10-njy synp Geometriýa (6_yashly) 4-nji çärýek

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Tegelegiň meýdany. Tegelegiň sektorynyň we segmentiniň meýdany

Sapagyň maksady.1.Bilim berijilik maksady: Okuwçylara tema barada düşünje bermek we ony ulanmagy öwretmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: Okuwçylara temasyna degişli gönükme çözmegi öwretmek we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi :Täze maglumatlary öwretmek sapagy.

Sapakda ulanylmaly okuw-görkezme esbaplar we sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: kompýuter, interaktiw tagta, slaýdlar, tanyşdyrmalar, tablisalar

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak.

a)Hatar arasyna aýlanyp,geçen sapakda öýe berlen gönükmäniň ýerine ýetirilişini barlaýaryn.

b) Geçen tema degişli aşakdaky soraglar arkaly bilimleri barlaýaryn we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkidýärin.

Okuwçylar bilen sorag-jogap alyşmak arkaly şu günki tema barada öwrenenlerini barlaýaryn.

1. Töweregiň uzynlygynyň formulasyny düşündiriň.

2. Töweregiň dugasynyň uzynlygynyň formulasyny aýdyň.

3. Tegelegiň meýdanynyň formulasynyň getirilip çykarylyşyny düşündiriň.

4. Tegelegiň sektorynyň meýdanyny tapmagyň formulasyny aýdyň.

5. Tegelegiň segmentiniň meýdanyny tapmagyň formulasyny aýdyň.

Täze tema öwredilende ulanyljak şu düşünjeleri gaýtalap gelmekligi tabşyrýaryn.

3. Geçilen temany jemlemek: Şu günki temanyň ulanylyşyny aýdýaryn we geçilen temany jemleýärin we täze temany düşündirmäge başlaýaryn.

4.Täze temany düşündirmek

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1.Tekizligiň töwerek bilen çäklenen bölegine tegelek diýilýändigini ýatladýarys. R radiusly, O merkezli tegelek tekizligiň O nokadyny we O nokatdan R-den uly bolmadyk uzaklykda ýerleşen ähli nokatlaryny özünde saklaýar.

2.R radiusly tegelegiň meýdanyny hasaplamak üçin formulany getirip çykaralyň. Munuň üçin tegelegi çäklendirýän töweregiň içinden çyzylan A₁A₂...A_n dogry n burçluga seredeliň. Diýmek, R radiusly tegelegiň S meýdanyny tapmak üçin S = R² formulany aldyk.

3. Tegelegiň duga we bu duganyň uçlaryny birikdirýän horda bilen çäklenen bölegine tegelegiň segmenti ýa-da ýöne segment diýilýär. Segmenti çäklendirýän duga segmentiň dugasy diýilýär

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

1) Tegelegiň meýdanynyň formulasyny;

2) Tegelegiň sektorynyň meýdanynyň formulasyny;

3) Tegelegiň segmentiniň meýdanynyň formulasyny;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

1) 1) Tegelegiň meýdanyny hasaplamagy;

2) Tegelegiň sektorynyň meýdanyny hasaplamagy;

3) Tegelegiň segmentiniň meýdanyny hasaplamagy;

5.Täze temany berkitmek.

Täze temany berkitmek üçin okuwçylara berilýän soraglar:

1. Töweregiň uzynlygynyň formulasyny düşündiriň.

2. Töweregiň dugasynyň uzynlygynyň formulasyny aýdyň.

3. Tegelegiň meýdanynyň formulasynyň getirilip çykarylyşyny düşündiriň.

4. Tegelegiň sektorynyň meýdanyny tapmagyň formulasyny aýdyň.

5. Tegelegiň segmentiniň meýdanyny tapmagyň formulasyny aýdyň.

Sapakda okuw kitabyndaky 249-251-nji gönükmeleri çözýäris.

249-njy gönükme.

1) R = 2sm, S = = 3,14∙ = 3,14∙4 = 12,56

2) R = 5sm, S = = 3,14∙ = 3,14∙25 = 78,5

3) S = 9; S = formuladan R = = = ≈ 1,69sm;

4) R = sm, S = = 3,14∙ = 3,14∙ ≈ 0,26

5) S = 9; S = formuladan R = = = = 7sm;

6) R = 54,3sm, S = = 3,14∙ = 3,14∙2948,49 = 9258,26

7) R = sm ≈ 1,7sm, S = = 3,14∙ = 3,14∙2,89 = 9,07

8) S = 9; S = formuladan R = = = ≈ 1,41sm;

6.Öý işini tabşyrmak : Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 252–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

Ýazan mugallym: Murat.Saparow

Bellik:...................................................................................................................

Barlandy. Müdiriň okuw işleri boýunça orunbasary:_________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Tegelegiň sektorynyň we segmentiniň meýdany

Sapagyň maksady. 1.Bilim berijilik maksady: okuwçylara Tegelegiň sektorynyň we segmentiniň meýdany diýen temany özleşdirmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: okuwçylaryň Tegelegiň sektorynyň we segmentiniň meýdany temasyna degişli meseleler çözülende ünslüligi we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi: Bilimleri, başarnyklary we endikleri berkitmek sapagy.

Sapakda ulanylýan okuw-görkezme esbaplar, sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: kompýuter, interaktiw tagta, slaýdlar, tanyşdyrmalar, tablisalar, tema degişli soraglar, çyzgyç we web saýtlaryň salgylary.

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2.Öýe berlen ýumuşlaryň ýerine ýetirilişini barlamak.

a) Öý işiniň okuwçylaryň köpüsiniň işlemekde kynçylyk çeken mysaly tagtada çözüp görkeýärin we düşündirýärin. Bu mysaly ýerine ýetirmek üçin ony işlän okuwçylaryň birini tagta çagyrýaryn.

b) Soňra birnäçe okuwçydan soraýaryn. Gowşak ýetişýän okuwçylaryň bu mysallary çözüp bilişlerini barlaýaryn.

1. Töweregiň uzynlygynyň formulasyny düşündiriň.

2. Töweregiň dugasynyň uzynlygynyň formulasyny aýdyň.

3. Tegelegiň meýdanynyň formulasynyň getirilip çykarylyşyny düşündiriň.

4. Tegelegiň sektorynyň meýdanyny tapmagyň formulasyny aýdyň.

5. Tegelegiň segmentiniň meýdanyny tapmagyň formulasyny aýdyň.

3. Gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.

Sapakda okuw kitabyndaky 253-262-nji gönükmeleri çözýäris.

