6 Informatika-II

Sapagyñ gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.

2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.

4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:

Obýektleriň häsiýetleri baradaky çyn ýa-da ýalan pikir aýtmalar diýen temany soramak.

Sorag-jogap alyşmak:

1. Pikir aýtma diýip nämä aýdylýar?

2. Pikir aýtmalar nähili bolýarlar we olar nähili häsiýetlendirilýär?

3. Logiki ululyklaryň esasy bahalary haýsylar?

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylaryň informatika dersine degişli bilýän maglumatlaryny jemlemek we täze temany öwretmäge girişmek.

4.Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1 .Çylşyrymly pikir aýtmalar barada düşünje bermek.

2. Informasiýalary işlemegiň kompýuter tehnologiýalaryna we usullaryna gyzyklanmany kemala getirmek we ösdürmek.

3. Akylýetirijilik, intellektual we döredijilik ukyplaryny ösdürmek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- kompýuterde modelleşdirmegi;

– çyzykly, şahalanma we gaýtalanma algoritmik gurluşlary;

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

- operasion sistemany we onuň işini.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

- kompýuter tehnologiýalaryndan gündelik durmuşda peýdalanmagy.

Çylşyrymly pikir aýtmalar (“däl”, “we” , “ýa-da” sözleri ulanmak bilen).

Pikir aýtmalar ýönekeý ýa-da çylşyrymly bolýarlar. Çylşyrymly pikir aýtmalar birnäçe pikir aýtmadan düzülip biler. Çylşyrymly pikir aýtmalarda ähli ýönekeý pikir aýtmalar «we», «ýa-da», «däl» baglaýjy sözleriň kömegi bilen ýazylýar. Informatikada bulara logiki bag-laýjylar diýilýär. Çylşyrymly pikir aýtmalarda birnäçe logiki atlaryň gabat gelmegi mümkin. Mysal üçin, şu gün irden howa açykdy, emma öýlän howa bulutlaşdy. Şu mysalda G (güneş) we B (bulutly) logiki ululyklary ulanmak bolar.

Logiki aňlatmanyň bahasyny anyk obýekt ýa-da ýagdaý üçin aşakdaky düzgün boýunça kesgitlemek mümkin:

1) aňlatmada bir logiki ululyk we «däl» baglaýjy bolsa onuň garşylykly bahasy alnar. Mysal üçin, ýagşa garaşylýan bolsa, onda netije çykarýarys: açyk howa boljak, ýagny bu logiki ululygyň bahasy garşylykly (ýagyş däl-de, günli açyk howa).

2) pikir aýtmada iki ululyk we «we» baglaýjy bar. Aňlatma çyn, eger-de iki ululyk hem çyn bolsa, galan ähli ýagdaýlarda ýalan.

Mysal üçin:
a) eger natural san 2-ä we 5-e galyndysyz bölünýän bolsa, onda şol san 10-a galyndysyz bölünýär – netije çykarýarys: iki ululygyň bahasy hem çyn bolanda, aňlatmanyň bahasy çyn bolar;
b) şu gün öýlän açyk howa bolar we gar ýagar (bu ululyklaryň biri çyn bolup bilmez) – netije çykarýarys, aňlatmanyň bahasy «ýalan».
3) iki logiki ululykly we «ýa-da» baglaýjysy bolan aňlatma: çyn eger logiki ululyklaryň ikisi hem çyn bolsa ýa-da iň bolmanda olaryň biri çyn bolsa; ýalan – eger iki logiki ululyk hem ýalan bolsa.

5. Täze temany berkitmek:

Sorag-jogap alyşmak:

1. Pikir aýtmalaryň nähili görnüşleri bar?

2. Logiki aňlatmanyň bahasyny haýsy düzgün boýunça kesgitlemek mümkin?

3. «Däl» baglaýjyny ulanyp, pikir aýtma mysallary getiriň.

6. Öý işini tabşyrmak:

Geçilen täze temany okamak we özleşdirmek. sah.18-20.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak: Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

• Sapakda nämeler öwrendiňiz? Sapak gyzykly geçdimi?

Ýazan mugallym: ______________________________________________

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ______________________

Sapagyñ gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.

2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.

4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:

Çylşyrymly pikir aýtmalar (“däl”, “we” , “ýa-da” sözleri ulanmak bilen) diýen temany soramak.

