз эли колония мезгилинде да мындай оор абалда жашабаганын, оздорунун алдына 2 милдет коюшкан : 1-олкону партиялык жол баш чылар башкарууга итйиш эмес 2--- 1 дагы тап артыкчылык укукка ээ болбогон социализмди тезиреек куруу, ал эми фермерлер СТПнын таянычы болот мам-ти эл шайлаган президент башкарат аксакалдар комитети---президенттин чечимин жокко чыгаруу укугуна ээ болот. СТПнын мучолору оор сурак кыйноолорду башынан откоргон, Сыдыков , Курманов, Шабдановдор атылып , калгандары турдуу моонотко камалып ошол жакта дайынсыз жок болушкан. 1934-ж 1.12. Ленинградда Кировдун олтурулушу репрессиянын жаны толкунун баштаган. 10 кун ичинде кунолуулор табылып сотсуз, сураксыз атыла турган болду.1937-ж Сталин “ партиялык иштеги кемчиликтер жана Троцкийчилерди эки жуздуулорду жок кылуу жонундо талап кылды НКВДга жогорку сотко ынгайлуу абал тузулду. Эми окумду окуганга зорго улгурушту 1ден эмес 100дон адамды бир нече минутта окумду зорго окуп улгуруп куноолошту.1937-жыл репрессиянын туу чокуга чыккан жылы болду.эл душмандарынын бети миндеп ачылып жатты.каралаган каттар жамгырдай жаады. Чын жалганын эч ким териштирбеди. 1938-ж 6-8 октябрда 137 мам-к партиялык ишмерлер Бишкектен 25 км алыс чон-таш лыжа базасында атылды кыш бышыруучу мештерге комулду.2чи очогу Ош шаарынын Ак-Буура дарыясынын жарлары ,3чу очогу Ысык-Колдун Тондогу жарларында бар. Бул окуялар жонундо “ 1937-жыл” ж.б китептерден кенири окусанар болот.40 мин адам репрессияланган(2млн) 13 мини акталган. “ата-бейит” эстелиги бар.

Теманы бышыктоо : суроолор –жооптор. Окуучуларды топко болуп.

Баалоо: формативдик

Уйго тапшырма: окуп эссе же ыр же мини чыгарма , сурот ж.б. ар ким тандоосуна жараша даярданып келуу.

1. 1930-жылдары өнугуунун альтернативдуу жолунун тарапкерлери кимдер болгон? Алардын кийинки тагдыры кандай болду?

2. Массалык жазалоолор кимдерге каршы багытталган жана ал саясат кандай максатты көздөгөн?

3. Массалык жазалоолор коомдун өнугушунө кандай таасир тийгизди жана анын натыйжалары кандай болду?.

4. 1930-жылдардагы коомдук кырдаалга кандай анализ берет элең? Сенин жеке оюң?

Репрессия--- мыйзамсыз соттоо, массалык атуу, калктын айрым бөлугун, айрым элдерди куугунтуктоо.

Тоталитаризм -----тигил же бул максаттар учун коомдук турмуштун бардык чөйрөсун жана ар бир адамдын турмушун көзөмөлдуккө алууга умтулган саясий система.

Реабилитация---укугунан айрылган адамды укугуна кайра ээ кылуу.

Реквизиция---жеке адамдын менчик байлыгын пайдалануу учун мамлекеттин зордук менен (акысын төлөп) тартып алышы.

САБАКТЫН КУНДӨЛУК ПЛАНЫ.

САБАКТЫН ТЕМАСЫ : Франциядагы элдик фронт , Испаниядагы жарандык согуш.(.СССР 20-30-жылдарда.)

Сабактын максаты :

А) билим беруучулук: франция, Испанияда фашизмдин жайылышы жана оор саясий абал жөнундөгу билимдерин калыптандыруу.

Б) тарбия беруучулук : өтулгөн темага окуучу сын көз менен карап ар бир мамлекеттин саясатына туура баа беруугө тарбиялоо. Азыркы кундөгу фашизмди тууроого аракеттенген уюмдардан этият болууга чакыруу.

В)өнуктуруучулук:Европага фашизмдин жайылышы жонундөгу тушунугун кеңейтуу.

Сабактын усулу : традициялык.

Сабактын тиби: жаңы сабак.

Сабактын формасы : сабак лекция, аңгемелешуу сабагы.

Предмет аралык байланыш: география, жаран таануу.

Сабактын жабдылышы : карта, окуу китеби.тушундурмө сөздук.

САБАКТЫН ЖУРУШУ :

Уюштуруу мезгили : саламдашуу,окуучулардын сабакка даярдыгын текшеруу.

Өтулгөн теманы кайталоо: класстер тузуу менен.

ЖАҢЫ ТЕМА : ФРАНЦИЯ 1930-ж башталган кризис 10 ж созулду, маясий абал да туруксуз болду, 1929-32-ж чейин 8 өкмөт алмашты. Бийликке ушул жылы келген социалсттер мн радикалдар 1934-ж чейин 6 кабинет алмаштырды. Парламентке фашисттик уюмдардын асылуусу көбөйгөн. Алар “ коммунизмди жок кылабыз”, “чириген парламентти” жоёбуз дешкен. Бирок башка өлкөдөгудөй фашизмдин базасы болгон эмес. “француз аракети”, “кужурмөн кресттер” уюму иштеген. 1934-ж 40 мини парламенттин Бурбон сарайына чабуул жасашкан. Даладьенин өкмөтун отставкага кетиришкен.12.02. 4,5 млн эл көчөгө фашисттерге каршы чыккан.октябрда “элдик фронт “ тузулгөн. 1935-ж 14-07. Улуттук майрамга 500 миң адам чыккан. Морис Торез, Эдуард Даладье , Леон блюмдар да катышкан. 1936-ж шайлоодо “элдик фронт” 57% добуш алып Леон Блюм өкмөт болгон.айлыктар7-15% көбөйуп , жумуш куну кыскарган. 1936-ж 14.07. элдик майрамга 1млн адам чыккан. Ушул жылдан баштап Франциянын эларалык абалы начарлай баштаган.Англиянын кысымы мн Испаниядагы фашизмге жардам берген эмес.социалисттер Блюмду колдошсо коммунисттер аны кунөөлөшкөн1938-ж сентябрда Мюнхендеги келишимге Даладьенин кол коюшу ортодогу терең жараканы пайда кылган.бюджеттин тартыштыгы Блюмдун өкмөтун отставкага кетирди.радикал Даладье келди ордуна, жана “элдик фронттон” чыккандыгын жарыялашты. 1938-ж Италия Эфиопияны , 1939-ж мартта Германия Чехословакияны басып алганда да өкмөт эч нерсе кылбады, 1940-ж 14-июнда немистер Парижге кирип Француздар жеңилгендигин мойнуна алышты.