253 -njy gönükme.

S = = = = = = 52,3;

jogaby: 52,3

254 -nji gönükme.

S = formuladan R = = = ; jogaby:

256 -njy gönükme.

Eger globusyň radiusyny 1sm ulaldylsa, onda onuň ekwatory : C = 2π(R+1) =

= 2πR+2π bolar. Şeýlelikde , ekwatoryň uzynlygy 2π sm ulalar.

257 -nji gönükme.

250m: 100 = 25m tigriň töwereginiň uzynlygydyr, onda onuň diametri D = =

= bolar; jogaby:

258-nji gönükme.

Sseg. = Ssek. – SAOB ; Ssek. = = = ; SAOB = = 25 Sseg. = Ssek. – SAOB =

); jogaby: );

259 –njy gönükme.

S = 724; R = = R = = = ≈ 15,2;

C = 2πR = 2∙3,14∙15,2 = 95, 456;

jogaby: 95,456;

261-nji gönükme.

S = Eger tegelegiň meýdanyny 441 esse kiçeltsek, onda =

; R = = ; C1 = 2 = ;

S = formuladan R = = ; C2 = 2 = 2

C1 : C2 = 2 = 21;

jogaby: 21;

6.Öý işini tabşyrmak: Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 262–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

262-nji gönükme.

C = 41m; 2πR = 41m; R = ; D = 2R = 2∙ ;

S = = = = ≈ 535,35;jogaby: 535,35 ;

Ýazan mugallym: Murat.Saparow

Bellik:...................................................................................................................

Barlandy. Müdiriň okuw işleri boýunça orunbasary:_________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Aýlanma jisimler,olaryň üstleri we göwrümleri,Silindr.Konus.

Sfera. Şar

Sapagyň maksady.1.Bilim berijilik maksady: Okuwçylara Stereometriýanyň başlangyç düşünjeleri.Aýlanma jisimler barada düşünje tema barada düşünje bermek we ony ulanmagy öwretmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: Okuwçylara Stereometriýanyň başlangyç düşünjeleri.Kopgranlyklar barada düşünje (prizma, parallelepiped, kub,piramida) temasyna degişli gönükme çözmegi öwretmek we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi :Täze maglumatlary öwretmek sapagy.

Sapakda ulanylmaly okuw-görkezme esbaplar we sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: figuralar

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak.

a)Hatar arasyna aýlanyp,geçen sapakda öýe berlen gönükmäniň ýerine ýetirilişini barlaýaryn.

b) Geçen tema degişli aşakdaky soraglar arkaly bilimleri barlaýaryn we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkidýärin.

Okuwçylar bilen sorag-jogap alyşmak arkaly şu günki tema barada öwrenenlerini barlaýaryn.

1. Töweregiň uzynlygynyň formulasyny düşündiriň.

2. Töweregiň dugasynyň uzynlygynyň formulasyny aýdyň.

3. Tegelegiň meýdanynyň formulasynyň getirilip çykarylyşyny düşündiriň.

4. Tegelegiň sektorynyň meýdanyny tapmagyň formulasyny aýdyň.

5. Tegelegiň segmentiniň meýdanyny tapmagyň formulasyny aýdyň.

Täze tema öwredilende ulanyljak şu düşünjeleri gaýtalap gelmekligi tabşyrýaryn.

3. Geçilen temany jemlemek: Şu günki temanyň ulanylyşyny aýdýaryn we geçilen temany jemleýärin we täze temany düşündirmäge başlaýaryn.

4.Täze temany düşündirmek

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1)Biz şu wagta çenli planimetriýany, ýagny durşuna bir tekizlikde ýerleşen figuralaryň (tekiz geometrik figuralaryň) häsiýetlerini öwrendik. Ýöne bizi gurşap alýan jisimleriň köpüsi tekiz däldirler, olar giňişlikde ýerleşýärler we haýsydyr bir tekizlige sygmaýarlar. Islendik jisim giňişligiň haýsydyr bir bölegini eýeleýär. Geometriýanyň bir tekizlikde ýatmaýan figuralaryň giňişlikdäki häsiýetlerini öwrenýän bölümine stereometriýa diýilýär. Bu söz grek sözleri bolan «stereo» – göwrümli, giňişlikli we «metreo» – ölçemek sözlerinden düzülendir.

2) Stereometriýada ýönekeý figuralar bolan – nokatlar, göni çyzyklar we tekizlikler bilen bir hatarda, geometrik jisimlere we olaryň üstlerine hem seredilýär. Geometrik jisimler baradaky düşünjäni bizi gurşap alan jisimler berýärler. Mysal üçin, kristallar üstleri köpburçluklardan düzülen geometrik jisim görnüşine eýedir. Şeýle üstlere köpgranlyklar diýilýär. Kub – iň bir ýönekeý köpgranlykdyr

3) ABCD gönüburçlugy alalyň we ony haýsam bolsa bir tarapynyň daşynda, meselem, AB tarapynyň daşynda aýlalyň (80-nji surat). Netijede, silindr diýilýän jisim emele geler. AB göni çyzyga silindriň oky, AB kesime bolsa, onuň beýikligi diýilýär. AD we BC taraplar aýlananda iki sany deň tegelek emele gelýär. Olara silindriň esaslary, radiuslaryna bolsa silindriň radiusy diýilýär.

4) B burçy göni bolan ABC gönüburçly üçburçlugy alalyň we ony AB katetiň daşynda aýlalyň (82-nji surat). Netijede, konus diýip atlandyrylýan jisim emele geler. AB göni çyzyga konusyň oky, AB kesime konusyň beýikligi diýilýär. BC katet aýlananda, tegelek emele gelýär. Oňa konusyň esasy diýilýär.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

1) stereometriýany;

2) geometrik jisimlere we olaryň üstleri;

3)aýlanma jisimleri;

5.Täze temany berkitmek.

Täze temany berkitmek üçin okuwçylara berilýän soraglar:

1. Nähili jisime silindr diýilýändigini düşündiriň. Silindriň oky, beýikligi, esaslary, radiusy, gapdal üsti, emele getirijisi näme?

2. Silindriň göwrümi haýsy formula bilen tapylýar?

3. Silindriň gapdal üstüniň ýazgyny näme we ol nähili emele gelýär?

Sapakda okuw kitabyndaky 263-269-njy gönükmeleri çözýäris.

263-nji gönükme.

= ; Sc = subut edildi.