Sorag-jogap alyşmak: 1. Pikir aýtmalaryň nähili görnüşleri bar?

2. Logiki aňlatmanyň bahasyny haýsy düzgün boýunça kesgitlemek mümkin?

3. «Däl» baglaýjyny ulanyp, pikir aýtma mysallary getiriň.

3. Okuwçylaryň bilimini dilden soramak we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1 .Çylşyrymly pikir aýtmalar barada düşünje bermek.

2. Informasiýalary işlemegiň kompýuter tehnologiýalaryna we usullaryna gyzyklanmany kemala getirmek we ösdürmek.

3. Akylýetirijilik, intellektual we döredijilik ukyplaryny ösdürmek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- kompýuterde modelleşdirmegi;

– çyzykly, şahalanma we gaýtalanma algoritmik gurluşlary;

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

- operasion sistemany we onuň işini.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

- kompýuter tehnologiýalaryndan gündelik durmuşda peýdalanmagy.

Çylşyrymly pikir aýtmalar (“däl”, “we” , “ýa-da” sözleri ulanmak bilen).

Çylşyrymly pikir aýtmalarda ähli ýönekeý pikir aýtmalar «we», «ýa-da», «däl» baglaýjy sözleriň kömegi bilen ýazylýar.

Mysal üçin:

а) ertir açyk ýa-da bulutly howa bolar – netije çykarýarys, günli ýa-da bulutly gün bolsa-da, pikir aýtmanyň bahasy çyndyr;

b) iýul aýynda gar ýagar ýa-da doňaklyk bolar (iki logiki ululyk hem ýalan) – netije çykarýarys, pikir aýtma ýalan.

Mysal. Pikir aýtmalaryň çynlygyny kesgitlemegiň tablisasy (2-nji tablisa).

2-nji tablisa

Sorag-jogap alyşmak:

1. «We» baglaýjyny ulanyp, pikir aýtma mysallary getiriň.

2. «Ýa-da» baglaýjyny ulanyp, pikir aýtma mysallary getiriň.

4. Öý işini tabşyrmak:

Geçilen täze temany okamak we özleşdirmek.Sah.18-20.

6-njy ýumuş. 3-nji tablisadaky boş öýjükleri nusga boýunça doldurmaly.

5. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak: Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

• Sapakda nämeler öwrendiňiz? Sapak gyzykly geçdimi?

Ýazan mugallym: ______________________________________________

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ______________________

Sapagyñ gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.

2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.

4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:

Çylşyrymly pikir aýtmalar (“däl”, “we” , “ýa-da” sözleri ulanmak bilen) diýen temany soramak.Öýe berlen 6-njy ýumuşy barlamak.

Sorag-jogap alyşmak:

1. Pikir aýtmalaryň nähili görnüşleri bar?

2. Logiki aňlatmanyň bahasyny haýsy düzgün boýunça kesgitlemek mümkin?

3. «Däl» baglaýjyny ulanyp, pikir aýtma mysallary getiriň.

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylaryň informatika dersine degişli bilýän maglumatlaryny jemlemek we täze temany öwretmäge girişmek.

4.Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Pikir aýtmalaryň shemalaryny düşündirmek.

2. Informasiýalary işlemegiň kompýuter tehnologiýalaryna we usullaryna gyzyklanmany kemala getirmek we ösdürmek.

3. Kompýuter-informasion tehnologiýalary.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

-algoritmler, algoritmi ýerine ýetirijileri;

- Internet torunda howpsuzlyk düzgünlerini;

- iş stoluny sazlamagy;

- tekst redaktoryň niýetlenen işini.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi.

Pikir aýtmalaryň shemalary.

Haýsydyr bir mesele çözülende, netije almak üçin nämeler etmelidigi barada pikir ýöredilýär. Meselem, otagyň meýdanyny hasaplamak üçin otagyň inini we boýuny ölçemeli.

Obýekt barada anyk maglumatlary bilip, ony görmezden pikir ýö-retmeler arkaly netije çykarmak bolar. Netije çykarmak – bu pikir aýtmanyň çynlygy (hakykylygy) barada maglumat almakdyr. Mysal üçin, suwda peýdaly mikroblar bilen birlikde zyýanly mikroblaryň bardygyny bilýäris we suwy gaýnadyp içýäris.