ИСПАНИЯДАГЫ ЖАРАНДЫК СОГУШ: 1930ж Испания абалы начар эле согуштук төңкөруштөр тез-тез болуп турган.1929-32-жкризистен кийин республика жарыяланып фашисттердин таасири кучөгөн. 1936-ж социалисттер, коммунисттер,республикачылар, кесиптик кошундар биригип элдик фронт тузушкөн жана шайлоодо жеңип чыгышкан.фашисттик режимди колдогон генерал Франко төңкөруш жасаган,Германия мн Италия алгачкы кундон баштап Франкого жардам берип 20 самолёт ж.б. турдуу жаңы согуштук куралдарды беришкен. АКШ жана Европадагы өлкөлөр бейтарап экенин айтышкан. Кээ бир жарандар өз ыктыяры мн барып кошулган. СССР бейтарапмын десе да көптөгөн курал жарак жагынан элдеине жардам берген.ошентип Испания фашизм менен демократиянын кучтөру ачык кармашкан 1чи майдан болду. 1939-ж Франко жеңип чыккан.

СССР 20-30ЖЖ.-----

1921-ж жарандык согуш аяктап советбийлиги бекемделди бирок абал оор бойдон калган. “аскердик коммунизм саясатына”

САБАКТЫН КУНДӨЛУК ПЛАНЫ.

САБАКТЫН ТЕМАСЫ: Кыргызстандын жоокерлери Улуу Ата Мекендик согуштун майдандарында.(1941-1945-жж).

САБАКТЫН МАКСАТЫ :

А) билим беруучулук: Ата Мекендик согуш жылдарындагы аталардын эрдиктери жөнундогу билимдерин калыптандыруу.

Б) өнуктуруучулук: 2чи дуйнөлук согуш жана Кыргызстандык жоокерлердин майдандагы эрдиктери жөнундөгу тушунугун кеңейтуу.

В) тарбия беруучулук : согуштагы аталардын эрдиктерин окуп уйрөнуу менен , окуучуларды ата- мекенин суйуугө көздун карегиндей сактоого тарбиялоо.

Сабактын усулу : интерактивдуу.

Сабактын тиби : жаңы сабак.

Сабактын формасы: сабак таймаш.

Предмет аралык байланыш : жаран таануу.

Сабактын жабдылышы: окуу китеби, доска,бор, ватман, маркер.

САБАКТЫН ЖУРУШУ :

Уюштуруу мезгили: саламдашуу, жагымдуу маанай тузуу, сабакка даярдыгын байкаштыруу.

Өтулгөн теманы кайталоо: уй тапшырмасын суроо.

ЖАҢЫ ТЕМА :

Кыргызстан согушка өзунун 380 миңден ашык уул-кыздарын жөнөткөн.Алардын 1395и аял, 12мин 112си коммунисттер болгон. 385-дивизия, 40-153- аткычтар бригадасы кыргыз ,казак жоокерлерден турган, кийин 8- гвардия болуп тузулгөн, 1941-ж Н. Дмитриев Советтер Союзунун Баатыры наамын 1чи алган КР болгон. Москваны коргоодо 316- аткычтар дивизиясы өзун өлбөс өчпөс даңкка бөлөгөн. 28 жоокер Сов-Сою- Баатыры наамын алган. И.В. Панфиловго өлгөндөн кийин наам берилди. 1941-ж 6-дек, 1942-ж 20-апр чейин душман 150 - 200 км артка сурулгөн.кавказды коргоодо К. Жуматаев, Дон суусунун жанында Ч. Тулөбердиев, Сталинград, Харьковду коргоодо Д. Асанов , 1943-ж М. Тешебаев, Х. Гадильшин, А. Чортеков, Т. Жумабаев, А. Фуковский, ж.блар С. С .Б. наамын алышкан. 1944-ж Ж. Чолпонкулов,Ө, Жетикашкаев,А. Абдикаиров, Н. Рудь , К. Жаркымбаев, Ж. Асаналиев, С.С. Б. 1945-ж Т. Бегельдинов, К. Усөнбековдор С.С.Б болушту.

1. Согушка кимдер барган, аял, эркектерин, коммунисттерин , канча жаштагылар экенин аныктагыла .

2. Панфиловдун дивизиясынын эрдиктерин айтып бергиле.

3. “ Россия эбегейсиз зор, бирок чегине турган жер жок- артыбызда Москва” деген сөзду ким айткан?.

4. 1941-1942-1943-1944-1945- жылдардагы кыргызстандан барган жоокерлердин эрдиктерин атап бергиле.

Топтордун иштеринин жыйынтыгын чыгаруу менен окуучулардын өзунө өтулгөн сабакты анализдетип өздөрунө өз билимдерин баалатуу.

Бышыктоо : суроо-жжооптор аркылуу.

Баалоо : формативдик.

Уй тапшырмасы: пар – 15.

САБАКТЫН КУНДОЛУК ПЛАНЫ.

САБАКТЫН ТЕМАСЫ : СССР 20-30-ж жана тоталитардык системанын калыптанышы.

САБКТЫН МАКСАТЫ :

А) билим беруучулук : 1921-ж жарандык согуш аяктады бирок абал оор эле. “аскердик коммунизм “ саясаты ондурушту болуп корбогондой томондоткон бул тоталитардык системага алып келгендиги жонундогу окуучулардын билимдерин калыптандыруу...

Б) тарбия беруучулук: ошол учурдагы саясий абалга туура коз караш мн баа берууго тарбиялоо.

В) онуктуруучулук : СССРдин жургузгон саясаты жонундогу билимдерин онуктуруу.

Сабактын усулу: сабак лекция.

Сабактын тиби : жаны сабак.

Сабактын формасы : аралаш.(ангемелешуу, суроо жооп. )

Предмет аралык байланыш : жаран таануу.

САБАКТЫН ЖУРУШУ :

УЮШТУРУУ МЕЗГИЛИ : саламдашуу, класста жагымдуу маанай тузуу. Окуучулардын сабакка даярдыгын байкоо. Отулгон теманы кайталоо.