6.Öý işini tabşyrmak: Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 269–njy meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

269–njy gönükme

Edil 268-nji gönükme ýaly çözülýär: = ( = = 49;

jogaby: 49 esse ulalar;

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:...................................................................................................................

Barlandy. Müdiriň okuw işleri boýunça orunbasary:_______________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Tekizligiň öz-özüne öwrülmesi

Sapagyň maksady.1.Bilim berijilik maksady: Okuwçylara Tekizligiň öz-özüne öwrülmesi tema barada düşünje bermek we ony ulanmagy öwretmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: Okuwçylara Tekizligiň öz-özüne öwrülmesi temasyna degişli gönükme çözmegi öwretmek we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi :Täze maglumatlary öwretmek sapagy.

Sapakda ulanylmaly okuw-görkezme esbaplar we sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: suratlar,çyzgylar,ýumuşlar

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak.

a)Hatar arasyna aýlanyp,geçen sapakda öýe berlen –nji gönükmäniň ýerine ýetirilişini barlaýaryn.

b) Geçen tema degişli aşakdaky soraglar arkaly bilimleri barlaýaryn we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkidýärin.

Okuwçylar bilen sorag-jogap alyşmak arkaly şu günki tema barada öwrenenlerini barlaýaryn.

1. Nähili jisime silindr diýilýändigini düşündiriň. Silindriň oky, beýikligi, esaslary, radiusy, gapdal üsti, emele getirijisi näme?

2. Silindriň göwrümi haýsy formula bilen tapylýar?

3. Silindriň gapdal üstüniň ýazgyny näme we ol nähili emele gelýär?

4. Silindriň gapdal üstüniň meýdany haýsy formula bilen beýan edilýär?

Täze tema öwredilende ulanyljak şu düşünjeleri gaýtalap gelmekligi tabşyrýaryn.

3. Geçilen temany jemlemek: Şu günki temanyň ulanylyşyny aýdýaryn we geçilen temany jemleýärin we täze temany düşündirmäge başlaýaryn.

4.Täze temany düşündirmek

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1) Tekizligiň her bir nokadyna şol käbir düzgün boýunça tekizligiň haýsydyr bir nokady degişli edilipdir diýip göz öňüne getireliň. Şunlukda, tekizligiň islendik nokady onuň käbir nokadyna degişli nokat bolup çyksa, onda tekizligiň öz-özüne öwrülmesi berlipdir diýilyär. Tekizligiň öz-özüne öwrülmesi diýip, tekizlikdäki her bir A nokat üçin garalýan öwrülme arkaly A nokadyň geçirilýän täze nokadyny görkezmäge mümkinçilik berýän düzgünine aýdylýar.

2) Biz öň tekizligiň öz-özüne öwrülmesi bilen gabat gelipdik. Öň öwrenilen ok simmetriýasyny ýada salalyň. Ol tekizligiň şeýle öwrülmesiniň mysaly bolup biler. Dogrudan-da, goý, simmetriýa oky bolsun (86-njy surat). göni çyzygyň üstünde ýatmaýan M nokady alyp, göni çyzyga görä oňa simmetrik bolan M₁ nokady guralyň.

3)Diýmek, ok simmetriýasy tekizligiň öz-özüne öwrülmesidir. Uzaklygy saklaýan tekizligiň öz-özüne öwrülmesine tekizligiň hereketi diýilýär.Uzaklygy saklaýan öwrülmä näme üçin hereket diýilýändigini ok simmetriýasynyň mysalynda düşündirip bolar.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

1) Tekizligiň öz-özüne öwrülmesini;

2)Ok simmetriýasy nokatlaryň arasyndaky uzaklygy saklaýan tekizligiň öz-özüne öwrülmesidigini;.

3) tekizligiň hereketini;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

1) ABCD trapesiýa berlipdir. Bu trapesiýanyň A merkeze görä merkezi simmetriýada öwrüljek figurasyny gurmagy;

2)Hereketde wertikal burçlaryň wertikal burçlara öwrülýändigini subut edip bilmegi;.

3) Hereketde çatyk burçlaryň çatyk burçlara öwrülýändigini subut edip bilmegi;.

5.Täze temany berkitmek.

Täze temany berkitmek üçin okuwçylara berilýän soraglar:

1. Tekizligiň öz-özüne öwrülmesini düşündiriň.

2. Tekizligiň hereketi diýip nämä aýdylýar?

3. Hereketde kesimiň kesime öwrülýändigi baradaky teoremany subut ediň.

Sapakda okuw kitabyndaky 338-339-njy gönükmeleri çözýäris.

338 -nji gönükme.

B,Ç,D nokatlara A nokada görä simmetrik bolan B1,Ç1,D1 nokatlary guralyň, onuň üçin BA – nyň dowamynda AB1 = BA, Da-nyň dowamynda AD1 = DA, ÇA-nyň dowamynda bolsa, AÇ1= ÇA kesimleri ölçäp goýýarys. AB1Ç1D1 trapesiýa A merkeze görä ABÇD trapesiýa simmetrikdir;

339 -njy gönükme.

Wertikal burçlaryň taraplary biri beýlekisiniň dowamy bolup, göni çyzyklary emele getirýärler. Göni çyzyk hereketde göni çyzyga,burç bolsa, özüne deň bolan burça öwrülýär.Diýmek, wertikal burçlar wertikal burçlara öwrülýär.

6.Öý işini tabşyrmak : Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 342–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Tekizligiň öz-özüne öwrülmesi

Sapagyň maksady. 1.Bilim berijilik maksady: okuwçylara Tekizligiň öz-özüne öwrülmesi diýen temany özleşdirmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: okuwçylaryň Tekizligiň öz-özüne öwrülmesi temasyna degişli meseleler çözülende ünslüligi we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi: Bilimleri, başarnyklary we endikleri berkitmek sapagy.

Sapakda ulanylýan okuw-görkezme esbaplar, sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: kompýuter, interaktiw tagta, slaýdlar, tanyşdyrmalar, tablisalar, tema degişli soraglar, çyzgyç we web saýtlaryň salgylary.

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2.Öýe berlen ýumuşlaryň ýerine ýetirilişini barlamak.

a) Öý işiniň okuwçylaryň köpüsiniň işlemekde kynçylyk çeken mysaly tagtada çözüp görkeýärin we düşündirýärin. Bu mysaly ýerine ýetirmek üçin ony işlän okuwçylaryň birini tagta çagyrýaryn.

b) Soňra birnäçe okuwçydan soraýaryn. Gowşak ýetişýän okuwçylaryň bu mysallary çözüp bilişlerini barlaýaryn.

