21-февраль Эне Тил куну

:Сабактын темасы:21-февраль-Эне тил куну

Сабактын максаты:

. Эне тил кунунун белгиленип калыш тарыхы булактардан маалыматтарды беруу.

. Мекен алдындагы алардын жоопкерчилигин артыруу атуулдук сезимдерин ойготуу эне тилин суйууго сактоого умтулуу

. Окуучунун ар турдуу шык-жондомдорун остуруу оз оюн эркин айтууга уйротуу.

Сабакта колдонуучу дидактикалык каражаттар:Корком китептер суроттор кыргыздын улуттук буюмдары улуттук кийимдери тамак –аштары.

Сабактын журушу:Сабак КыргызРеспубликасынынМамлекеттиктили-Кыргыз тилининГимнин аткаруу менен башталат.

Алып баруучу:Урматтуу бугунку аземдин катышуучулары2Эне тилсиз эл болбойт»Эне тили эне суту менен тен»-демекчиЭне тилибизди даназалоо сабагын баштоого уруксат этиниздер!

Элибизди эл кылып улут катары таанытыпкелаткан улуу белгибиз бул-эне тилибиз кыргыз тили.Келгиле биргеликте дуйнодо тендеши жокалп «Манастай»дастандарды жараткан эне тилибиз жонундо ой болушолу.

1-Окуучу :Эне тил ырды корком окуйт.

Эне тилим(Т.Арыков)

Эне тилим –оз тилим

Эси жоктук иш кылат

Озунун эне тилинде

Суйлобосо созду ким.

Уккан сайын кошугон

Эне тилим –эгизим

Сузуп оттум озунон

Акыл-билим денизин.

Эне тилим –намысым

Эне тилим –арым да

Билбейм жолдун алысынЭне тилим барында.

Эне тилим –карегим

Сенде менин дарегимСен турганда мен бармын

Сен турганда бар элим.

Эне тилге кайрылыпБак-таалайлуу болмокмун.

Эне тилден айрылып

Калган куну мен жокмун.

Алып баруучу:Достор билесинерби эмне учун бугунЭне тил кунун белгилеп жатабыз.?Келгиле чогуу бул багыттагы маалыматтарды угалы.

2-окуучу:21-февраль Эне тил куну!

21-февраль ЮНЕСКОтарабынанэл аралыкЭне тил куну деп белгиленген.

Бул кун 1999-жылыБириккен Улуттаруюмунун агартуу илим жана маданият маселелери боюнча уюму-ЮНЕСКО тарабынан жарыяланып ошондон бери жыл сайын маданий жана тил байлыгынын оркундотуу максатында белгиленип келе жатат.

Кыргыз тили кыргыздардын эне тили турк тилдеринин кыргыз –кыпчактобуна кирет.Кыргыз тили 1924-1927-жылдары реформаланган араб альфавитинин негизиндеги жазууда болгон.1935-жылы кыргыз тилинин альфавитин криллицага откоруу боюнча катуу талкуу болуп 1941-жылдан тартып криллицажазуу системасы колдонулууда.жазуу системасынын озгорушу менен бирге кыргыз тилинин орфография эрежелери даулам такталып келе жатат.

Алып баруучу :Бугунку кундо жоголуп кетуу коркунучунда турган тилдер бар.Алар кайсы тилдер экен? Чогуу угупи королу.

3-окуучу:жоголуу коркунучундагы тилдер катары учурда дуйно жузундо 6700 дон ашуунтил катталган.тилчи-окумуштуулардын маалыматына таянсак ар бир 14 кундо дуйноло бир тил жоголуп кетуудо.

Мындай тилдердин катарына200 го жакын адам суйлогон «кет» тилин кошсо болдот.Бул тилди Унисейдин айылдарында жашаган адамдардан угууга болот.Оогарстандажуз чакты адам суйлогон»тираги»тили Арменияда 50 адам суйлогон»ловмарен2тили да жоголуп кетуу коркунучтагы тилдердин катарында.

4-окуучу: Гарварт университетинин тил аалымы жоголуп кетуу коркунучундагы тилдер институтунун директоруГрегори Андерсон тилдин жоголуусун мындай жагдай менен байланыштырат.

---------Басымкылган тилде суйлогон эл же этикалык топтор негизинен экономикалык жактан кубаттуу.Копчулук же кайсы бир эпикалыктоптун устомдугуастында экономикалык активдуулук кучогоншартта сациалдык-экономикалыкосуу же байлык топтоожолунда ошол тилди колдонуу керек болсо коп адам ошол жолду тандайт.

5-окуучу:Тил адистери мындай болбогон учурда анда ошол азчы

лык сациалдык кысымдарга кабылышы мумкундугун да айтышат.Азчылыктын тили кобунчо ишкердик жагдайда коп колдонулган тилдерди уйронуудо унутула баштайт.

Алып баруучу:Балдар биздин эне тилибиз-кыргыз тилинин жагдайы кандай болду экен?Бул нерсе баарыбызды кабатыр кылса керек? Конул бололу.

6-окуучу:Кыргыз коомчулугунда буга чейин кыргыз тили да ушундай жоголуп кетуу коркунучундагы тилдердин катарындаэкен дегендей тынчсыздануулар айтылган эле бирок тиешелуу адистер муну четке кагып бул маселе Кытайдагы ФУ-юкыргыздарынын тилине байланыштуу чыкканын айтышкан.

7 –окуучу:Ар бир тил озунчо кайталангыс улуу мурас интелектуалдык байлык.А кыргыз тилин бугунку кундо 5 милиондой адам колдонуп жататДемек кыргыз тилин жоголуп бараткан тилдердин катал=рына кошууга болбойт.

Кыргыз тилибай анын тамыры теренде. Ал азыр бардык илимдердин тили болгонго да кудуреттуу болгону биз ошону далилдеп тастыктап беришибиз керек.Ошондо биздин тилибиз дагыда ачылат.Ошондуктан мен кыргыз тили жарды мумкунчулугу чектелуу дегендерге кошулбайм.

8 –окуучу:Канткенде да акыркы жылдарда кыргыз тилине байланышкан бир катар создуктор чыгышын тилге тилге азда болсоконул буруу катары баалагандар да жок эмес. Ошол эле мезгилде мамлекеттик жыйындар кыргыз тилинде откорулот.

Алып баруучу:Балдар кыргыз тилин биргеликте колдойлу.Биз Кыргызстан чон держава эмеспиз биз империанын балдары эмеспиз Биздин калкыбыз6 милион анын ичинен3жарим милиону эле кыргыз калганы башка улуттун окулдору .Ошондуктаноз тилибизди маданиятыбызды каада салтыбызды урп –адаттарыбызды улуттук намысыбызды коргош учун чон мамлекеттерге караганда кобуроок аракет кылышыбыз керек.

Мугалим жыйынтыктайт: Ооба балдар азаматсынар бугун силер абдан сонун создорду суйлодунор .

Атуулдук ан-сезим ар бир жаранда бар болушу керек.Мен жана силер ата-энебиз суйлогон ата-бабаларыбыз адырларда кой баксада жайлоодо жатса да суйлогон тилде суйлойбуз.Эпостордун океаны болгон"Ман»с"дастаны жазылган ар бир кыргызга таандык болгон Эне тилибиз менен сыймыктанабыз балдар. Башка тилди айрыкча коп элдер суйлогон тилдерди уйронуп турмушубузга колдонобуз бирок эне тилибизди онуктуруу бул баарыбыздын милдетибиз балдар.

Уйго тапшырма тил жонундо озунордун ой толгоолорунарды жазып келгиле.