ЖАНЫ ТЕМА :-

Олкодо ачарчылык окум суруп , комуско базар онугуп кеткен.мамлекеттин казынасын 80% толтуруу дыйкандар учун оор жук болуп козголон чыгарышкан эн чону Махнонун которулушу алгач актарга кийин кызылдарга каршы чыккан. Украинаны жердеген турдуу улуттардан 50 мин адам топтолгон. 1920-30-жж пландуу экономикага кайтып , тоталитардык коммунисттик бийликти орнотушкан. .волга боюнда 5,4 млн адам ачарчылыктан олгон. Ленин бийликти сактап калуу учун дыйкандарга дандын жарымын алып калганын сактоого уруксат берип майда жана орто ишканаларды жеке менчиктерди иштетууго уруксат беришкен. 1917-ж Польша, Финляндия , 1919-ж Украина , Литва, Латвия, Белоруссия, 1921-ж Грузия , Азербайжан, Армени, тузулуп, 1922-ж 27.12 СССР тузулгон. 1924-ж озбек, туркмон. ССРи жана Кыргыз автон обл , 1926-ж КР ССРи, Тажик ССРи тузулгон. Бул жылдары Ленин элдин чексиз урмат сыйына татыган, бирок ал ооруп калганда Троцкий , Каменев, Зиновьев, Сталин Лениндин эн жакын окуучулары болуп эсептелген. Жол башчы тандоодо эч кимиси ынтымакка келууну каалаган эмес, ошентип жамааттык башкарууга отушкон. Ар бири озу учун курошуп бул кармашта Сталин женип чыккан. Троцкийди социализмди бир гана олкодо куруу мумкун эмес деп шектенгендиги учун айыптап озу тарабына 7 адамды тартып Ленин жана Сталин жонундогу идеяны калыптандырып, 1927-ж революциянын 10 жылдыгында Троцкий , Зиновьев , Каменев партиядан чыгарылып Алма – Атага айдалып, 1929-ж Троцкий олкодон куулган. СССР экономикасы боюнча АКШдан артта калуусу улам куч алган.1925-ж индустриялаштырууну тездик мн ишке ашыруу учун элдин керектосун азайтып нан, кант, май, нефть, алтын, жыгач, баалуу музей буюмдары сатыкка чет олкого чыгарылган.1 беш жылдыкта, 2 беш жылдыкта 10 жылдын ичинде европадагы олколорду кууп жетип алардан да отуп кеткен. 1929-ж Сталин коллективдештируу ураанын которуп уч формада тузулгон ( коммуна, артель, тоз.) колхозго кируудон баш тарткандарды эркиндигинен ажыратып алар 20 % кулактар 15% тузушкон. Кулакка тартуу колхозду иштетуунун абалын билбоо элди ачарчылыкка алып келди. 1932-33-жж 25-30 млн адамды камтыган. Ошого карабай чет олкого 18 млн тн буудай сатылган. Ошентип Сталин чон секирик жасады бирок элди кыйынчылыкка каптады. Мам жана коомдук менчикке кол салгандарды атуу же узак турмо куткон. 1934-ж Кировдун атылышы репрессиянын жаны толкунун пайда кылды ар кандай иш 10 кундо бутуп окум угулары мн ишке ашкан. 1936-ж оппозициянын лидерлерине алгачкы сот болгон Троцкий, Каменев, Зиновьевдерди Сталинди жана жолдошторун олтурууго , совет бийлигин кулатууга аракет кылган деп куноолонгон. 1937-ж 2-сот процесси болгон : маршал Тухачевский жана жогорку офицерлер репрессияланган.1938-ж 3-сот процесси болгон: Рыков жана Бухарин атылган. Турмолордо бош орун калган эмес. 3,8 млн адам репрессияланып 786 мини атылган. Ушуга карабастан СССР эн демократиялуу мам-пиз дешкен.1936-ж 5- декабрда 8 -съездде жаны конституция кабыл алынган. Эн жогорку орган СССР Жогорку Совети болгон ал эки палатадан турган. 1) союздар совети . 2) улуттар совети. Бийлик бир ууч адамдарга топтолуп, жапырт репрессия, демократияны тебелеп тепсоо, ото катаал саясий бийлик, бирдей ой жугуртуу идеологиясын орнотушкан. Сталиндик идея айкашпаган тармак жок болгон. коммунисттер бардык жака оз козомолдорун орнотушкан.ошентсе да илим, маданият бир топ ийгиликтерге жетишкен.

Бышыктоо : суроо жооп , класстер.

Баалоо : формативдик.

Уй тапшырмасы : пар- 12-13.

9-класс. Кыргыз тарыхы. 2-чейрек. 2019-2020- окуу жылы.--------------------------

1. 1920-ж ортосунда СССРде анын ичинде кыргызстанда техникалык-экономикалык жактан артта калуусу кучөгөн мезгилде жоюу учун керек болгон...

А) отурукташтыруу. Б) коллективдештируу. В) индустриялаштыруу.

2) 1929- жылы 7- ноябрда Сталин жарыялаган:

А) кулактарды тап катары жоюу. Б) “улуу бурулуштун жылы” аттуу макала.

В) эгини болсо конфискациялоо.

3) 1933-ж майда “ Кыргызстанда эгинди таркатып жана уурдоо жөнундө “ токтом кабыл алынып кимдер жумушунан бошотулган ?

А) А. Шахрай. Ж .Абдрахманов. Б) Ж.Абдрахманов, М. Каменский. В) А. Шахрай.Ж. Орозбеков.

4) СССРдин 8-съезди “дуйнөдөгу эң демократиялуу” конституцияны кабыл алды бул качан болгон.?

А) 1936-ж 25-ноябрь. Б) 1936-ж. 5-декабрь. В) 1936-ж. 1-декабрь.

5) кайсы көрунуктуу большевиктин Ленинградда өлтурулушу репрессиянын жаңы толкунун баштаган:

А) С,М. Киров. Б) И. Лоцманов. В) В. И. Ленин.

6) Канча Кыргызстандык жаран репрессияга кабылган ?

А) 20 000. Б) 30 000. В) 40 000.

7) “ Россия эбегейсиз зор, бирок чегине турган жер жок --- артыбызда Москва” деген сөзду ким айткан ?

А_ В. Клочков. Б) И. В. Панфилов. В) Николай Рудь.

8) согуштук керектөөлөр учун чоң мааниси бар тустуу металлдарды казуучу жана кайра иштетуучу ишканалар Кыргызстандын кайсы жерлеринде иштей баштаган ?

А) кызыл-кыя. Ак-туз, Хайдаркен. б) Кадамжай, Ак-туз, Хайдаркен. В) Макмал, АК-туз, Кызыл-Кыя.

9) Согуш убагындагы кыргыз айылдарындагы кыйын абал Т. Сыдыкбековдун кайсы романында чагылдырылган ?

А) “Биздин замандын кишилери”. Б) “ бетме-бет”. В) “ Кандуу жылдар”.

10) фрунзеде СССР Илимдер Академиясынын Кыргыз Филиалы ачылган ----

А) 1941- жылы. Б) 1942-жылы. В) 1943- жылы.

11)окуялар менен даталарды дал келтир: 1ден балл берилет (жалпы 5балл)

	1	1878-ж	1	Кыргызстанда жарандык согуштун башталышы.
	2	1876-ж	2	Улуттук-боштондук которулуш
	3	1898-ж	3	Кокон хандыгынын женилиши
	4	1916-ж	4	Пишпектин админстивдик борбор статусун алышы
	5	1918-ж	5	Анжиян которулушу

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

-соңку тарыхы боюнча тест. 2-чейрек. 9-класс.

1. 1917-ж 27-февралда Россиядагы официалдуу бийлик.

А) императордук. Б) советтер. В) убактылуу окмот.

2) “жапырт коллективдештируу ураанын “ алдыга койгон ишмер ким ?

А) 1924-ж. В.И. Ленин. Б) 1929-ж. И. В. Сталин. В) 1930-ж. Н. И.Бухарин.