1. Tekizligiň öz-özüne öwrülmesini düşündiriň.

2. Tekizligiň hereketi diýip nämä aýdylýar?

3. Hereketde kesimiň kesime öwrülýändigi baradaky teoremany subut ediň.

4. Üstüne goýmanyň we hereketiň baglanyşygyny düşündiriň.

3. Gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.

Sapakda okuw kitabyndaky 344-345-nji gönükmeleri çözýäris.

344–nji gönükme.

Hereketde kesimleriň özüne deň bolan kesimlere , göni çyzyklaryň bolsa, göni çyzyklara öwrülýändigi mälimdir.Diýmek, parallel göni çyzyklar parallel göni çyzyklara öwrülýär, sebäbi hereketde uzaklyk üýtgeýän däldir.

345–nji gönükme

Hereketde kesimleriň özüne deň bolan kesimlere , burçlaryň özüne deň bolan burçlara, parallel göni çyzyklaryň parallel göni çyzyklara öwrülýändiginden parallelogramyň parallelograma, rombuň romba, gönüburçlugyň gönüburçluga,

trapesiýanyň trapesiýa öwrülýändikleri gelip çykýar.

6.Öý işini tabşyrmak: Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 346–njy meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

346–njy gönükme.

Goý, töweregiň merkezi O nokatda we onuň radiusy OA bolsun, hereketde O nokat O1 nokada , OA radius bolsa, özüne deň bolan O1A1 kesime öwrülýär,.Töweregiň beýleki nokatlary üçin hem şeýle ýagdaý ýerine ýetýändir. Diýmek, hereketde töwerek şol radiusly töwerege öwrülýär.

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:...................................................................................................................

Barlandy. Müdiriň okuw işleri boýunça orunbasary:_________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Hereket düşünjesi.

Sapagyň maksady.1.Bilim berijilik maksady: Okuwçylara Üstüne goýma we hereket düşünjesi tema barada düşünje bermek we ony ulanmagy öwretmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: Okuwçylara Üstüne goýma we hereket düşünjesi temasyna degişli gönükme çözmegi öwretmek we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi :Täze maglumatlary öwretmek sapagy.

Sapakda ulanylmaly okuw-görkezme esbaplar we sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: ýumuşlar,ýazgylar

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak.

a)Hatar arasyna aýlanyp,geçen sapakda öýe berlen gönükmäniň ýerine ýetirilişini barlaýaryn.

b) Geçen tema degişli aşakdaky soraglar arkaly bilimleri barlaýaryn we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkidýärin.

Okuwçylar bilen sorag-jogap alyşmak arkaly şu günki tema barada öwrenenlerini barlaýaryn.

1. Tekizligiň öz-özüne öwrülmesini düşündiriň.

2. Tekizligiň hereketi diýip nämä aýdylýar?

3. Hereketde kesimiň kesime öwrülýändigi baradaky teoremany subut ediň.

4. Üstüne goýmanyň we hereketiň baglanyşygyny düşündiriň.

Täze tema öwredilende ulanyljak şu düşünjeleri gaýtalap gelmekligi tabşyrýaryn.

3. Geçilen temany jemlemek: Şu günki temanyň ulanylyşyny aýdýaryn we geçilen temany jemleýärin we täze temany düşündirmäge başlaýaryn.

4.Täze temany düşündirmek

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1) Eger tekizligiň öz-özüne öwrülmesinde wektor wektora deň bolar ýaly edilip, M nokat M₁ nokada öwrülýän bolsa, onda bu öwrülmä wektora parallel göçürme diýilýär.

2) Eger tekizligiň öz-özüne şekillenmesinde OM=OM₁ we ∠MOM₁= bolar ýaly edilip, M nokat M₁ nokada öwrülýän bolsa, onda bu öwrülmä tekizligiň O nokadyň daşynda burça öwrümi diýilýär .

3) Mesele. , b we c üç sany parallel göni çyzyk berlipdir. A, B we C depeleri berlen göni çyzyklaryň üstünde ýatýan ABC deňtaraply üçburçlugy gurmaly.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

1. Biz figuralaryň deňligini üstüne goýmanyň kömegi bilen kesgitläpdik. Eger F figurany F₁ figura bilen üstüne goýma arkaly gabat getirip bilsek, onda F figura F₁ figura deňdir diýip aýdarys.

2. Üstüne goýma düşünjesi biziň kursumyzda geometriýanyň esasy düşünjelerine degişlidir. F figurany F₁ figuranyň üstüne goýma diýlende, F figuranyň F₁ figura öwrülmesine düşünýäris.

3. Şunlukda, diňe F figuranyň nokatlary däl-de, eýsem, tekizligiň islendik nokady tekizligiň kesgitli bir nokadyna şekillenýär diýip hasap edýäris. Şoňa görä-de üstüne goýma tekizligiň öz-özüne öwrülmesidir.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

Dürli meseleleri çözmek;

5.Täze temany berkitmek.

Täze temany berkitmek üçin okuwçylara berilýän soraglar:

1. Tekizligiň öz-özüne öwrülmesini düşündiriň.

2. Tekizligiň hereketi diýip nämä aýdylýar?

3. Hereketde kesimiň kesime öwrülýändigi baradaky teoremany subut ediň.

4. Üstüne goýmanyň we hereketiň baglanyşygyny düşündiriň.

Sapakda okuw kitabyndaky 350-nji gönükmeleri çözýäris.

350-nji gönükme.

Hereketde kesimiň kesime öwrülýändigine görä H nokat EP kesime degişlidir; EP = 12 sm, sebäbi hereketde kesimiň uzynlygy üýtgemeýär.Bu ýerde iki ýagdaýyň bolmagy mümkin: 1) Hereketde A nokat E nokada, B nokat P nokada öwrülýär, onda hereketiň häsiýetine görä KA = EH bolar.2) Hereketde A nokat P nokada, B nokat E nokada öwrülýär, onda hereketiň häsiýetine görä KA = HP bolar. diýmek, HE = 2 sm ýa-da HE = 10 sm bolar.

6.Öý işini tabşyrmak : Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 352–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunb___________________

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

synpy	X A	X B
wagty

Sapagyň temasy: Parallel göçürme we öwrüm

Sapagyň maksady.1.Bilim berijilik maksady: Okuwçylara Parallel göçürme we öwrüm tema barada düşünje bermek we ony ulanmagy öwretmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: Okuwçylara Parallel göçürme we öwrüm temasyna degişli gönükme çözmegi öwretmek we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi :Täze maglumatlary öwretmek sapagy.