Obýektler baradaky pikir aýtmalaryň arasynda baglanyşyklar bolýar: bir pikir aýtmanyň çynlygyndan beýleki pikir aýtmanyň çynlygy gelip çykýar. Pikir ýöretmäni beýan etmegi shema görnüşinde bermek amatlydyr. Pikir ýöretmeler shemasy logiki ululyklaryň atlaryndan we başlangyç şertlerden netijelere ugrukdyrylan gapyrgalardan düzülen grafy emele getirýär. Ugur görkezgiçler çykýan depeler – faktlardyr, ugur görkezgiçleriň görkezýän depeleri bolsa netijelerdir.

Eger kerkaw agaç we hemme agaçlar ösümlik bolsa, onda kerkaw hem ösümlikdir (7-nji surat).

5. Täze temany berkitmek:

Sorag-jogap alyşmak:

1. Pikir ýöretmeler shemasy näme üçin düzülýär?

2. Netije nämäni aňladýar?

6. Öý işini tabşyrmak:

Geçilen täze temany okamak we özleşdirmek. sah.21-23.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak: Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

• Sapakda nämeler öwrendiňiz? Sapak gyzykly geçdimi?

Ýazan mugallym: ______________________________________________

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ______________________

Sapagyñ gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.

2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.

4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:

Pikir aýtmalaryň shemalaryny soramak.Sorag-jogap alyşmak: 1. Pikir ýöretmeler shemasy näme üçin düzülýär?

2. Netije nämäni aňladýar?

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylaryň informatika dersine degişli bilýän maglumatlaryny jemlemek we täze temany öwretmäge girişmek.

4.Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Düzgünler we netijeleriň tablisasyny düşndirmek.

2. Kompýuterleriň apparat we programma üpjünçilikleri.

3. Algoritmleşdirmegiň we programmalaşdyrmagyň esaslary.

4. Kompýuter-informasion tehnologiýalary.

5. Kommunikasion tehnologiýalar.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- algoritmiki-logiki pikirlenmegi;

– amaly programma üpjünçiligi bilen işlemegi;

- informasion medeniýetliligi;

– internet saýtlarynda informasiýalar bilen işlemek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- kompýuterde işlenende syçan, klawiatura bilen işlemegi;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi;

- meseleler çözülende algoritm düzmegi;

- ýönekeý graflary gurmagy.

Düzgünler we netijeleriň tablisasy.

Pikir ýöretme shemasyny «eger – onda» baglanyşyk

şekillendirip biler. Bu ýerde «eger» sözünden soňky pikir aýtma düzgüniň şerti, «onda» sözünden soňky pikir aýtma netijesi bolup durýar. Mysal üçin, «Eger adam jaý gurýan bolsa, onda ol – gurluşykçydyr».

Obýektler we ýagdaýlar barada pikir ýöredilende, netije çykarmak-da eger, onda düzgünini ulanmak amatlydyr. Eger, onda düzgüniniň kömegi bilen onuň diňe çyn şertlerinde netije çykarmak bolar. Eger şert nädogry we onuň çynlygy barada belli zat bolmasa, onda netije çykar-mak bolmaz. Mysal üçin, haýsy-da bolsa bir adama gurluşykçy diýip aý-dyp bolmaz, eger-de onuň hakykatdan-da jaý gurýandygy belli bolmasa. Beýan etmede eger, onda sözlerini ugur görkezgiç bilen çalşyrmak bolar. Mysal üçin, «Eger ülje süýji bolsa, onda ol bişendir». Muny gysgaldyp, Ü→B ýazmak bolar.

Düzgüniň şerti däl, we, ýa-da baglaýjylar bilen baglanyşykda çylşyrymly pikir aýtma görnüşinde bolup biler. Şunuň ýaly çylşyrymly şertler logiki aňlatmalaryň kömegi bilen ýazylýar. Mysal üçin, 0→5 we 2 (eger san 0 bilen gutarsa, onda ol 5-e we 2-ä bölünýär); Ý→1 we Ö (eger san ýönekeý bolsa, onda ol diňe 1-e we özüne bölünýär ).

Informatikada düzgünleriň sanawy we netijeleriň tablisalary diýen düşünjeler bar.

5. Täze temany berkitmek:

Sorag-jogap alyşmak:

1. Düzgünler we netijeleriň tablisasy nähili düzülýär?
2. Haçan netije çykaryp bolmaýar?
3. Pikir aýtmanyň şerti we netijesi näme?
4. Çylşyrymly pikir aýtmalarda haýsy baglanyşyklar ulanylýar?

