1-декабрь Бүткүл дүйнөлүк СПИДке каршы күрөшүү күнү

1-декабрь –Бүткүл дүйнөлүк СПИДке каршы күрөшүү күнү

2023-жылдын урааны - «Коомчулукка -лидерлик»

2023-жылдын урааны «Коомчулукка-лидерлик»

Коомчулуктар күрөш жүргүзсө, дүйнө СПИДди жок кыла алат. ВИЧ менен жашаган, жабыркаган же коркунучу бар жамааттардын уюмдары эпидемияга каршы күрөштүн алдыңкы сабында турушат.

Коомдоштуктар адамдарды адамдарга багытталган коомдук саламаттыкты сактоо кызматтары менен байланыштырат, ишенимди бекемдейт, инновацияларды жетектейт, саясатты ишке ашырууга жана кызматтарды көрсөтүүнү көзөмөлдөйт жана кызмат көрсөтүүчүлөрдү жоопкерчиликке тартат.

• Бирок жамааттарга лидерлик жетишпейт. Каржылоодогу боштуктар, саясат жана ченемдик чектөөлөр, ресурстук чектөөлөрдөн улам катышуунун кыскарышы жана маргиналдашкан жамааттардагы жарандык жана адам укуктарынын бузулушу АИВтин алдын алуу жана дарылоо кызматтарын ийгиликтүү жеткирүүгө жана колдонууга тоскоол болууда. Эгерде бул тоскоолдуктар жоюлса, коомдук уюмдар СПИДдин жоюлушуна салым кошуп, ВИЧке каршы глобалдык реакцияга дагы чоң түрткү бере алат.

• Бүгүнкү күндө Бүткүл дүйнөлүк СПИДге каршы күрөшүү күнү социалдык жетишкендиктерди майрамдоо күнү эмес.
• Бул жамааттарды күчтөндүрүү жана аларга бул күрөштү алып барууга жардам берүү үчүн аракетке чакыруу.
• 2023-жылы Бүткүл дүйнөлүк СПИДге каршы күрөшүү күнү СПИДге каршы күрөшүүдө жергиликтүү жамааттын лидерлик потенциалын толук ишке ашыруу үчүн төмөнкүлөрдү талап кылат:

Коомчулуктун лидерлиги - ВИЧтин бардык пландарына жана программаларына, ошондой эле мындай пландарды жана программаларды долбоорлоодо, бюджеттөөдө, ишке ашырууда, мониторингде жана баалоодо камтылууга тийиш. "Бизсиз , биз үчүн эч нерсе болбойт."

• • Бул процессте жамааттардын жетектөөчү ролун ойноого тоскоол болгон бардык тоскоолдуктар жоюлууга тийиш. ВИЧ-инфекциясына глобалдык жооп кайтарууну күчөтүү үчүн коомчулуктарга ВИЧ-инфекция боюнча кызматтарды көрсөтүүдө көбүрөөк роль ойноого мүмкүнчүлүк берүүчү, жарандык коомду өнүктүрүүгө жана бардык адамдардын, анын ичинде маргиналдашкан калктын укуктарын коргой турган жагымдуу жөнгө салуучу чөйрө талап кылынат. "Зыян келтирген мыйзамдарды жокко чыгарыңыз, күч берүүчү мыйзамдарды кабыл алыңыз."

• Коомчулуктар Бүткүл дүйнөлүк СПИДге каршы күрөшүү күнүн бүткүл дүйнө жүзү боюнча алып барышууда, иш-чараларды уюштуруп, ынанымдуу чакырыктарды жасап жатышат.
• Социалдык тармактарда топтор тарабынан бөлүшүлгөн жана ЮНЭЙДС тарабынан түзүлгөн сүрөттөр жана видеолор аркылуу адамдар болуп жаткан окуялардын калейдоскопуна көз чаптырып, чечкиндүүлүккө жана үмүткө шыктандырып, жеринде иш-аракет кылууга конкреттүү чакырыктарды уга алышат.

• Биздин өлкөдө АИВ жана КИЖС боюнча кандай уюмдар иш алып барууда?

• Өлкөдөгү АИВ илдетине каршы күрөшүү боюнча иш-чараларды координациялаган негизги уюм – Республикалык «КИЖС» борбору.
• Ар бир облустук борбордо АИВ менен ооруган адамдарга бардык зарыл болгон жардамды көрсөтүүчү жана облустун деңгээлинде иш-чараларды  координациялаган «КИЖС» РБнын түзүмдүк бөлүмдөрү – КИЖС алдын алуу жана ага каршы күрөшүү боюнча облустук борборлору бар. АИВге чалдыккандар райондук үй-бүлөлүк медицина борборлорунда (ҮМБ) да жардам алышат.
• Мындан тышкары, АИВге каршы кызмат көрсөтүүчү бейөкмөт уюмдар АИВ менен ооруган адамдар үчүн кызмат көрсөтүүгө олуттуу салым кошуп келишет.

АИВге тест деген эмне?

• АИВ – бул адамдын иммуножетишсиздигинин вирусу.
• АИВ – бул адамдын иммундук системасынын клеткаларын жабыркатуучу вирус (негизинен CD4 лимфоциттери – иммундук системанын маанилүү клеткалык компоненттери). АИВден пайда болгон оору  АИВ илдети  деп аталат

• АИВ илдетинин белгилери кандай?

• АИВге чалдыккандардын көбү илдетти жуктуруп алганын билишпейт. Кээде илдетти жуктуруп алгандан кийин дароо суук тийгендей же аллергияга окшогон абал ( курч АИВ инфекциясы ) пайда болушу мүмкүн (дене табы жогорулайт, тамак ооруйт, исиркек чыгат, лимфа түйүндөрү шишийт ж.б.). АИВди жугузуп алгандан көп өтпөй, оорунун жашыруун мезгили пайда болот, адам өзүн бир нече жыл бою дени сак сезип жүрө берет.

КИЖС деген эмне?

• КИЖС – адамдын иммундук жетишсиздиги синдрому – бул АИВ менен ооруган адамдарда пайда болгон оор симптомдордун жана оорулардын жыйындысы (мисалы, кургак учук, узакка созулган ич өткөк, оор пневмония ж. б.).
• АИВге чалдыккан адам АИВди туура дарылабаса КИЖС келип чыгат. Башкача айтканда, эгерде АИВге чалдыккан адам туура дарыланса, анда КИЖС оорусу пайда болбойт.
• Дарылоо болбосо, көпчүлүк адамдарда КИЖСтин белгилери АИВди жуктуруп алгандан 8-10 жылдан кийин пайда болот.

АИВди кантип жуктуруп алышат?

Кандай даталуу күндөр АИВ же КИЖС менен байланышкан?

• Басмырлоого каршы күрөшүү күнү  1-мартка  туура келет. Бул даталуу күн табиятынан универсалдуу мүнөзгө ээ. Бул АИВ же ден соолук менен эле чектелбейт, басмырлоого байланышкан көйгөйлөргө көңүл бурат жана мүмкүн болгон жерде АИВге жана саламаттык сактоо темасына да назарын бурат.

• 1-декабрь  – КИЖС каршы күрөшүүнүн дүйнөлүк күнү. Дүйнө жүзүндөгү адамдар АИВ менен жашаган, же ар кандай жол менен АИВден жабыркаган адамдарга колдоо көрсөтүү үчүн чогулушат.

• Дүйнөдө жыл сайын  майдын үчүнчү жекшембисинде  КИЖСден каза болгондорду эскерүүнүн эл аралык күнү белгиленет.

Коомчулукка-лидерлик