Sapakda ulanylmaly okuw-görkezme esbaplar we sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: kompýuter, interaktiw tagta, slaýdlar, tanyşdyrmalar, tablisalar

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak.

a)Hatar arasyna aýlanyp,geçen sapakda öýe berlen gönükmäniň ýerine ýetirilişini barlaýaryn.

b) Geçen tema degişli aşakdaky soraglar arkaly bilimleri barlaýaryn we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkidýärin.

Okuwçylar bilen sorag-jogap alyşmak arkaly şu günki tema barada öwrenenlerini barlaýaryn.

Täze tema öwredilende ulanyljak şu düşünjeleri gaýtalap gelmekligi tabşyrýaryn.

3. Geçilen temany jemlemek: Şu günki temanyň ulanylyşyny aýdýaryn we geçilen temany jemleýärin we täze temany düşündirmäge başlaýaryn.

4.Täze temany düşündirmek

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1) Parallel göçürmäni;

2) Öwrümi;

3) Derňewi.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

1) Parallel göçürmäni düşündirmegi;

2) Öwrümi düşündirmegi;

3) Derňewi düşündirmegi;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

1) Parallel göçürmäni düşündirmegi;

2) Öwrümi düşündirmegi;

3) Derňewi düşündirmegi;

5.Täze temany berkitmek.

Täze temany berkitmek üçin okuwçylara berilýän soraglar:

1. Parallel göçürmäni düşündiriň.

2. Parallel göçürmäniň hereketdigini subut ediň.

3. Öwrümi düşündiriň.

4. Öwrümiň hereketdigini subut ediň.

353-nji gönükme.

Goý, berlen bolsun. Onuň käbir a göni çyzyga görä simmetriýasyny guralyň.Onuň üçin a oka görä A,B,Ç nokatlara simmetrik bolan A1,B1,Ç1 nokatlaryny gurýarys. Oka görä nokatlaryň simmetrik nokatlaryny gurmagy biz bilýäris.Alnan nokatlaryny birleşdirip, biz simmetrik bolan A1B1Ç1 alýarys.Şeýle üçburçluk ýeke- täkdir, özem AB = A1B1, AÇ = A1Ç1, BÇ = B1Ç1

bolar. Diýmek, oka görä simmetriýa hereketdir, özem ýeke- täkdir.Şeýle herekediň

bardygyny onuň hem merkezi simmetriýadygyny görmek kyn däldir.

6.Öý işini tabşyrmak : Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 354–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

354-nji gönükme.

b göni çyzygayň üstünde ýatýan A we B nokatlary belläliň.AO kesimiň dowamynda AO1 = AO we BO kesimiň dowamynda bolsa, BO1 = BO kesimleri ölçäp goýalyň. A1 we B1 nokatlaryň üsti bilen b1 göni çyzygy geçireliň. Ol göni çyzyk hem O merkeze görä b göni çyzygyň öwrülýän göni çyzygy bolar.

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:...................................................................................................................

Barlandy. Müdiriň okuw işleri boýunça orunbasary:_________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Parallel göçürme we öwrüm

Sapagyň maksady. 1.Bilim berijilik maksady: okuwçylara Parallel göçürme we öwrüm diýen temany özleşdirmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: okuwçylaryň Parallel göçürme we öwrüm temasyna degişli meseleler çözülende ünslüligi we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi: Bilimleri, başarnyklary we endikleri berkitmek sapagy.

Sapakda ulanylýan okuw-görkezme esbaplar, sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: çyzgylar,ýumuşlar

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2.Öýe berlen ýumuşlaryň ýerine ýetirilişini barlamak.

a) Öý işiniň okuwçylaryň köpüsiniň işlemekde kynçylyk çeken mysaly tagtada çözüp görkeýärin we düşündirýärin. Bu mysaly ýerine ýetirmek üçin ony işlän okuwçylaryň birini tagta çagyrýaryn.

b) Soňra birnäçe okuwçydan soraýaryn. Gowşak ýetişýän okuwçylaryň bu mysallary çözüp bilişlerini barlaýaryn.

1. Parallel göçürmäni düşündiriň.

2. Parallel göçürmäniň hereketdigini subut ediň.

3. Öwrümi düşündiriň.

4. Öwrümiň hereketdigini subut ediň.

3. Gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.

Sapakda okuw kitabyndaky 355-356-njy gönükmeleri çözýäris.

355-nji gönükme. Berlen üçburçlugy AB wektora parallel göçürmek üçin A nokady AB wektora parallel göçürýäris, onda A nokat B nokadyň üstüne düşer. BA nokady AB wektora parallel göçürmek üçin AB wektoryň dowamynda B nokatdan hasaplap, AB kesimi ölçäp goýýarys We onuň ahyrky nokadyny B1 bilen belleýäris, B1 nokat B nokady AB parallel göçürmedäki nokat bolar.Edil A we B –niň parallel göçürilişi ýaly edip Ç nokady gurýarys,onuň AB wektora göçürilendäki ornuny Ç1 bilen belleýäris. Netijede, alnan A1B1Ç1 üçburçluk ABÇ üçburçlugy AB wektora parallel göçürmekden alnan üçburçluk bolar.

356–njy gönükme.

ABÇD parallelogramy AO wektora parallel göçürmek üçin A,B,Ç,D depelerini AO wektora parallel göçürmek ýeterlikdir, soň alnan nokatlary birleşdirip A1B1Ç1D1 parallelogramy alarys.Çyzgyda görkezilişi ýaly A nokat O nokada geçer, ,ýagny A1 = O bolar, B nokat B1 nokada geçer, Ç nokat Ç1 nokada geçer, D nokat D1 nokada geçerler.

6.Öý işini tabşyrmak: Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 357–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

357-nji gönükme.

AB = a wektorlar berlen. Bu wektorlaryň uzynlyklary deňdirler, AB = a diametri bolan F töweregi çyzalyň.A nokadyň a wektora parallel göçürmesi B nokat bolar,, özem A1 = B diýmek bolar.O nokadyň a wektora parallel göçürmesi O1 nokat bolar,, özem AB = BB1=A1B1 diýmek bolar, onda F töweregiň diametrine deň bolan a wektora parallel göçürmesi , edil şonuň ýaly diametri F1 töwerek bolar, emma bu iki töweregiň bir sany B = A1 umumy nokady bar, onda olar şol nokatda galtaşýarlar.