6. Öý işini tabşyrmak:

Geçilen täze temany okamak we özleşdirmek. Sah.23-25.

5-nji ýumuş. Nusga boýunça 5-nji tablisany dolduryň.. sah.25.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak: Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

• Sapakda nämeler öwrendiňiz? Sapak gyzykly geçdimi?

Ýazan mugallym: ______________________________________________

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ______________________

Sapagyñ gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.

2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.

4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:

Düzgünler we netijeleriň tablisasyny soramak.Öýe berlen 5-nji ýumuşy soramak.

Sorag-jogap alyşmak:

1. Düzgünler we netijeleriň tablisasy nähili düzülýär?
2. Haçan netije çykaryp bolmaýar?
3. Pikir aýtmanyň şerti we netijesi näme?
4. Çylşyrymly pikir aýtmalarda haýsy baglanyşyklar ulanylýar?

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylaryň informatika dersine degişli bilýän maglumatlaryny jemlemek we täze temany öwretmäge girişmek.

4.Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Algoritmik dil barada düşünje bermek.

2. Informasiýalary işlemegiň kompýuter tehnologiýalaryna we usullaryna gyzyklanmany kemala getirmek we ösdürmek.

3. Algoritmleşdirmegiň we programmalaşdyrmagyň esaslary.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

-algoritmler, algoritmi ýerine ýetirijileri;

- Internet torunda howpsuzlyk düzgünlerini;

- iş stoluny sazlamagy;

- tekst redaktoryň niýetlenen işini.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi.

Algoritmik dil barada düşünje.

Algoritm düşünjesi bilen siz 5-nji synpda tanyş bolansyňyz. Algoritm – bu haýsy-da bolsa bir meseläni çözmek üçin ýerine ýetirilmeli amallaryň yzygiderlikde beýan edilişidir.

Biz kompýuteri, telewizory ýa-da sowadyjyny işletjek bolsak, he-reketleriň yzygiderligini ýerine ýetirýäris. Bu yzygiderlikde ýerine ýetirilýän hereketleriň her birini ädim diýip atlandyrarys.

Amallary söz arkaly beýan etmek gerekli netijäni almak üçin ýerine ýetirmeli ädimleriň yzygiderligini (meýilnamany) aňladýar.

Adam üçin amallaryň meýilnamasy doly däl görnüşinde berlip biler, ýagny käbir ädimleri goýberilmegi mümkin ýa-da amallar beýan edilende käbir nätakyklyk, kesgitsizligiň bolmagy mümkin.

Mysal üçin: «azajyk garaşmaly», «islegiňe görä almaly», «çaltrak ýöremeli». Şeýle ýagdaýda şol bir amallary birnäçe adam ýerine ýetirende dürli netijeleriň alynmagy mümkindir. Sebäbi, takmynan, beýan etmelere her bir adam özüçe düşünýär.

Informatikada ähli amallary dogry we takyk beýan etmek zerurdyr, sebäbi şol bir şertlerde olar ýerine ýetirilende deň netije alynmalydyr. Şeýle beýana algoritm, onuň her ädimine bolsa Buýruk (Komanda) diýmek bolar.

Biz algoritmi ýazmagyň iki usulyny bilýäris: söz arkaly we grafiki. Meseläniň çözüwiniň kompýuter üçin programmasyny ýazmaz-dan öň ony algoritmik dilde ýazmak bolar. Algoritmik dil – bu algoritmleri birmeňzeş ýazmak üçin belgilemeleriň we düzgünleriň ulgamydyr.

Ýerine ýetirilýän we ýerine ýetirilmeýän buýruklar bolup biler.Ýerine ýetirilýän buýruklar amallary ýerine ýetirmekde, ýerine ýetirilmeýän buýruklar bolsa berlenleri we programmanyň gurluşyny beýan etmekde ulanylýar.

5. Täze temany berkitmek:

Sorag-jogap alyşmak:

1. Algoritmik dil näme?

2. Algoritm algoritmik dilde nähili görnüşde ýazylýar?

3. Hyzmatçy sözler diýip nämä düşünýärsiňiz?

6. Öý işini tabşyrmak:

«Haryt» sözünden «Taryh», «Tahyr» sözlerini almagyň (harplaryň ýerini çalşyryp) algoritmini düzüň.