3) АКШнын тарыхында биринчи жолу мыйзам менен белгиленген эки жолку мөөнөттөн ашык Президенттик такта отурган Ак Уйдун ээси ким :

А) А. Линкольн. Б) Теодор Рузвельт. В) Франклин Рузвельт.

4) СССР мн Германиянын ортосундагы кол салышпоо жөнундөгу келишим кандай мөөнөткө тузулгөн ?

А) 5 жыл. Б) 10 жыл. В) 15 жыл.

5) экинчи дуйнөлук согушка канча мамлекет катышкан.

А) 61 мам. Б) 71. Мам. В) 81 мам.

6) 1941-ж душмандын “тайфун” чабуулу кайсы шаарга багытталган ?

А) Москва. Б) Ленинград. В) Харьков.

7) эвакуациялык кеңештин жетекчиси ким болгон ?

А) Сталин. Б) Молотов. В) Шверник.

8) согушта жеңилген тарап чыгымдарды акчалай төлөөчу милдеттеме:

А) контрибуция Б) реванш. В) санкция.

9) эң терең жана кыйраткыч дуйнөлук экономикалык кризис жылдарын белгилегиле ?

А) 1929-1933-ж. Б) 1937-1939-ж. В) 1928-1932-ж.

1	2	3	4	5	6	7	8	9

Терминдерге аныктама жаз :ар бир туура аныктамага 1ден жалпы 8 балл берилет :

Консерватизм:

Кооперация:

сеператизм:

Плюрализм:

Репрессия:

Тоталитаризм:

Реаблитация:

Саммит:

Сеператизм:

КЫРГЫЗСТАН “ ӨНУККӨН “ СТАЛИНИЗМ ЖЫЛДАРЫНДА.

Согуш аяктап эл тынч турмушка багыт алды. Майдандан жоокерлер кайтып жатышты ошолор мн бирге Германияга туткунга тушкөн миңдеген адамдар кайтышты.бирок аларды сый ордуна бул жакта да шектенуулөр, тушунбөстуктөр кутуп турду. Алардын бала чакасы да камкордуктан четте калды.м: И. Добробабин 28 баатырдын катарынан тубөлукө өчурулгөн. 8 с иш куну, отпуска, дем алыш кундөр калыбына келе баштады. 5 жыл ичинде 40тан ашык ишкана , 1950-ж Быстровка- Балыкчы темир жолу мындан башка 30 ишкана курулуп пайдаланууга берилген. Тез иштөөчулөрдун кыймылы жайылтылган м: хайдаркен металлургиялык комбинатынын бургулоочусу Одинцов 24 кундө жарым жылдын, Абдыкадыров жарым жылда 17 айдын нормасын аткарышкан. Бирок моралдык гана сыйлоо болуп материалдык жактан колдоо болбогондуктан жумушчу, эмгекчилердин кызыгуусу тездик мн басаңдаган . согуш айыл чарбасына да көп зыян алып келген 196,7 миң эркектен 66 миңден ашыгы кайтып келип жумушчу кучу жетишкен эмес. План аткарууда колхоз совхоздордун мумкунчулугу эске алынган эмес. Продуктылары базардан 10-12 эсе төмөн мам-ке сатылган. Бирок мам каттуу көзөмөл бардык жака киришуу техникалардын эскилиги жалган маяктар, маалыматтардын жасалмалыгы өнугуугө тоскоол болгон. Дыйкандар кээде эмгек акы да албай калышчу. Паспорттору жок, пенсия албай жумушчуларга караганда абалдары начар болгон. 1948-ж “ жаратылышты кайра куруу боюнча Сталиндик план “ пайда болгон ушул жылы орто –токой суу сактагычы курулган. 1949-50-жж баштап 7 жылдык окуу милдетту киргизилген.мектеп –интернаттар ачылган. 1955-ж 255 орто мектеп иштеген. 1951-ж КМУ тузулгөн, 1954-ж Илимдер Академиясы ачылган 1-през Иса Ахунбаев болгон. Партиялык кысымга карабай маданиятыбыз да бир топ ийгиликтерге жетишкен. 1949-ж Т. Сыдыкбеков Сталиндик сыйлык алган. Жаштар өсуп чыккан 1944-ж Сталиндин демилгеси мн ждановдун жетекчилиги астында “ ленинград”, “ Звезда” журналдары А. Ахматова, М.М, Зощенкого катуу сын жазган. Ушундан баштап маданият кызматкерлери ур токмокко калган. Ж. Самаганов, Г. Нуров, П. Балтиндер : Т. Саманчиндин Молдо кылыч жөнундө жазгандарын каралап Ж. Шукуров, Сооронбаев, Карасаевдер кызматынан алынган. Ушул эле сынчылар “ манас” эпосун элге каршы , реакциячыл чыгарма деп жарыялашкан.1952-ж фрунзе шаарында “ манас” эпосунун тагдырын чечкен конференция өткөн Боровков. А.К. жана Л. И. Климовичтер жамандашкан, ал эми : М.И. Богданова, К. Маликов, А. Н . Бренштам, М. Ауэзовдор жактап суйлөшкөн жана кыскартылган вариантына токтошкон. Калыгул, Арстанбек, Молдо Кылычтын чыгармаларын окууга тыюу салынган. 1963-ж баштап биздин кошулганыбыздын 100 жылдыгына Россиянын курамына өз ыктыяры мн кируу же кошулуу деп атай башташкан. Бардык тарыхый маалыматтар ойго туура келбесе тарых барактарынан өчурулө баштаган.

жаны тема : жаны экономикалык саясат жылдарындагы Кыргызстандын социалдык- экономикалык онугушу

1920-ж согуш аяктаганы мн олкодогу абал оор эле. Арттагы колония болгон кр экономикасы согушка чейинки денгээлдин 18% гана тузгон. Административдик жактан бытыранды бойдон кала берген . 1921-ж Россиянын 10 губерниясын ачарчылык каптаган. Ленин Туркстандан жардам сураган тун кр 1 млн пуд эгин. 1500 мал, 80 млн ашык акча , жалал –абад 15 000 пуд эгин, 60 млн сом акча мындан башка аймактар да турдуу жардам берген оз абалдары оор болсо да. Кр дыйкандары салыктан ашкан продукцияны оздору каалагандай пайдаланышкан. Жаны экон саясатка отуу мн онор жайын айыл чарб калыбына келтируу куч алган. Орто жана майда ишканалар арендага берилген. Ири ишканалар гана мам колунда калган. 1922-ж акча реформасы жургузулуп соода жанданган. 1925-ж кустардык ишк саны 4900 жеткен анда 8 мин адам иштеген. Орто азиядагы комур кендерин иштетуу учун мам 200 мин сом болгон. Олуя-ата –пишпектемир жолу ишке кирг-н. 1921-22-жж кр тун жана жалал-абадда жер-суу реформасы жург-н. Келгин дыйкандарды кочуруп жерлер кр дыйк-на берилген. Кр тушт басмачылык согуш журуп жаткандыктан жург-н эмес. Тундукто 11 коммуна, 33 жер иштетуучу шериктештер, 10 совхоз, кулактардан алынган 40 мин мал болунуп берилген. 1927-ж тушт жер-суу реформасы башт-н 1928-ж аяктаган буларга мам 2,1 млн сом жардам берген. 68 610 г аянт жер фонд берилген. 18 587 уй булого 2-3 г жер берилген. Мектеп, оорукана,ж, б мекемелер да жер алышкан. 65 коллективдуу чарба уюштурулган.