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:...................................................................................................................

Barlandy. Müdiriň okuw işleri boýunça orunbasary:_____________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Gomoteriýa.Gomotetiýa we meňzeşlik

Sapagyň maksady.1.Bilim berijilik maksady: Okuwçylara Figuralaryň meňzeşligi.Gomotetiýa we meňzeşlik tema barada düşünje bermek we ony ulanmagy öwretmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: Okuwçylara Figuralaryň meňzeşligi.Gomotetiýa we meňzeşlik temasyna degişli gönükme çözmegi öwretmek we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi :Täze maglumatlary öwretmek sapagy.

Sapakda ulanylmaly okuw-görkezme esbaplar we sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: ýazgylar ,ýumuşlar

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak.

a)Hatar arasyna aýlanyp,geçen sapakda öýe berlen gönükmäniň ýerine ýetirilişini barlaýaryn.

b) Geçen tema degişli aşakdaky soraglar arkaly bilimleri barlaýaryn we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkidýärin.

Okuwçylar bilen sorag-jogap alyşmak arkaly şu günki tema barada öwrenenlerini barlaýaryn.

1. Parallel göçürmäni düşündiriň.

2. Parallel göçürmäniň hereketdigini subut ediň.

3. Öwrümi düşündiriň.

4. Öwrümiň hereketdigini subut ediň.

Täze tema öwredilende ulanyljak şu düşünjeleri gaýtalap gelmekligi tabşyrýaryn.

3. Geçilen temany jemlemek: Şu günki temanyň ulanylyşyny aýdýaryn we geçilen temany jemleýärin we täze temany düşündirmäge başlaýaryn.

4.Täze temany düşündirmek

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1)Gomotetiýa.Goý, bize O we A nokatlar we k0 bolan položitel san berlen bolsun. OA şöhläniň üstünde O nokatdan OA₁=k⋅OA deňligi kanagatlandyrýan OA₁ kesimi alyp goýalyň. A nokatdan A₁ nokada geçmeklige O merkezli we k koeffisiýentli gomotetiýa diýilýär.

2) Diňe k=1 bolan halatynda gomotetiýada berlen figura öz-özüne şekillenýär. k-nyň beýleki bahalarynda gomotetiýa nokatlaryň arasyndaky uzaklygy saklamaýar. Şoňa görä-de, k≠1 bolanda, gomotetiýa hereket däldir.

3) Mesele. Berlen ABC üçburçlugyň içinden iki depesi üçburçlugyň AC tarapynyň üstünde, beýleki iki depesi bolsa üçburçlugyň beýleki iki taraplarynyň üstünde ýatan kwadraty gurmaly.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

98-nji surat

1) Gomotetiýany;

2) gomotetiýanyň k koeffisiýentini;

3) Gomotetiýa we meňzeşligi;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

1) Gomotetiýa merkezi bolan O nokady üçburçlugyň: a) daşynda; b) içinde alyp, koeffisiýenti 2-ä deň bolan we ABC üçburçluga gomotetik bolan A₁B₁C₁ üçburçlugy gurmagy;

2) gomotetiýanyň merkezini tapmagy;

3) gomotetiýa koeffisiýenti belli bolan ABC üçburçluga gomotetik üçburçlugy

gurmagy;

5.Täze temany berkitmek.

Täze temany berkitmek üçin okuwçylara berilýän soraglar:

1. Gomotetiýany düşündiriň.

2. Üçburçluk çyzyň. Üçburçlugyň depeleriniň birini gomotetiýa merkezi deregine we gomotetiýa koeffisiýenti 2-ä deň diýip kabul edip, oňa gomotetik bolan üçburçluk guruň.

3. Gomotetiýa hereketmi?

4. Gomotetiýanyň meňzeşlik öwrülmesidigini düşündiriň.

Sapakda okuw kitabyndaky 358-nji gönükmeleri çözýäris.

358-nji gönükme.

A we A1 nokatlaryň üsti bilen b göni çyzyk geçirýäris we A nokatdan başlap, AO = AA1 kesimi ölçäp goýýarys. Şol O nokat hem gomotetiýa nokady bolar.

6.Öý işini tabşyrmak : Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 361–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

361–nji gönükme.

ABÇD parallelogramda k = 0,5 koeffisiýent bilen gomotetik bolan parallelogramyň depelerininOA,OB,OÇ,OD kesimleriň orta nokatlary edip almaly.

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:____________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary _____________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Figuralaryň meňzeşligi.Gomotetiýa we meňzeşlik

Sapagyň maksady. 1.Bilim berijilik maksady: okuwçylara Figuralaryň meňzeşligi.Gomotetiýa we meňzeşlik diýen temany özleşdirmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: okuwçylaryň temasyna degişli meseleler çözülende ünslüligi we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi: Bilimleri, başarnyklary we endikleri berkitmek sapagy.

Sapakda ulanylýan okuw-görkezme esbaplar, sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: kompýuter, interaktiw tagta, slaýdlar, tanyşdyrmalar, tablisalar, tema degişli soraglar, çyzgyç we web saýtlaryň salgylary.

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň Figuralaryň meňzeşligi.Gomotetiýa we meňzeşlik sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2.Öýe berlen ýumuşlaryň ýerine ýetirilişini barlamak.

a) Öý işiniň okuwçylaryň köpüsiniň işlemekde kynçylyk çeken mysaly tagtada çözüp görkeýärin we düşündirýärin. Bu mysaly ýerine ýetirmek üçin ony işlän okuwçylaryň birini tagta çagyrýaryn.

b) Soňra birnäçe okuwçydan soraýaryn. Gowşak ýetişýän okuwçylaryň bu mysallary çözüp bilişlerini barlaýaryn.

3. Gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.

Sapakda okuw kitabyndaky 359-360-njy gönükmeleri çözýäris.

359-njy gönükme.

O nokatdan hasaplap OD – niň üstünde OD1 = 0,5OD kesimi, OB – niň üstünde OB1 = 0,5OB kesimi, OA – nyň üstünde OA1 = 0,5OA kesimi, OÇ – niň üstünde OÇ1 = 0,5OÇ kesimi ölçäp alýarys. Netijede, alnan A1,B1,Ç1,D1 nokatlar k = o,5 koeffisiýentli ABÇD kwadrata gomotetik kwadratyň depeleridir.