Geçilen täze temany okamak we özleşdirmek. Sah.26-29.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak: Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

• Sapakda nämeler öwrendiňiz? Sapak gyzykly geçdimi?

Ýazan mugallym: ______________________________________________

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ______________________

Sapagyñ gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.

2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.

4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:

Algoritmik dil barada düşünje bermek.

Sorag-jogap alyşmak:

1. Algoritmik dil näme?

2. Algoritm algoritmik dilde nähili görnüşde ýazylýar?

3. Hyzmatçy sözler diýip nämä düşünýärsiňiz?

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylaryň informatika dersine degişli bilýän maglumatlaryny jemlemek we täze temany öwretmäge girişmek.

4.Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Algoritmiň hyzmatçy sözlerini düşündirmek.

2. Informasiýalary işlemegiň kompýuter tehnologiýalaryna we usullaryna gyzyklanmany kemala getirmek we ösdürmek.

3. Algoritmleşdirmegiň we programmalaşdyrmagyň esaslary.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

-algoritmler, algoritmi ýerine ýetirijileri;

- Internet torunda howpsuzlyk düzgünlerini;

- iş stoluny sazlamagy;

- tekst redaktoryň niýetlenen işini.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi.

Algoritmiň hyzmatçy sözleri.

Algoritm ýazylanda ulanylýan ýörite sözlere hyzmatçy sözler di-ýilýär we çap edilýän tekstde goýy şriftde ýazylyp, golýazmalarda bolsa aşagy çyzylyp tapawutlandyrylýar. 6-njy tablisada hyzmatçy sözleriň käbirleri getirilendir.

6-njy tablisa

Algoritmiň sözbaşysynda algoritmiň ady ýazylýar. Şeýlede her buýruk täze setirden ýazylýar we olaryň soňunda dyngy belgileri goýulmaýar. Algoritm «başlangyjy» hyzmatçy sözi bilen başlanýar we «Soňy» hyzmatçy sözi bilen hem tamamlanýar.

Algoritmik dilde ýazgy sütünleýin ýazylyp, iki bölege bölünýär: sözbaşy alg-dan başl-a çenli; algoritmiň özeni bolsa başl-dan soňy hyzmatçy söze çenlidir. Algoritm ýazylanda berlen, gerek hyzmatçy sözlerini ýazmak hökman däldir. Algoritmiň umumy görnüşine mysal:

alg algoritmiň ady (argumentler we netijeler) berlen algoritmiň şerti

gerek algoritmi ýerine ýetirmegiň maksady başl ululyklaryň beýany

buýruklaryň yzygiderligi (algoritmiň özeni) Soňy.

5. Täze temany berkitmek:

Sorag-jogap alyşmak:

1. Esasy hyzmatçy sözleri atlandyryň.

2. Algoritmde «Buýruk» nämäni aňladýar?

3.Gönüburçlugyň perimetrini hasaplamagyň algoritmini düzüň.

6. Öý işini tabşyrmak:

Geçilen täze temany okamak we özleşdirmek. Sah.26-29.

10-njy ýumuş. «Watan» sözünden «Ata Watan» jümläni almagyň algoritmini düzüň.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak: Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

• Sapakda nämeler öwrendiňiz? Sapak gyzykly geçdimi?

Ýazan mugallym: ______________________________________________

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ______________________

Sapagyñ gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.

2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.

4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:

Algoritmiň hyzmatçy sözlerini düşündirmek.Öýe berlen 10-njy ýumuşy barlamak.

Sorag-jogap alyşmak:

1. Hyzmatçy sözler diýip nämä düşünýärsiňiz?
2. Esasy hyzmatçy sözleri atlandyryň.
3. Algoritmde «Buýruk» nämäni aňladýar?

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylaryň informatika dersine degişli bilýän maglumatlaryny jemlemek we täze temany öwretmäge girişmek.

4.Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Ululyklaryň görnüşlerini düşündirmek.

2. Kompýuterleriň apparat we programma üpjünçilikleri.

3. Algoritmleşdirmegiň we programmalaşdyrmagyň esaslary.

4. Kompýuter-informasion tehnologiýalary.

5. Kommunikasion tehnologiýalar,

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- algoritmiki-logiki pikirlenmegi;

– amaly programma üpjünçiligi bilen işlemegi;

- informasion medeniýetliligi;

– internet saýtlarynda informasiýalar bilen işlemek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- kompýuterde işlenende syçan, klawiatura bilen işlemegi;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi;

- meseleler çözülende algoritm düzmegi;

- ýönekeý graflary gurmagy.