Жаны тема : 1чи дуйнолук согуш.

20 к башында эл аралык абал курчуп: аскери кучтуу олколордун ортосунда атаандаштык куч алган алар:АКШ, Япония, Британия, Франция, Россия, Германия, Австрия-Венгрия, Италия болгон. Алар :

1. Ар ким оз товарын саткан олкону козомолдоону каалаган.

2. атаандаштар оз территориясын гана эмес таасир эткен чойролорун да коргоп калууну каалашкан.

3. Колония жана коз каранды олколорундогу элдердин эгемендик учун курошун басуу учун атаандаштары мн кошулуп аракеттенуунуну каалашкан.

1882-ж германия австрия-венгрия италия 1915-ж туркия кошулуп 3туктор союзун тузушкон. 1907-ж англия россия франция кошулуп “антанта” союзун тузушкон. Ошентип негизги доолоттор 2 блокко болунушкон. Калгандарын ар кимиси оз тарабына кошууга аракеттенишкен. 1914-ж босниянын борбору сараеводо австриянын тагынын мураскорун аялын “кара кол “ террордук уюму атып олтургон германия балканды ээлеп калыш учун шылтоо таап сербияны согушка турткон алар австрия 2 кун ичинде жооп берсин дешкен согушту каалабаган россия бул ультиматумду кабыл ал деген сербияга ал макул болгон ошентсе да германия 28-июлда сербияга . 1- августта россияга , 3-августта францияга согуш жарыялаган

Жаны тема: Россия 1918-1920-жж. Согуштан кийинки дуйно жузу. Америка кошмо штаттары.

Россия 1918-1920-жылдарда : жаныдан бийликке келген большевиктер тынчтыкка ото муктаж эле “антанта” олколору буларды тааныгысы келген эмес. Германия ушундан пайдаланып Россиядан тынчтык келишимине кол коюдан мурда абдан коп нерсени талап кылды Ленин баштаган большевиктер немистердин шартын толук кабыл алууну ал эми эсерлер баш тартышты. 1918-жылы 18-февралда немистер 2 жуманын ичинде :Минск, Полоцк, Таллинди басып алышты 3-мартта Брестте тынчтык келишимине кол коюлду Россия: украина , финляндия, Грузия, Польша, Балтика олколорун берип жана 3 млрд контрибуция толоого милдетту болду.эсерлердин ою ишке ашпай калгандан кийин германиянын элчиси Мирбахты олтуруп салышты Россия дагы кемсинтилген шартта келишимге кол койду.Совет окмоту алгачкы кундон баштап эле социалдык маанидеги иш чараларды баштаган. 8 сааттык иш куну, аялдар жана балдардын эмгегин коргоо ,ооруганда, жумушсуз калганда камкордук, медицина жана мектепте окутуу бекер болуп калды. Дин мектептен болунду, ишканаларга козомол пайда болду алар ишти токтотпоого аракет жасашты.1918-жылдан 1920-жылга чейинки жарандык согуш олконун тагдырындагы эн оор мезгил болду.адамдар согуштун журушундо бир нече жолу коз караштарын озгорткон.кадеттер партиясына чет элдиктер турдуу шылтоолорду айтып буларга жардам берип турушкан. Бакуда совет бийлигин жоюшуп олко курчоодо калып совет бийлиги коркунучта калган.чыгыш фронтунда : Блюхер актардын тылы мн оз аскерлерин алып отуп атаман Дутовго сокку уруп ошол эрдиги учун эн биринчи болуп Кызыл туу ордени мн сыйланган. Туштук фронтунда : атаман Корнилов, Деникиндер Кубанга умтулушкан, тундук кавказды толук ээлеп алышкан.черчилл Россиянын жерлерин болуп алууга кызыкдар болгон бул планды АКШ колдоп картада Россияны болжолдуу болуп алышкан. Колчак Омскиде тонкоруш чыгарып аны япония,АКШ, Англия,Франция колдогон 135 мин аскерине Совет окмоту 100 мин аскери мн согушкан 1920-ж толук толук талкаланып Иркутск шаарында атууга окум чыгарылган. Туркстан копко чейин Россиядан болунуп калган.абалды жакшыртуу учун Фрунзе командачы болуп жонотулгон .ошентип жарандык согуш большевиктердин жениши мн аяктаган.4 жылга созулган дуйнолук согуш,революция, жарандык согуш, интервенция жана “аскрдик коммунизм” саясаты олкону булундуруп кеткен. Ондуруш 2 эсе азайган. 1921-ж Кронштадтын моряктары которулушко чыкты, алар: басма соз эркиндигин, жерге толук эркиндик,соода сатыкка толук эркиндик талабын коюшуп убактылуу революциялык комитет тузушту. Буларды басуу учун эл комиссары Троцкий жонотулгон. Нааразы дыйкандар , меньшевиктер, моряктар биригип кетиши мумкундугун 1чи болуп Ленин тушунду бул чон коркунучтан чыгуу учун дыйкандар мн келишим тузуп оппозицияга аёсуз курош башташты. Согуштан 7 млн бала кочодо калган.ири заводдор жабылып жумушчулардын жарымы иши жок калган ошол , азык-тулук болуштургондор бюрократка айланышкан элдин бийликке нааразычылыгы кучоп кронштадт кототрулушко чыгып “ аскердик коммунизм” саясаты ошентип оз жашоосун токтотту.

Жаны тема: согуштан кийинки дуйно жузу.