360-njy gönükme.A1 nokadyň orny OA kesimiň orta nokady bolar.B1 nokadyň orny BA kesimiň orta nokady bolar. Ç1 nokadyň orny bolsa, ÇA kesimiň orta nokady bolar.Bu nokatlary birleşdirip, ABÇ üçburçluga k = 0,5 koeffisiýent bilen gomotetik bolan A1B1Ç1 üçburçlugy alarys.OA,OB,OÇ şöhleleriň üstünde degişlilikde OA1 = 2,4OA, OB1 = 2,4OB, OÇ1 = 2,4OÇ kesimleri ölçäp alyp, A1,B1,Ç1 nokatlaryň orunlaryny belleýäris.Bu nokatlary birleşdirmekden alnan üçburçluk gurulmaly üçburçluk bolar.

6.Öý işini tabşyrmak: Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky –nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:...................................................................................................................

Barlandy. Müdiriň okuw işleri boýunça orunbasary:_________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: 4-nji ýazuw-barlag işi

Sapagyň görnüşi: Bilimleri barlamak we bahalandyrmak sapagy.

Sapagyň gidişi:

1.Guramaçylyk döwri.

a)Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak;

b)Depderleri paýlamak;

ç) Işin şertini okuwçylara düşündirmek;

1. a) Radiusy 8 sm bolan töweregiň dugasynyň gradus ölçegi 45 . Bu duga degişli tegelegiň sektorynyň meýdanyny tapyň.

b) Radiusy 5 sm bolan töweregiň dugasynyň gradus ölçegi 72 . Bu duga degişli tegelegiň sektorynyň meýdanyny tapyň.

çözülişi:a) S = = = = = ≈ 33,49;

jogaby: 33,49

b) S = = = = = =9,42; jogaby: 33,49

2.a) Käbir hereketde AB kesim EP kesime öwrülýar, AB=15sm,K nokat AB kesime degişli, AK=3sm K nokat H nokada öwrülýar. HE kesimiň uzynlygyny tapyň.

b) Käbir hereketde AB kesim EP kesime öwrülýar, AB=18sm,K nokat AB kesime degişli, AK=5sm K nokat H nokada öwrülýar. HE kesimiň uzynlygyny tapyň.

Çözülişi:

2.a)Hereketde kesimiň kesime öwrülýändigine görä H nokat EP kesime degişlidir; EP=15sm, sebäbi hereketde kesimiň uzynlygy saklanýar.Bu ýerde iki ýagdaýyň bolmagy mümkin;1) hereketde A nokat E nokada,B nokat P nokada öwrülýär,onda KA = EH. 2) hereketde A nokat P nokada,B nokat E nokada öwrülýär,onda

KA = HP.Diýmek,HE=3sm ýa-da HE=12sm bolar.

b) Hereketde kesimiň kesime öwrülýändigine görä H nokat EP kesime degişlidir;EP=18sm, sebäbi hereketde kesimiň uzynlygy saklanýar.Bu ýerde iki ýagdaýyň bolmagy mümkin;1) hereketde A nokat E nokada,B nokat P nokada öwrülýär,onda KA = EH. 2) hereketde A nokat P nokada,B nokat E nokada öwrülýär,onda KA = HP. Diýmek,HE=5sm ýa-da HE=13sm bolar.

Depderleri ýygnap almak;

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:____________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ________________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Ýyl boýunça geçilenleri gaýtalamak

Sapagyň maksady. 1.Bilim berijilik maksady: bilim berijilik: okuwçylary geçilen temalar arkaly bilimleri berkitmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: okuwçylaryň geçilen temalara degişli meseleler çözülende ünslüligi we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi: Gaýtalamak sapagy

Sapakda ulanylýan okuw-görkezme esbaplar, sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: esbaplar,mysallar

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2.Öýe berlen ýumuşlaryň ýerine ýetirilişini barlamak.

a) Öý işiniň okuwçylaryň köpüsiniň işlemekde kynçylyk çeken mysaly tagtada çözüp görkeýärin we düşündirýärin. Bu mysaly ýerine ýetirmek üçin ony işlän okuwçylaryň birini tagta çagyrýaryn.

b) Soňra birnäçe okuwçydan soraýaryn. Gowşak ýetişýän okuwçylaryň bu mysallary çözüp bilişlerini barlaýaryn.

3. Gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.

Sapakda okuw kitabyndaky 14-17-nji gönükmeleri çözýäris.

14 -nji gönükme.

a) xi + yj = 5i – 2j; jogaby: x = 5, y = - 2;

b) -3i+yj = xi +7j; jogaby : x = - 3, y = 7;

c) xi + yj = - 4i ; jogaby: x = - 4, y = 0;

d) c) xi + yj = 0 ; jogaby: x = 0, y = 0;

15 -nji gönükme.

a={7;5} we n = {-6;2} berlin;3a wektoryň koordinatalary {21;15} deňdir,onda k = 3a–n wektoryň koordinatalary k = 3a–n = {21+6;15-2} = {27;13} deňdir.

P = a+n = { 7-6;5+2} = { 1;7} bolar;

17-nji gönükme.

a{2;4}, b{- 2;0}, c{0;0}, p{ - 2; - 3} berlen;

-a { - 2; - 4} , - b{2;0} , - c { 0;0} , - p { 2;3};

6.Öý işini tabşyrmak: Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 18–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

7.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

18 -nji gönükme.

a{- 1;- 7}, n{- 1;7}, k{ 1; 7} berlen;

p = a + 3n – 2k = { - 1 – 3 – 2; - 7 +21 – 14} = { - 6; 0};

p = { - 6; 0}; p = - 6i + 0j;

a{3;2} berlen; 2a = {6;4}; 3a = { 9;6}, - a = { - 3; - 2}; - 3a = { - 9; - 6};

Ýazan mugallym: Murat saparow

Bellik:________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ___________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Ýyl boýunça geçilenleri gaýtalamak

Sapagyň maksady. 1.Bilim berijilik maksady: bilim berijilik: okuwçylary geçilen temalar arkaly bilimleri berkitmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: okuwçylaryň geçilen temalara degişli meseleler çözülende ünslüligi we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi: Gaýtalamak sapagy

Sapakda ulanylýan okuw-görkezme esbaplar, sanly serişdeler, paýlama maglumatlar:barlagnamalar.