Ululyklaryň görnüşleri.

Ululyk – bu aýratyn maglumat obýekti bolup, onuň ady, bahasy we görnüşi bolýar.

Ululyklar bilen amallary ýerine ýetiriji, adam ýa-da ýörite teh-niki gurluş (kompýuter) bolup biler. Ululyklaryň bahasyny saklamak üçin şeýle ýerine ýetirijileriň ýady bolmalydyr.

Algoritmde ululyklar üýtgeýänler we hemişelikler (konstanta) görnüşinde bolup bilerler.

Algoritm ýerine ýetirilende hemişelik ululyklaryň bahalary üýtgemeýär.

Algoritm ýerine ýetirilende bahalary üýtgeýän ululyklara üýt-geýän ululyklar ýa-da ýöne üýtgeýänler diýilýär.

Üýtgeýän ululyklar simwoliki atlar bilen bellenilýär (A, X, H5 we ş.m.). Ululygyň görnüşi onuň alyp bilýän bahalarynyň we üstünde

ýerine ýetirip bolýan amallaryň köplügini kesgitleýär. Ululyklaryň esasy görnüşleri: bitin, hakyky, simwol, logiki bolup biler.

Algoritmde her bir ululygyň öz ady bolmalydyr. Algoritm düzülende ululyklaryň atlaryny bir harp bilen ýa-da gysgaldyp bir söz bilen ýazmak bolar.

Düşnükli bolar ýaly, algoritmiň başynda ähli ululyklaryň atlary getirilýär.

5. Täze temany berkitmek:

1-nji ýumuş. San görnüşli ululyklary bolan berlen algoritm boýunça 7-nji tablisany
dolduryň.

Sorag-jogap alyşmak:

1. Ululyklaryň nähili görnüşleri bar?

2. Ululyklaryň görnüşleri nähili tapawutlanýar?

3. Algoritmiň buýruklarynda ululyklaryň atlary nähili ýazylýar?

6. Öý işini tabşyrmak:

Geçilen täze temany okamak we özleşdirmek. sah.30,31.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak: Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

• Sapakda nämeler öwrendiňiz? Sapak gyzykly geçdimi?

Ýazan mugallym: ______________________________________________

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ______________________

Sapagyñ gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.

2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.

4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:

Ululyklaryň görnüşlerini soramak.’

Sorag-jogap alyşmak:

1. Ululyklaryň nähili görnüşleri bar?

2. Ululyklaryň görnüşleri nähili tapawutlanýar?

3. Algoritmiň buýruklarynda ululyklaryň atlary nähili ýazylýar?

3. Okuwçylaryň bilimini dilden soramak we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Ululyklaryň görnüşlerini düşündirmek.

2. Kompýuterleriň apparat we programma üpjünçilikleri.

3. Algoritmleşdirmegiň we programmalaşdyrmagyň esaslary.

4. Kompýuter-informasion tehnologiýalary.

5. Kommunikasion tehnologiýalar,

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- algoritmiki-logiki pikirlenmegi;

– amaly programma üpjünçiligi bilen işlemegi;

- informasion medeniýetliligi;

– internet saýtlarynda informasiýalar bilen işlemek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- kompýuterde işlenende syçan, klawiatura bilen işlemegi;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi;

- meseleler çözülende algoritm düzmegi;

- ýönekeý graflary gurmagy.

Ululyklaryň görnüşleri.

Şol bir ululygyň ady algoritmiň ähli buýruklarynda üýtgedilmän ulanylmalydyr. Dürli ululyklaryň tapawutly atlary bolýar. San ululyk-laryň bahalarynyň üstünde arifmetiki amallary geçirmek bolar. Islen-dik ululygyň bahasyny başga baha bilen çalşyrmak mümkindir. Mu-nuň üçin algoritmde «adyna geçirme» (:=) buýrugy ulanylýar. Adyna geçirme buýrugy tgeýäniň ady:=aňlatmagörnüşde ýazylýar. Mysal üçin, kompýuteriň ekranyna а := 2*n berlen formula boýunça birnäçe jübüt sanlary çykarmaly bolsa, onda a-nyň bahasy n-iň bahasyna baglylykda üýtgär.