1чи дуйнолук согуш олколор ортосунда жаны атаандаштыкты , саясий жана социалдык карама каршылыкты андан бетер курчутту. Ар олко , ар улут оз кызыкчылыгын которуп чыкты.дуйнонун картасы озгорду, германияда революцияга чыгып бирок тез эле басандашты.1918-ж Австрия болунуп республика деп жарыяланып негизги ишканаларды мам-ке алышты буга каршылар чет элдиктердин колдоосу мн 1919-ж окмотту кулатып бийликке солчул адмирал Миклош Хорти келип диктатордук режим орнотту. Калгандарында 1918-ж Чехословакия тузулду дагы калгандары 10 жылдан кийин Югославия деп аталышты. Россиянын батышында финляндия, латвия,литва,эстония, польша тузулду.1919-ж 1-дуй согуштун натыйжаларын жыйынтыктоо учун январда Париж конференциясы чакырылды 24 мам-т катышты Россия оозеки чакырылса да барган эмес бирок Германия алган жерлеринин бир аз болугун кайтарып алган. АКШ , Франция, Англия , негизги маселени чечишкен---- АКШ мн Англия – германияны ото эле начарлатууну каалаган эмес, Европада мн Францияга тен келе турган атаандаш болушун каалаган. Франция ГЕРМАНИЯНЫ НАЧАРЛАТУУНУ КААЛАГАН Европада жалгыз озу устомдук кылгысы келген. Эльзас мн лотарингия Францияга берилди германия колонияларынан ажырап Польшага, Бельгияга, Литвага басып алган жерлерин берди.1919-ж Улуттар Лигасы тузулуп ----Акш, Англия, Италия, Франция, Япония тузуучу кенеш болуп калды. Париждеги конференциядан кийин да тынчтык окум сургон эмес.АКШнын президенти Вильсон 1921-1922-жж ноябрь-февралда Вашингтон конференциясын чакырды 5 мам-т ( Англия, АКШ, Франция,Япония,Италия) 35 мин тн ашык аскердик кемелерди курууга тыюу салган, жарыша куралданууну чектоо . версаль тынчтык келишимин белгилуу денгээлде кайрадан карап чыккан. Версаль- Вашигтон келишими убактылуу болсо да эл аралык мамилелерди турукташтырган.дуйнолук 2 согуштун ортосунда Европада саясий бийликтин 2 туру болгон. Бул саясий бийликтер откоол болгон, 1940-ж аяк ченинде гитлердик армия Европаны басып алгандан кийин бейтарап олко катары : Швеция менен Швецария гана калган.

Фашизм – бул тануу жана куч колдонуп жаны тартип орнотуу негизинде коомду кайра курууга болот деген ишеним.

1920-1930-жж фашисттик партиялар Италияда тузуло баштаган, фашисттик террорго каршы зордуктоолорго , зордук зомбулукка каршы бийлик эч нерсе кылган жок.фашисттер оздорун большевизм коркунучуна каршы курошобуз дешкен.1922-ж уч кабинет алмашкан .фашаисттердин съезди окмоттон бир нече министрлик орун алап кылган жана “Римге журуш “ жасап бийликти колуна алышкан. 1924-26-жж адамдар толук укугунан ажырашты ошентип Италиия фашизм бийликке келген 1чи олко болуп калды.

Америка Кошмо штаттары.------

1929-ж Нью- йоркто фонд биржасында акциялардын баасы томондоп кетип Акшда кризис башталган. Бул кризис беш жылга созулуп дуйнонун коптогон олколорун кучагына алган да УЛУУ ДЕПРЕССИЯ деп аталып калган. Экономисттер кризистен чыгуунун жолдорун издешти ийгиликке Англиялык экономист Ж. Кейнст жетти.

Жаны тема : Индия жана Туркия.

ИНДИЯ--- колониялык бийлик канча жолу озун- озу башкарууга уруксат беребиз дешсе да “колония бермети” болгон индияны колдон чыгаргылары келген эмес. Калктын басымдуу болугу дыйкандар болгон жумушчу табы копчулукту тузо алган эмес. Ошондуктан улуттук-боштондук куроштун негизин дыйкандар тузгон. ИУКту массалык партияга айландырууда Махатма Карамчанд Ганди чон роль ойногон. 1919-ж 6-апрелде “куч колдонбоо” кампаниясы тынч митинг отуп жатканда колония бийлиги атып минден ашуун адам каза болуп 2 миндей адам жарадар болгон. Бул окуяга нааразы болуп бут олко которулгон Ганди башаламандыкка чыкпоого элди ундогон 1919-ж кузундо Пенжабда ИУКтун съезди откорулгон 2 этапта курошуу тактикасын иштеп чыккан. 1-этап: колониялык бийликтин ардактуу наамдарынан, кызматтарынан баш тартуу. Англис мектептеринде ,коллежде окуудан,шайлоого жана алардын товарларын алууга бойкот жарыялашкан 2-этап салык толоодон баш тартуу. 2чи жарандык баш ийбоо кампаниясы 1930-ж апрелде башталган. Англис бийлиги Ганди мн кошо 60 мин кишини камаган,солдаттар элди атуудан баш тарткан которулуш башталган. 1931-ж ИУКтун жетекчилери мн вице-королдун ортосунда келишим тузулуп камактагылар чыгып которулушчулорго жаза колдонгон эмес, ИУК которулушту токтотуп Гандини Лондонго тегерек столго чакырышкан ИУК бул конференцияга берген докуметтерин конференция кабыл алган эмес. 1937-ж шайлоодо 11 провинциянын 8де Индиялыктар женип бийликке келишкен. Индиялыктардын курошун токтото албасына козу жетип Англия 1946-ж Индияга коз карандысыздыкты беруу чечимин жарыялады. 1947-ж 15- августтагы мыйзамда эки доминион – Индия союзу жана ПАакистан тузулгон. 1955-ж Пакистан ислам республикасы деп жарыяланып конституция кабыл алды. 1949-ж Индия мыйзам кабыл алып 1950-ж Индия республика деп жарыяланды. 1чи премьер-министри Дж Неру болгон. 601 майда княздыктардын 555 Индияга , калганы Пакистанга кирген. Индустар мн мусулмандардын чыр чатактары жер талаштары басылбай аларды чечем деген Ганди 1948-ж олтурулуп уруш ого бетер кучогон.англиялыктар олкону 2ге болуп эркиндик бердик деген болуп чындыгында аларды душманга айландырган. Бул эки олконун ортосунда азыркы кунго чейин улут аралык чыр чатак болуп турат.

Жаны тема : Туркия.

Орто кылымдарда улуу доолоттор мн тентайлашып турган туркия 19к аягы 20 к башында дуйнолук жанылануу процессинен аркада калган. Экономикасы артта, батыштын бай олколоруно карыз,жарым колонияга айланган. 1чи дуйнолук согушка Германия тарабында кириши абалын ого бетер оорлотуп жерлерин Франция,Англия, Греция басып алган.султан Абдул Хамид жана Мехмет 5чи курошуунун ордуна кол куушуруп отуруп беришти. Эркиндик учун курошто турк эли Мустафа Кемалдын жетекчилиги мн женишке жетишти. 1905-ж “ мекен жана эркиндик коомун” тузгон. Бирок пикирлери келишпей “ биригуу жана прогресс” уюмуна кошулган. Бул уюм жаш турктор уюму мн да кызматташкан. Измирге Грек аскерлери тушурулгондугу жонундогу жонундогу кабардан кийин аскерлерге жетекчи болду кемал убактылуу окмоттун башчысы болду 1922-ж убактылуу конс-я кабыл алышты 1920-ж антанта олколору Стамбулду курчап алып Султан Мехмет 6га “севр” келишимин сунуш кылышкан бул келишим боюнча Туркия жашоосун токтотуп жерлерин Англия, Франция,Греция,Италия болуп алмак. Кемалдын окмоту бул келишимди кабыл албай Армяндар мн келишим тузуп андан кийин 1921-ж Советтик Россия мн достошуп келишимге кол коюп бул эл аралык укуктук документ болуп калды.1921-ж Француздар Туркиядан чыгып кетишти. 1922-ж султанат таркатылган. Ушул жылы Швейцариянын Лозанна шаарында 8 айга созулган суйлошуулордон кийин батыш жаны Туркияны таанууга аргасыз болду.1923-ж 29-октябрда Туркия респ деп жарыяланды.борбору Анкарага кочту. Кучтуу армия тузулуп, соода онукту индустрияга озгочо конул бурулду жана жаны реформалар озгочо элдин жашоосуна жакшы ийгиликтерди алып келди 1934-ж Межилис Кемалга ататурк наамын ыйгарды. Тышкы саясатта Босфор жана Дарданел кысыктарын жана Хатай жерин Туркияга кошкон бул анын акыркы иштери болгон 1938-ж 10-ноябрда Стамбулда коз жумган. 2чи дуйнолук согушта бейтарап болгон бирок Германиянын женилишине козу жетип 1945-ж Германия жана Японияга согуш жарыялаган жана БУУнун уюштуруучуларынын бири болгон.