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2.Öýe berlen ýumuşlaryň ýerine ýetirilişini barlamak.

a) Öý işiniň okuwçylaryň köpüsiniň işlemekde kynçylyk çeken mysaly tagtada çözüp görkeýärin we düşündirýärin. Bu mysaly ýerine ýetirmek üçin ony işlän okuwçylaryň birini tagta çagyrýaryn.

b) Soňra birnäçe okuwçydan soraýaryn. Gowşak ýetişýän okuwçylaryň bu mysallary çözüp bilişlerini barlaýaryn.

3. Gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.

Sapakda okuw kitabyndaky 22-25-nji gönükmeleri çözýäris.

22-nji gönükme.

Goý, a we b wektorlar kollinear bolsunlar, özem a ≠ 0 diýeliň, onda b = ka bolmalydyr. Eger a{x;y} bolsa, b{kx;ky} deň bolar. Bu ýerden a wektoryň koordinatasyna b wektoryň koordinatasynyň proporsionaldygy gelip çykýar. Has takygy ýa-da x = y bolar;

32-nji gönükme.

Parallelogramyň diagonallarynyň kesişme nokadynda deň ýarpa bölünýändiginden peýdalnýarys. AÇ diagonalyň ortasynyň (X0;Y0) koordinatalaryny tapalyň;

X0 = 0,5( 0 + 12) = 0,5∙12 = 6; Y0 = 0,5(0 – 3) = -3∙0,5 = - 1,5;

6 = 0,5( 5 + x ), 6 = 2,5 + 0,5x; 0,5x = 6 – 2,5 = 3,5; x = 3,5 : 0,5 = 7; x = 7; 1,5 = 0,5( 0 + y ) ; 0,5y = - 1,5; y = - 1,5 : 0,5 = - 3; jogaby: ( 7;- 3);

35-nji gönükme.

AB,BC we AC kesimleriň islendik ikisiniň jemi üçünjä deň bolsa, onda A,B we Ç nokatlar bir göni çyzygyň üstünde ýatýandyr.

AB= = = = = 5;

BÇ = = = = 12;

AÇ = = = = = = 13; 5 + 12 13 bolany üçin A,B we Ç nokatlar bir göni çyzyga degişli däldir;

4.Öý işini tabşyrmak: Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 33–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

5.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

33 –nji(y) gönükme.

a)A(7;2), B(- 2;7) berlen; AB = ( - 2 – 7; 7 – 2 ) = ( - 9;5); jogaby: AB(7;- 3);b) A(- 5; 1) , B( - 5; 27); AB = ( - 5 + 5; 27 – 1) = (0;26); jogaby: AB(0;26); ç) A(- 3; 0) , B( 0; 4); AB = (0 +3 ; 4 – 0) = (3;4); jogaby: AB(3;4); d) A(0; 3) , B( - 4; 0); AB = (- 4 - 0 ; 0- 3) = ( - 4;- 3); jogaby: AB(- 4;- 3);

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ___________________

synpy	X A	X B
wagty

Mekdep: 14 Dersiň ady: geometriýa.

Sapagyň temasy: Ýyl boýunça geçilenleri gaýtalamak

Sapagyň maksady. 1.Bilim berijilik maksady: bilim berijilik: okuwçylary geçilen temalar arkaly bilimleri berkitmek.

2.Terbiýeleýjilik maksady: okuwçylaryň geçilen temalara degişli meseleler çözülende ünslüligi we matematiki sözleýiş medeniýeti terbiýelemek.

Sapagyň görnüşi: Gaýtalamak sapagy

Sapakda ulanylýan okuw-görkezme esbaplar, sanly serişdeler, paýlama maglumatlar: barlagnamalar

Sapagyň gidişi:

1.Sapagyň guramaçylyk döwri: Salamlaşýaryn. Gatnaşygy barlaýaryn we synp žurnalyna degişli bellikleri edýärin. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny, okuw we ýazuw esbaplarynyň ýerbe – ýerdigini barlaýaryn.

2.Öýe berlen ýumuşlaryň ýerine ýetirilişini barlamak.

a) Öý işiniň okuwçylaryň köpüsiniň işlemekde kynçylyk çeken mysaly tagtada çözüp görkeýärin we düşündirýärin. Bu mysaly ýerine ýetirmek üçin ony işlän okuwçylaryň birini tagta çagyrýaryn.

b) Soňra birnäçe okuwçydan soraýaryn. Gowşak ýetişýän okuwçylaryň bu mysallary çözüp bilişlerini barlaýaryn.

3. Gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.

Sapakda okuw kitabyndaky 59-61-nji gönükmeleri çözýäris.

59-njy gönükme.

x = 0, onda 2x + y + 4 = 0 deňlemede ornuna goýup, alarys: 2∙0+ y + 4 = 0,

bu ýerden y = - 4 bolar, indi abssissa okuny barlalyň: y = 0, onda 2x + 0 + 4 = 0,

x = - 4 : 2 = = - 2; x = 2; S = 0,5∙x∙y = 0,5∙(-4)∙(- 2) = 4; jogaby : 4 s ;

60-njy gönükme.

Diýmek, A(3;4) nokat bu töwerege degişlidir;

Diýmek, B(4;-3) nokat bu töwerege degişlidir;

Şeýlelikde, AB kesim - horda hem bu töwerege degişlidir.

61-nji gönükme.

Bu töweregiň üstünde abssissasy 4-e deň bolan nokat, ; y = = ±3 ; ( - 4;3) we ( - 4; - 3) nokatlar;

Bu töweregiň üstünde ordinatasy 3-e deň bolan nokat, ; y = = ± 4 ; ( 4;3) we ( - 4; 3) nokatlar;

4.Öý işini tabşyrmak: Öýe geçen sapakdaky temany gaýtalamaklygy, okuw kitabyndaky 62–nji meseläni çözmekligi tabşyrýaryn. Gönükmäni çözmek üçin gysgaça düşündiriş berýärin.

5.Sapagy jemlemak we okuwçylary bahalandyrmak: sapagy jemleýärin. Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, meseleleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylary atlandyrýaryn, olary bahalandyrýaryn, bahalary synp žurnalyna, gündeliklere goýýaryn.

62-nji gönükme.

Bu töweregiň üstünde : a) abssissasy 3-e deň bolan nokat, ; y = ýa-da y = 10; Gözlenilýän nokatlar ( 3;0) we (3; 10) bolar;

b)y = 5 bolanda

x – 3 = ± 5 ; x = 8 ýa-da x = - 2 bolar;

Gözlenilýän nokatlar ( 8;5) we (- 2; 5) bolar;

Ýazan mugallym: Murat Saparow

Bellik:__________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ______________________