Жаны тема : 1920- 1930-жж. Эл аралык мамилелер.

1920-ж башталган эл аралык мамиледеги карама-каршылыктар 1929-1933-ж экономикалык кризис мезгилинде ого бетер курчуган. Копчулук мамлекеттерде келишпестиктерди куч колдонуу мн гана чечууго болот деген ишеним пайда болгон. Себеби талаштарды Улуттар Лигасы да жонго сала алган эмес. Озунчо турган АКШ ушул абалдын сакталып калышын каалаган. 1930-1931-жж Ыраакы Чыгышта абал оорлоду,Кытайдын Манчжурия провинциясын Япония басып алды Улуттар Лигасы киришти эле Япония бул уюмдан чыгып кетти. 1937-ж Германия мн Италиядан колдоо алган сон СССР мн Монголиянын чек аралаш аймактары болгон Хасан жана Холхин Голго чабуул жасоого аракеттенди. 1940-ж сентябрда Токио,Рим, Берлин аскердик-саясий биримдикке кол коюп жаны дуйнолук согушка даярдануу аяктаган. 2чи жанжал Италия Эфиопияны басып алганда чыкты УЛ санкция салганда 1937-ж Италия бул уюмдан чыгып кеткен. Англия мн Франция Муссолини ушул нерсе мн алаксып турсун деген саясат мн аралашпай коюшкан. Гитлер 1933-ж УЛ чыгып 1935-ж чейин бардык Европалык олколор мн кол салышпоо сунушун киргизимиш болуп жатты да ушул мезгилден пайдаланып Англия мн аскер-дениз кучтору жонундогу макулдашууну кайра карап чыгып Батыштан ири кредиттерди алып Версаль келишимин бузуп согушка ачыктан-ачык даярданып жатты. 1936-1939-жж Испанияга Франконун окмотунун келишине чон жардам берген. 1937-ж учтуктор блогун тузушкон. 1934-ж СССР УЛ мучо болуп кирди. 1935-ж 2-майда Франция,СССР, Чехословакия оз ара жардам беруу келишимине кол коюшту. 1938-ж Австрияны Германияга бириктируу аяктагандан кийин Чехословакиядагы Судет облусундагы немистерди Германияга кошууну талап кылган.Англия мн Франция- Чехословакияны макул бол деп кенеш беришкен. 29-сентябрда Мюнхенде Даладье,Муссолинилердин кол коюсу мн 10 кун ичинде чехословакия Судетти откоруп берген бул кенешмеге Чехословакиядан эч кимди чакырышкан эмес. Германия мындан ары бардык талаш маселелер суйлошуу жолу мн чечилет деген, бирок иш жузундо баары башкача болду.1939-ж Германия убадасын бузуп Чехословакияны толугу мн басып алды.Англия ,СССР, Франция оз ара жардам жонундо суйлошуулорду баштап бирок ото узакка созулуп бир чечимге келе алышпагандыктан . гитлер Сталинге телеграмма жонотуп кол салышпоо келишимин сунуш кылат. Согушка даяданууга убакыт керек болуп Сталин макул болот да 1939-ж 23-августта Кремлде 2 олконун тышкы иштер минс-и 10 жылдык кол салышпоо келишимине Молотов мн Риббентроп кол коюшат. 1940-ж Германия : Дания,Норвегия,Бельгия,Голландияны басып алып Францияга барганда тан калаарлык согуш болгон 14-июнда немистер ок чыгарбай Парижди ээлешкен Англо-Франц-к 340 мин адамдан турган аскерлер эн аз жоготуу мн кайра Англияга келген.22-июнда жарашуу келишимине кол коюлуп Гитлердин каалоосу мн Компьен токоюнда Фоштун вагонун музейден алып барышкан. Польша жоюлуп, батыш Украина мн Белоруссия СССРге откон. СССР Финляндияны Ленинграддан чек аранды алыстат деп эл аз жашаган бирок жери коп Карелияны ал дейт алар макул болбогондо согуш баштап женет да 1940-ж тынчтык келишими тузулуп Карел булуну Выборг шаары мн СССРге откон. 1940-ж августта Литва, Латвия, эстонияга ультиматум коюп атып кошуп алат. Бессарабия жана тундук буковинаны кошуп Молдавия ССРин тузгон.

№71. Ж. Абжапаров атындагы орто мектеби 7-класс 4-чейрек.---------------------------------------- 2017-2018-окуу жылы.

1. Тарыхый окуяларды болгон мезгилдери менен дал келтиргиле.

А) карахани кагандыгынын мезгили ?	1)1069-1070-жж
Б) караханийлердин чыгыш жана Батыш каганатына бөлунушу.	10-12 кк.
В) ж. Баласагындын турк тилиндеги алгачкы поемасы жазылган.	1070-ж.
Г) Махмуд Кашгаринин “ Турк тилдеринин сөз жыйнагынын” тузулушу.	4) 1072-1077-жж

А) А-2, Б-3, в-1, г-3.

Б) а-2, б-4, в-3, г-1

В) а-3, б-1, в-4, г-2,

Г) а-1, б-2,в-3, г-4.

2)тарыхый портреттер:

1362-жылы атасынын мураскору катары мамлекеттин ханы болуп жарыяланган . Самаркандын наместниги болгон. Ылай салгылашуусунда аскерлери ири жеңишке жетишкен. 1366-жылы аталаш агасы аркылуу өлтурулгөн инсан.------------------------------------------------------------------------.

3)борбордук Азия (кыргызстан аймагы менен) Чыңгыз хандын кайсы уулунун энчисине тийген?

А) Жучи. Б) Чагатай. В) Угедей. г) Тулуй.

4) жуңгар хандыгы Цинь империясы тарабынан кайсы жылы талкаланган ?

А) 1746-1747. Б) 1722-1723. В)1757-1758. Г) 176-1761.

1. Захреддин Бабаур деген тарыхый инсан ким болгон?

А) Моңгол ханы. Б) кыргыздардын башчысы. В) улуу могол империясын негиздөөчу г) Казак ханы.

1. Тарыхый портреттер:

18к экинчи жарымындагы кыргыз ууру жолбашчыларынын эң атактуусу, көпту билген көрөгөчу , акылманы , кадырман мырзасы, Анжиян, Аксы тараптагы жана жалпы кыргыз элине кам көргөн эч качан эч кимге баш ийген эмес ---------------------------------------------------------------------------------------------

1	2. КИМ?	3	4	5	6.КИМ?

Жаңы тема : Кыргыз республикасынын өз эгемендигин жарыялашы маданияттын , каада-салттын жана тарыхтын сакталышына ачыкка чыгып өркундөп өнугушунө кам көруугө жол ачылган десек жаңылбайбыз. Бирок терең кризистик мезгил башталып экономика төмөндөп мамлекеттин маданиятка кам көруу мумкунчулугу төмөндөгөн.1989-жылы 3.01. М. Кылыч менен К. Тыныстановдун чыгармаларын кайра окутууга токтом кабыл алды.1980ж СССРдеги 15 республиканын көпчулугундө орус тили устөмдук кылып өз эне тилин билбеген жаштар пайда болгон.кээ бир шаарларда бир да кыргыз тилдуу мектеп болгон эмес болсо да аралаш болгон. Фрунзеде бир кыргыз бакчасы ачылса аны да көп көруп басма сөз беттеринде чуу чыгып улутчулдук деп баалашкан.Ч. Айтматов тилди өнуктурууго көп аракет жасап 1989-жыл 23.09. ЖК “тил мыйзамын кабыл алган”.1993-ж КРнын ЖК “ билим беруу жөнундө” мыйзамын кабыл алган.1996-ж”билим” программасы бекитилген. Лицейлер, гимназиялар, колледждер ачыла баштаган. Жаңы ЖОЖдордун саны 40ка жеткен. 1995-ж 25-30.08 “ Манас” тын 1000 жылдыгы белгиленип 80 өлкөдөн меймандар келген.2000-ж Ош шаарынын 3000 жылдыгы белгиленген. 2002-ж жылы “тоолор” жылы 2003-ж Кыргыз мамлекеттуулугунун 2200 жылдыктары белгиленген.басма сөздө да көп жаңы гезиттер пайда болгон. Теледе да эркин коммерциялык каналдар ачылган , бирок китепканалар, айылдык клубдар иштебей көпчулугу жабылып калган буларга мамлекет тарабынан өзгөчө колдоо болбосо анда абал мындан да оордойт. Маданияттуу , билимдуу жана илим өнуккөн өлкө гана эч качан унутта калбайт тарыхтан жок болуп кетпейт.

Жаран таануу 9-класс.1-чейрек. 2018-2019-окуу жылы==============================

1. Адамдарды жакшы корууго жана сыйлоого негизделген дуйнолук коз караш, бул-

А)гуманизм. Б) рационализм. В) альтруизм.

2) адамды инсан катары биринчи иретте кандайча муноздойбуз?

А) сырт келбетинен. Б) иш-аракетинен. В) кызмат абалынан.

3) коомдун баштапкы ячейкасы.

А) эл. Б) уруу. В) уй-було.

4)берилген катардан кайсы жуп ашыкча:

А) кенеш-шайлоо. Б) губернатор-дайындоо. В) жаран-торолуу.

5) референдум аркылуу кабыл алынган юридикалык документ

А) токтом. Б) мыйзам. В) буйрук.

6) адамдын кайсы укугу биринчи орунда турат ?

А) жеке укуктары жана эркиндиги Б) саясий жана маданий. В) маданий жана жеке укуктары.

7 ) ким сотто граждандык жана кылмыш иштери боюнча айыпталуучунун кызыкчылыгын коргойт ?

А) прокурор. Б) судья. В) адвокат.

8) томонкулордун кайсынысы юридикалык факт-аракет болот ?

А) кундун тутулушу. Б) жер титироо. В) укуктун бузулушу.

9) жашы жете электер учун (15-16 жаш) белгиленген жумуш убактысы ?

А) жумасына 24 саат. Б) жумасына 35 саат. В) жумасына 20 саат.

10) томонкулордун кайсынысы факт – окуя болуп саналат ?

А) бутум. Б) аракетсиздик. В) адамдын олуму.

11) балдардын негизги укуктарынын жана эркиндиктеринин маанилуулук денгээли боюнча койгула :

А) оз пикирин эркин билдирууго. Б) коопсуз омур суруу. В) дени сак осуу жана жашоого.

12)баланын укуктары жонундогу конвенцияда жазылбаган укук кайсы ?

А) жеке укугу. Б) социалдык укук. В) кылмыш укугу.

13) Кыргызстанда мамлекеттик тил жонундо мыйзам качан кабыл алынган ?

А) 1987-ж. Б) 1989-ж. В) 1991-ж

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13

2018-2019-окуу жылы. 1-чейрек. 9-класс. Кыргызстан тарыхы.===================

1. 1чи дуйнолук согуш мезгилинде Кыргызстандын аймагында согушка каршы эмгекчилердин алгачкы чыгуулары...... болгон .

А) 1914- жылы жазында. Б) 1914-жылы жайында. В) 1914-жылы кузундо.

2) Кыргызстанда 1916-жылдагы которулуштун мунозу ?.

А) буржуазияга каршы. Б) кокондуктарга каршы. В) улуттук- боштондук.

3) Кыргызстанда совет бийлигинин алгачкы жылдарында эл арасында саясий угут жургузгон демократиялык уюм..

А) кошчу союзу. Б) Букара союзу. В) туран союзу.

4) Кыргызстанда биринчи болуп Совет бийлиги орногон ....

А) сулуктудо. Б) Чаткалда. В) кетмен- тободо.

5) кара- кыргыз автономиялык областынын ревкомунун торагалыгына .... дайындалган.

А) М, Каменский, Б) Ю. Абдрахманов. В) И. Айдарбеков.

6) Кыргыз автономиялуу областынын Борбордук Аткаруу Комитетинин биринчи торагасы....

А) э. Арабаев. Б) Ж. Абдрахманов. В) А. Орозбеков.

7) 1925-жылдагы “отуздун” каты –бул :

А) большевиктер партиясынын официалдуу багытына биринчи жолу уюшулган каршылык. Б) партиялык аппараттагы топтук курош. В) большевиктер партиясынын официалдуу багытын жактаган кат.

8)1924-жылы. 14-октябрда тузулду.

А) кыргыз тоолуу автономиясы. Б) Кара-кыргыз Автономиялуу областы В) Кыргыз АссРи.

9 )Кыргыз Автономиялуу Республикасы тузулгон.......

А) 1925-ж. Б) 1926-ж. В) 1927-ж.

10) 1913-1914-жж. Уфа шаарында “Мухтасар тарых Кыргызыя “ жана “ тарых кыргыз Шадмания” деген тарыхый эмгектерин жарыялаган биринчи кыргыз тарыхчысы.

А) Белек Солтоноев. Б) Ишеналы Арабаев. В) Осмоналы Сыдыков.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10